Κάτω από τη βάση
Τα αποτελέσματα των εισαγωγικών εξετάσεων για τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ, που συνοδεύονται κάθε χρόνο από τις μονότονα επαναλαμβανόμενες δηλώσεις των πολιτικών αλλά και των «αρμοδίων» εκπαιδευτικών, επαναφέρουν –χωρίς να αντιμετωπίζουν στην πράξη– καίρια ερωτήματα για το πώς η ελληνική κοινωνία αντιλαμβάνεται τον ρόλο της εκπαίδευσης και της παιδείας και με ποια κριτήρια αντιμετωπίζει τη σύνθετη σχέση μεταξύ επιστήμης, γνώσης και επαγγελματικής αποκατάστασης.
Στον χώρο μιας περιορισμένης ανάλυσης, όπως η παρούσα, μπορούμε απλώς να θίξουμε ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα και προβλήματα που δεν αντιμετωπίζονται στην ουσία τους μέχρι σήμερα.
Πρόβλημα πρώτο: Μαζική προσέλευση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: Υπάρχουν λόγοι ιστορικοί, παραδοσιακοί, όπου η παιδεία, η εκπαίδευση, η μόρφωση, θεωρούνται ύψιστα αγαθά για την ελληνική κοινωνία και αναγκαίοι όροι ώστε να διαμορφωθούν ολοκληρωμένα άτομα. Πέραν όμως της σύνδεσης της εκπαίδευσης με την ιδέα του αγαθού, έχει ισχυροποιηθεί, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, η απαίτηση να συνδεθεί ευθέως η τριτοβάθμια εκπαίδευση με την άμεση επαγγελματική αποκατάσταση.
Δηλαδή η απόκτηση επιστημονικού/κοινωνικού «κεφαλαίου» (πτυχίο) να μετατραπεί άμεσα σε επαγγελματικό/οικονομικό «κεφάλαιο».
Εάν, βεβαίως, στη χώρα μας είχαν διαμορφωθεί ισχυρές παραγωγικές δομές, εάν όντως ο ιδιωτικός τομέας είχε μια ισχυρή αυτοδύναμη πορεία και μπορούσε να απορροφήσει ένα ικανό επαγγελματικό/επιστημονικό δυναμικό, αυτές οι δύο μορφές «κεφαλαίου» θα ήταν ανεξάρτητες και αποσυνδεδεμένες. Πράγματι, χώρες με ισχυρή παραγωγική/βιομηχανική δομή, όπως η Γερμανία, μπορούν να απορροφήσουν σε τόσο μεγάλο βαθμό το νέο εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, ώστε να σημειώνεται ακόμα και μείωση στην προσέλευση στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση.
Με τον τρόπο αυτό η εκπαίδευση στη χώρα μας αποβαίνει ένας μηχανισμός μαζικής χορήγησης διπλωμάτων, που φυσικά δεν μπορούν να αντιστοιχηθούν με το υπάρχον παραγωγικό δίκτυο του καταμερισμού της εργασίας. Από εδώ προκύπτει και η απαίτηση, τόσο από πλευράς της αγοράς όσο και από ένα τμήμα της κοινωνίας, να μετατραπεί η ανώτατη εκπαίδευση σε προθάλαμο και προείκασμα των αναγκών που προκύπτουν από τα πεδία της επαγγελματικής απασχόλησης.
Αυτό είναι και το βασικό επιχείρημα που αντιμετωπίζει την εκπαίδευση ως «εργαλείο» επαγγελματικής αποκατάστασης και δευτερευόντως ως αγαθό.
Πρόβλημα δεύτερο: Δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση: Βασικό επιχείρημα το οποίο προβάλλει η ιδιωτική εκπαίδευση είναι ότι μπορεί να αποκαταστήσει την «ευρυθμία» μεταξύ γνώσης και επαγγέλματος, πεδίο στο οποίο αποτυγχάνει η δημόσια εκπαίδευση.
Η ιδιωτική εκπαίδευση δεν αποβλέπει βεβαίως στη δημιουργία στρατηγικού τύπου υποδομών για σπουδές (π.χ. Πολυτεχνείο, ιατρικές σχολές). Επιλέγει ειδικά πεδία σύγχρονων απασχολήσεων και εξειδικεύσεων, χαμηλού κόστους επενδύσεων.
Σε ποιους απευθύνεται όμως; Στη μεγάλη μάζα εκείνων που αποτυγχάνουν στις εξετάσεις ή φιλοδοξούν να σπουδάσουν σ’ ένα επιστημονικό πεδίο που απαιτεί πολύ υψηλότερες βαθμολογικές επιδόσεις από εκείνες που επέτυχαν. Εδώ η «υπόσχεση» της απόλυτης επιτυχούς πορείας που παρέχουν τα διάφορα κολέγια και «παραρτήματα» αποτελεί το βασικό δόλωμα…
Φθάσαμε με τον τρόπο αυτόν στο ανώτατο πεδίο της «στρέβλωσης». «Αριστεροί» εκπαιδευτικοί και «αριστερά» κόμματα να ζητούν κατάργηση της βάσης του 10… Να συγχέουν σκόπιμα το συνταγματικό δικαίωμα της ίσης και ισότιμης εκπαίδευσης για όλους με τη συλλήβδην και μαζική μετατροπή όλων των υποψηφίων σε ικανούς επιστήμονες που θα ασκήσουν την επαύριον ένα επάγγελμα με υπευθυνότητα…
Εδώ η δημαγωγία και ο άνευ ορίων λαϊκισμός αποκαλύπτουν το βάθος της ιδεολογικής κρίσης που διαπερνά ένα σοβαρό τμήμα των κοινωνικών και πολιτικών φορέων.
Η σημερινή κυβέρνηση προσπαθεί να αποφύγει την πίεση μεταθέτοντας το «πλεονάζον» δυναμικό στο εμπορευματικό δίκτυο της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Οι δε φορείς της Αριστεράς προσπαθούν να διαλύσουν και τα τελευταία όρια αξιοκρατίας και αξιοπρεπούς εκτέλεσης του εκπαιδευτικού – επιστημονικού έργου στα πανεπιστήμια, προκειμένου να αλιεύσουν ψήφους από εκείνους που δεν πέτυχαν στις εξετάσεις… «Δεξιές» και «αριστερές» «ψαρόβαρκες» αλιεύουν στο ίδιο πεδίο, χρησιμοποιώντας απλώς διαφορετικά δολώματα.
Ασφαλώς, το βασικό πρόβλημα δεν είναι οι εξετάσεις, αλλά με ποια «εφόδια» (γνώσεων, κριτικής σκέψης) φθάνει ο μαθητής μέχρι τις εξετάσεις. Και το κυριότερο, τι θέλουμε από την τριτοβάθμια εκπαίδευση; Δηλαδή, σε τελική ανάλυση, σε ποιες αξίες πιστεύει η κοινωνία μας και πώς οικοδομεί το μέλλον των παιδιών της…
Αλλά σε μια κατάσταση γενικευμένης κρίσης τέτοια ερωτήματα δεν μπορούν καν να τεθούν…