Για να πάει μπροστά ένας καλλιτέχνης πρέπει να είναι αριστερός-σοσιαλιστής και… ομοφυλόφιλος!
«Δεν μπορεί ένας Έλληνας καλλιτέχνης να μην είναι αριστερός-σοσιαλιστής, να μην είναι ομοφυλόφιλος, να μην είναι διαπλεκόμενος…».
«Οι περισσότεροι “έξυπνοι” Νεοέλληνες κρατάνε για τον εαυτό τους το ρόλο του νταή και του “έξυπνου” φοροφυγά».
«Οι πολιτικοί τι άλλο είναι από καθρέφτη του εαυτού μας»…
«Πάντα ο σατανάς χτυπάει πρωτίστως το ράσο…».
«Η τηλεόραση είναι το τηλεοπτικό Κολοσσαίο μας»!
Όλα αυτά είναι λίγα, ελάχιστα θα λέγαμε, από τα πολλά, τα χειμαρρώδη, τις αλήθειες που δειλιάζουμε να φωνάξουμε, που μας είπε στη συνέντευξη που είχαμε ο γνωστός και καταξιωμένος συνθέτης, Σταμάτης Σπανουδάκης. Τόσα πολλά, που ειλικρινά βασανισθήκαμε ποιον από τους πολλούς τίτλους που έβγαιναν να βάλουμε…
Επαναστατικές και πρωτότυπες για πολλούς οι θέσεις που κατέθεσε, σχολιάζει όλα τα «πολιτικά» που συμβαίνουν και δίνει τις δικές του εκτιμήσεις. Και είναι τέτοιες οι συνθήκες που έχουν διαμορφώσει τον τόπο, που έφθασε στο σημείο να πει ότι δεν θα ήθελε να είναι ούτε ψύλλος στον κόρφο του Καραμανλή!
Πάνω απ’ όλα, αυτό που σε κάθε φράση βγαίνει είναι η πίστη του. Μόνο αντίσωμα είναι η αλήθεια, ο Χριστός.
Και η ευαισθησία του Σπανουδάκη αποκαλύπτεται από την απάντησή του στο τι θα ήθελε να αλλάξει στη χώρα μας: τις καρδιές των ανθρώπων.
Απολαύστε τον…
***
// Έχετε πολεμηθεί τόσα χρόνια για τη σχέση σας με τον Κώστα Καραμανλή. Μάλιστα πολλές φορές αυτή η σχέση, αντί να βοηθήσει, σας έβλαψε καλλιτεχνικά, αν και κανείς δεν μπόρεσε αυτά τα χρόνια να αμφισβητήσει το ταλέντο σας… Από αυτήν τη διαδρομή τι συμπεράσματα βγάλατε;
«Αλήθεια, γιατί κάποιοι θέλουν τον καλλιτέχνη να μην έχει πολιτική άποψη; Ή αν έχει θα πρέπει να είναι προς την Αριστερά; Χαίρομαι που από την ερώτησή σας φαίνεται ότι καταλαβαίνετε κάπως και τη θέση μου, αλλά και την ντόπια καλλιτεχνικο-πολιτική πραγματικότητα. Λίγα λόγια επ’ αυτών λοιπόν… Δυστυχώς, οι λεγόμενοι “δεξιοί”, όρος που στη χώρα μας σημαίνει “πας ο μη δηλώσας (ψευδώς ή αληθώς, το ίδιο είναι) αριστερές ανησυχίες ή καταβολές”. Οι δεξιοί είναι πολιτικά δειλοί. Φοβούνται μη θεωρηθούν αυτό που είναι και έτσι ακολουθούν και υποστηρίζουν όλη την “αριστερή υποκουλτούρα”. Ω της “δεξιοτάτης” τρέλας. Αυτή τώρα (η “προοδευτική” κουλτούρα εννοώ) πάντα εμφανίζεται ως ανατρεπτική, μπροστάρισσα, ανεξάρτητη, μοναδική σε ταλέντο και όραμα και υποφέρουσα βάσανον μεγάλον, το πάλαι ποτέ ή και τώρα. Πάντα και για όλα παραπονείται, μηδέποτε χορταζόμενη. Κι όμως, είναι αγκαλιά με όλες τις κυβερνήσεις, επιχορηγείται πάντα και από παντού, υποστηρίζεται από όλα τα “έγκυρα έντυπα και κανάλια” των μεγαλοεκδοτών φίλων της, ζει στα ωραιότερα σημεία της Ελλάδας και στέλνει τα παιδιά της στην Αμερική συνήθως, για να αφομοιώσουν εκεί το τι σημαίνει “προοδευτικός” εδώ».
// Ο Καραμανλής κρατά σταθερά, παρά τις δυσκολίες στην οικονομία και τα σκάνδαλα. Η βάση της Νέας Δημοκρατίας είναι δυσαρεστημένη όμως από τους υπουργούς της. Τι πρέπει να γίνει;
«Προσπαθώ να βάλω τον εαυτό μου, τηρουμένων των αναλογιών και δεδομένης της ομολογημένης καλλιτεχνικής ανισορροπίας μου, στη θέση ενός συνθέτη Καραμανλή, υποχρεωμένου να φτιάξει μια πειθαρχημένη, μοναδική, καλοκουρδισμένη μεγάλη ορχήστρα για να παίξει το καινούργιο, σπουδαίο έργο του, χρησιμοποιώντας όμως το υλικό που έχει διαθέσιμο. Δηλαδή τους Νεοέλληνες. Πολιτικούς ή πολίτες. Το ίδιο είναι. Ούτε ψύλλος στον κόρφο του. Απλά, δεν γίνεται. Δεν υπάρχει πια το υλικό. Μας τελείωσε. Και γεννιούνται τα ερωτήματα: Πού η ελπίδα; Ποια η λύση; Τι γίνεται από εδώ και πέρα; Οι απαντήσεις στην επόμενη συνέντευξη».
// Πώς βλέπετε την κυβέρνηση, τα νέα φορολογικά μέτρα Αλογοσκούφη; Πολλοί λένε ότι θα εξαφανίσουν τη μεσαία τάξη. Σε λίγα χρόνια μπορεί στην Ελλάδα να βλέπουμε πλούσιους και φτωχούς…
«Οι περισσότεροι “έξυπνοι” Νεοέλληνες θέλουν τους πολιτικούς, τους μοναχούς, τους ιερείς τους αγίους, τους δημοσιογράφους τους πεινασμένους λογοτέχνες του προηγούμενου αιώνα κ.λπ. Κρατάνε όμως για τον εαυτό τους ό,τι ακριβώς βρίζουν στους άλλους. Το ρόλο του νταή, του “έξυπνου” φοροφυγά, το επίπεδο του ευχαρίστως διαπλεκόμενου, του “εξελιγμένου” μικροαπατεώνα κ.λπ. Και ξεχνάνε, οχυρωμένοι πίσω από παλιές δανεικές δόξες και μεγαλεία ξένα, ότι τα πρόσωπα άλλαξαν τον κόσμο. Κανένα σύστημα και καμία θεωρία. Άραγε θα αποκτήσει ποτέ αυτή η χώρα ανθρώπους που να της αξίζουν; Εκεί εγώ, εντοπίζω το πρόβλημα. Οι πολιτικοί τι άλλο είναι από καθρέφτες του εαυτού μας; Θεωρώ απαράδεκτο στη σημερινή Ελλάδα να υπάρχουν νέοι, συνταξιούχοι, ασθενείς κ.λπ., που να δυσκολεύονται να ζήσουν. Αυτή για μένα είναι η μοναδική προτεραιότητα. Όλα τ’ άλλα, ας αργήσουν λίγο».
// Πώς κρίνετε την αντιπολίτευση;
«Κρίνεται μόνη της όποτε εμφανίζεται, παρεμβαίνει και προσπαθεί να δείξει “μετανοημένη” (με το ίδιο όμως πάντα άγριο μάτι) για όσα κακά έφερε στον τόπο, παραμένοντας, όμως, αμετανόητα, εντελώς η ίδια».
// Είστε άνθρωπος που πιστεύει στην ορθοδοξία. Πώς βλέπετε τα όσα γίνονται στη Μονή Βατοπαιδίου;
«Δεν είναι δυνατόν να εξισωθούν οι όποιες ατασθαλίες μιας Μονής ή καλύτερα κάποιων μοναχών της. (Τι φταίει η άμοιρη Μονή που στέκεται πραγματικά σεμνή, ταπεινή, χρόνια τώρα, μ’ ανοιχτή την αγκαλιά της), με τα θαυμαστά, υπέρλογα, αληθινά και σωτήρια που έχουν συμβεί, συμβαίνουν και θα συμβαίνουν, όταν όλη αυτή η γενεά θα ‘χει παρέλθει, στο Άγιον Όρος; Πάντα ο σατανάς, ο Εωσφόρος, ο πατέρας του ψεύδους, ο πραγματικός μας εχθρός, η απείρως εξελιγμένη και αποτελεσματική παγκόσμια μυστική υπηρεσία, ο αρχηγός της διαπλοκής του πνεύματος και του σώματος, του αρρωστημένου και ακόρεστου εγωισμού, χτυπάει, πρωτίστως, το ράσο. Τον επίσκοπο, τον μοναχό, τον απλό παπά του χωριού. Και πολλές φορές, βρίσκει ευήκοα αυτιά. Όχι πολλά, αλλά αρκετά για να τροφοδοτήσουν το καθημερινό, τηλεοπτικό Κολοσσαίο μας. Παΐσιε, Γεώργιε, Φανούριε, Ηλία, Αρσένιε, Γαβριηλία, Κοσμά, Μιχαήλ, μη μας ξεχνάτε και ελάτε τώρα κοντά μας. Ο πόλεμος μαίνεται και ο “άρχων τού κόσμου τούτου” πεινάει και θέλει σάρκα και αίμα».
// Ας περάσουμε στις μελωδίες… Γιατί ο κόσμος προτιμά τόσα χρόνια τη μουσική σας; Πού κυρίως πέφτει το βάρος της δημιουργίας σας;
«”Άλλος κόσμος ο δικός μου κι άλλος στη ματιά του κόσμου”. Έτσι ακριβώς αισθάνομαι και έτσι ακριβώς, μοναχικά και, ίσως για κάποιους, ακατανόητα, πορεύομαι. Έχω κατηγορηθεί σχεδόν για τα πάντα. Για τις πολιτικές πεποιθήσεις μου, για τις θρησκευτικές μου, για τον τρόπο που εκφράζομαι (χωρίς να αυτολογοκρίνομαι), για τους φίλους, για τους εχθρούς μου, για τη μουσική μου, για τα όργανα που χρησιμοποιώ ή δεν χρησιμοποιώ, για τις καλλιτεχνικές και άλλες επιλογές μου, για τους στίχους μου, για όσα κατά καιρούς από σκηνής λέω, για τις συνεντεύξεις μου και τον τρόπο που εκφράζομαι, για δεξιός, για χουντικός, για εθνικιστής, για πατριδοκάπηλος, για επικίνδυνος γενικώς, πολιτικά και καλλιτεχνικά κ.λπ. κ.λπ. Αμφισβητούνται ή παρεξηγούνται οι προθέσεις μου, οι κουβέντες μου, το χιούμορ μου. Οι εχθροί μου πολλοί και όλοι, σκαρφαλωμένοι, σε θέσεις εξουσίας. Τους έχω αναφέρει ονομαστικά πολλάκις, άρα με ξέρουν, τους ξέρω και τους ξέρετε. Πολλές φορές, λοιπόν, προσπάθησα να καταλάβω το γιατί. Δεν μπορεί ένας Έλληνας καλλιτέχνης να μην είναι αριστερός-σοσιαλιστής, να μην είναι ομοφυλόφιλος, να μην είναι διαπλεκόμενος ή υποκλινόμενος στους ελέγχοντες τον πολιτισμό και να είναι γενικά λίγο αλλιώτικος από το γνωστό και τόσο βαρετό πια εθνικό-καλλιτεχνικό μοντέλο; Οι εφημερίδες, οι τηλεοράσεις, οι καλλιτέχνες και οι “ισχυροί” του χώρου μου (ο Θεός να τους κάνει) βροντοφωνάζουν: Όχι. Η ψυχή μου όμως και ο κόσμος που με αγαπάει μου σιγοψιθυρίζουν: Ναι. Όσοι με ξέρετε λίγο, ποιον νομίζετε ότι θα ακούσω;».
// Οι ελληνικές παραστάσεις είναι εξαγώγιμες; Ποιο είναι το μήνυμα που πρέπει να στείλουμε στο εξωτερικό;
«Δεν ξέρω για τις παραστάσεις. Η ορχηστρική μουσική, όμως, σίγουρα είναι. Το τραγούδι, λόγω του στίχου του κυρίως, όχι».
// Πώς πρέπει να πολεμήσει μια χώρα την παγκοσμιοποίηση;
«Στα καθ’ ημάς, γινόμενος αυτό που είναι. Δηλαδή Έλληνας».
// Κύριε Σπανουδάκη, πόσα χρόνια στη μουσική;
«Τόσο πολλά που θα ήθελα μια έκπτωση, αλλά και μια πίστωση, του αδυσώπητου χρόνου, για να παραμείνω κι άλλο στη γλυκιά μαγεία και την προσευχή της μουσικής. Για να εκπλαγώ λίγες ακόμα φορές για τα δώρα που ο Θεός δίνει απλόχερα στους αιτούντες. Ένας εκ των οποίων είμαι και εγώ».
// Πώς ξεκίνησε η περιπέτειά σας με τη μουσική;
«Ακούγοντας τους Beatles και θέλοντας να τους μοιάσω».
// Ποιο έργο σας σας έκανε γνωστό στο ευρύ κοινό;
«Τα “Πέτρινα χρόνια”, το 1985».
// Απ’ όλη αυτήν την καριέρα ποια συνεργασία ξεχωρίζετε;
«Θα έλεγα τη στιγμή που αποφάσισα να συνεργάζομαι μόνο με την εσωτερική φωνή μου, το 1994, και να κάνω πια μόνο ορχηστρική μουσική, πράγμα αδιανόητο τότε για την ελληνική μουσική πραγματικότητα».
// Ποια επαγγελματική σας στιγμή θυμάστε έντονα;
«Την πρώτη μεγάλη συναυλία μου το 1995 στο Palais des Sports, στη Θεσσαλονίκη. Εκεί, για πρώτη φορά, είδα μπροστά μου ζωντανό αυτό που μόνον ήλπιζα και ονειρευόμουν».
// Μια σύνθεση ή ένα τραγούδι που σας έχει σημαδέψει…
«Η “Θάλασσα”».
// Ποια στοιχεία κάνουν έναν καλλιτέχνη διαχρονικό;
«Η αντοχή στο χρόνο».
// Ο πολιτισμός γιατί δεν είναι προτεραιότητα στην Ελλάδα;
«Γιατί πολλοί λίγοι γνωρίζουν το θέμα».
// Οι πολιτικοί δεν βάζουν το χέρι στην τσέπη για τον πολιτισμό…
«Τα λεφτά ελάχιστη σχέση έχουν με τον πολιτισμό. Χρόνια τώρα δε, δίνονται στους πλέον ακατάλληλους. Λιγότερα λεφτά και περισσότερη αλήθεια έχουμε ανάγκη».
// Η τηλεόραση τι ρόλο έχει παίξει στην «ηθορύπανση» της εποχής μας;
«Θα το επαναλάβω. Είναι το τηλεοπτικό Κολοσσαίο μας».
// Πώς βλέπετε τα δελτία ειδήσεων; Την ενημέρωση; Εξυπηρετούν συμφέροντα, αποχαυνώνουν;
«Ποτέ δεν τα βλέπω. Μ’ ενοχλούν. Προτιμώ τα Μίκυ Μάους ή τις τηλεαγορές. Έχουν περισσότερη αλήθεια. Όσοι τα βλέπετε, ευθύνεστε και γι’ αυτούς που τα παρουσιάζουν. Σας αξίζουν. Μην τους κατηγορείτε».
// Δεν το βάζετε κάτω… Αγωνίζεστε. Με τι αντισώματα πάτε κόντρα στο σύστημα;
«Ένα είναι το αντίσωμα, η οδός και η αλήθεια. Ο Χριστός. Αν είσαι κοντά του, όλα τα συστήματα του κόσμου τούτου μοιάζουν με παιδική χαρά. “Μεγαλύτερος ο εν υμίν, παρά ο εν τω κόσμω”. Άλλωστε ο Ντοστογέφσκι είχε πει: “Κι αν η ανθρώπινη αλήθεια μου απεδείκνυε ότι ο Χριστός δεν υπάρχει, θα προτιμούσα να είμαι με τον Χριστό παρά με την ανθρώπινη αλήθεια”».
// Νοσταλγείτε τη νεότητά σας;
«Όχι με την έννοια της επιστροφής, αλλά με την έννοια της απλότητας, της εκπλήξεως και της γλυκιάς άγνοιας».
// Τι θα αλλάζατε στη χώρα μας;
«Τις καρδιές των ανθρώπων».
// Υπάρχουν ομάδες στον πολιτισμό που δρουν αντιδραστικά σε καθετί που προσπαθεί να εδραιώσει η κυβέρνηση;
«Πολλές και διαπλεκόμενες γλυκά μεταξύ τους. Εχθρός τους ο ανένταχτος. Δεν τον καταλαβαίνουν, τους ακυρώνει. Μέγιστος εχθρός τους το ταλέντο που αγαπιέται από τον κόσμο. Εκεί αχρηστεύονται όλα τα όπλα τους».
// Έχετε κάποιο παράπονο από την πολιτεία;
«Ποια πολιτεία;».
// Πού βρίσκεται η ευτυχία;
«Ευτυχία δεν είναι να κάνεις ό,τι θες, αλλά να θες ό,τι κάνεις».
// Πώς νιώθετε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας; Έχετε διαλέξει να μένετε τον περισσότερο χρόνο σας στη Νάξο. Γιατί;
«Τελικά αυτό που όλοι αποφεύγουμε, η μοναξιά, είναι ίσως το μόνο που κρύβει αληθινές απαντήσεις. Η αρρώστια, η δοκιμασία, ο πόνος και τελικά ο θάνατος».
// Αλήθεια, είναι δύσκολη η καθιέρωση ενός συνθέτη;
«Όχι, γιατί δεν υπάρχει εναλλακτική. Προχωράς κι ο Θεός βοηθός. Κανένας καλλιτέχνης με αξία δεν φοβήθηκε τα εμπόδια».
// Πώς εισπράττετε το χειροκρότημα του κοινού;
«Σαν χάδι».
// Τι μαθαίνετε, ως δάσκαλος, στους νέους μουσικούς;
«99% δουλειά και 1% έμπνευση, είχε πει ο δάσκαλος. Ο Bach».
// Τελικά ποιο είναι το νόημα της ζωής;
«Θα σας γελάσω».
// Έχετε μετανιώσει για κάτι στη ζωή σας;
«Για όλα μου τα λάθη, τις αμαρτίες, αλλά, κυρίως, για τον πόνο που προκάλεσα εκούσια ή ακούσια σε άλλους ανθρώπους».
// Ποιο τραγούδι αφιερώνετε στη γυναίκα σας;
«Τη ζωή μου».