Ψυχροπολεμική σκακιέρα
Η ψυχροπολεμικής μορφής ένταση που διαμορφώνεται με τα γεγονότα της Γεωργίας είναι άραγε συγκυριακή ή μήπως σηματοδοτεί μια νέα περίοδο αναμέτρησης που ήδη «παράγει» τα αποτελέσματά της;
Είναι γεγονός ότι οι συσχετισμοί δυνάμεων, παρά την «αυτοκρατορική» κυριαρχία των ΗΠΑ, είναι υπό διαμόρφωσιν, πολύ περισσότερο όταν στη διεθνή σκακιέρα αναδύονται νέοι δυναμικοί ανταγωνιστές όπως είναι η Κίνα.
Οπωσδήποτε όμως οι ΗΠΑ δεν θέλουν να αφήσουν να πάει χαμένη η μοναδική ιστορική ευκαιρία που προέκυψε από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και τη γενικότερη ιδεολογικοπολιτική κρίση των καθεστώτων του πρώην Ανατολικού Συνασπισμού.
Εύκολο στόχο στις επιδιώξεις των ΗΠΑ προσέφερε η διαλυμένη και παραδομένη στους κάθε λογής εκμεταλλευτές Ρωσία του Γέλτσιν… Όμως η Ρωσία του Πούτιν, υιοθετώντας έναν σύγχρονο ρωσικό εθνικισμό και επιβάλλοντας έναν νέο εσωτερικό και εξωτερικό συσχετισμό δυνάμεων (οικονομικών και πολιτικοϊδεολογικών), κατάφερε να επανακτήσει ένα σοβαρό τμήμα της διεθνούς της επιρροής και να καταστεί μάλιστα πολύτιμος ενεργειακός εταίρος της Ευρώπης.
Οι ΗΠΑ εδώ και αρκετά χρόνια προωθούν επίμονα ένα σχέδιο στρατηγικής περικύκλωσης της Ρωσίας. Η διάλυση των Βαλκανίων και η προσπάθεια μετατροπής τους σ’ ένα άθροισμα αδύναμων κρατικών οντοτήτων που θα είχαν ως μοναδικό καταφύγιο επιβίωσης τους θεσμούς του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξοβέλισε την επιρροή της Ρωσίας. Τα παραδείγματα των βομβαρδισμών της Γιουγκοσλαβίας και της ανακήρυξης της «ανεξαρτησίας» του Κοσσυφοπεδίου είναι απλώς ενδεικτικά.
Ο επόμενος κύκλος περιορισμού της ρωσικής επιρροής διαμορφώθηκε από την εσπευσμένη -και υπό αμερικανική πίεση- είσοδο των χωρών του πρώην Ανατολικού Συνασπισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σήμερα, σε κρίσιμα θέματα γεωστρατηγικών συγκρούσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζεται διχασμένη, καθόσον τα κράτη αυτά (Πολωνία, Τσεχία, Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία, Ουγγαρία κ.λπ.) εμφανίζονται ως οι πλέον ένθερμοι υποστηρικτές των επιλογών του κ. Μπους και της κ. Ράις και δείχνουν πρόθυμα να φιλοξενήσουν ακόμα και αντιπυραυλικές βάσεις.
Η τρίτη γραμμή περικύκλωσης στοχεύει απευθείας στο «μαλακό υπογάστριο» της Ρωσίας. Οι μεγάλες προκλήσεις αφορούσαν την προσπάθεια των ΗΠΑ να εντάξουν στο ΝΑΤΟ την Ουκρανία και τη Γεωργία, παρά την έντονη αντίδραση που προέβαλε η Ρωσία. Ήδη υπάρχει ισχυρή παρουσία των ΗΠΑ στη Γεωργία και στο Αζερμπαϊτζάν, όπου και «εκπαιδεύονται» γεωργιανές και αζέρικες στρατιωτικές δυνάμεις, για την «προστασία» του αγωγού πετρελαίου Μπακού – Τιφλίδας – Τσεϊχάν που συνδέει τις πετρελαϊκές πηγές του Μπακού με το λιμάνι της Τουρκίας. Οι ΗΠΑ, που θεωρούν στρατηγικής σημασίας στόχο τη διαφύλαξη του αγωγού αυτού και την ανταγωνιστική του δραστηριότητα σε σχέση με τα ρωσικά ενεργειακά δίκτυα, εντάσσουν προφανώς τη Γεωργία στην ασπίδα προστασίας του γεωστρατηγικού αυτού στόχου.
Η παρεμβατική πολιτική των ΗΠΑ άγγιζε ήδη τα όριά της. Οι μονομερείς επεμβάσεις, οι πειραματισμοί με τις εθνικές μειονότητες, οι «ανεξαρτητοποιήσεις», τα τεχνητά «κράτη-έθνη», προτεκτοράτα στην ουσία των ΗΠΑ, έδωσαν στον Πούτιν όλα τα επιχειρήματα, αφού άλλωστε οι ΗΠΑ έφτασαν κυριολεκτικά μέσα στη δική του «αυλή».
Η στρατηγική «φινλανδοποίησης» της Γεωργίας, στην οποία φαίνεται να εμμένει η Ρωσία, δεν αποτελεί παρά ένα πρώτο μήνυμα που απευθύνεται και προς άλλους νατοϊκούς «εραστές», όπως η Ουκρανία, το Αζερμπαϊτζάν ή το Καζαχστάν. Όπως φαίνεται, η Ρωσία δεν μπορεί να επιτρέψει την κυριαρχία των ΗΠΑ στον χώρο της κεντρικής Ασίας και του Καυκάσου και είναι αποφασισμένη, όπως απέδειξε στη Γεωργία, να αντιδράσει δυναμικά.
Ξαναγυρνώντας στο αρχικό μας ερώτημα, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι στους σύγχρονους γεωπολιτικούς συσχετισμούς υπάρχουν τα όρια της ανοχής και τα όρια της σύγκρουσης. Η αντιπαράθεση Ρωσίας – ΗΠΑ δεν μπορεί να γίνει με τους παλιούς όρους, καθώς οι ΗΠΑ χρειάζονται τη συναίνεση ή τη σιωπηρή ανοχή της Ρωσίας σε κρίσιμα διεθνή προβλήματα όπως είναι το Ιράν.
Συνεπώς είναι οι ίδιοι οι μηχανισμοί της ισχύος που καθορίζουν, σε κάθε κρίσιμη περίοδο, τις επιλογές και τις «συμπεριφορές» των μεγάλων δυνάμεων, αφού τα παγιωμένα σύνορα και οι αγεφύρωτες ιδεολογικοπολιτικές διαχωριστικές γραμμές του παρελθόντος έχουν εκλείψει οριστικά.
Η Ευρώπη, ως θεσμική-πολιτική οντότητα, δεν διαδραματίζει παρά δευτερεύοντα ρόλο σ’ αυτές τις στρατηγικές αντιπαραθέσεις. Στην πραγματικότητα και η ίδια η ΕΕ διαπερνάται από τις αντιθέσεις μεταξύ ΗΠΑ – Ρωσίας, αφού διαρκώς θα αναζητά τη συναίνεση των μελών της για κρίσιμα διεθνή προβλήματα όπως η κατάσταση στη Μέση Ανατολή και στην Κεντρική Ασία ή η χάραξη ενεργειακής και πολιτικής στρατηγικής έναντι της Ρωσίας…
Ο πόλεμος στη Γεωργία, που άφησε πίσω του τόσες χιλιάδες αθώα θύματα, δεν ήταν παρά μια δοκιμαστική κίνηση στη σκακιέρα των πραγματικών γεωπολιτικών «παιχνιδιών», που συχνά εξελίσσονται σε ανθρώπινες τραγωδίες.