Μπορούμε να αποφύγουμε την ύφεση;

Η FED και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με ενέσεις ρευστότητας και άλλα ευεργετικά υπέρ των «δεινοπαθούντων» χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων μέτρα κατάφεραν να κρατήσουν στη ζωή τα ιδρύματα αυτά της απάτης και της εκμετάλλευσης. Τελικά τον λογαριασμό θα τον πληρώσουν οι φορολογούμενοι. Δημόσιο χρήμα καλύπτει χωρίς όρια όλες τις απάτες και τις κομπίνες των νεαρών φωστήρων που τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιήθηκαν στα χρηματιστηριακά παιχνίδια, στα δομημένα ομόλογα των ιδιωτικών τραπεζών και επιχειρήσεων, στα παράγωγα προϊόντα, στη χειραγώγηση των τιμών των μετοχών και των ομολόγων, στα προθεσμιακά συμβόλαια, στα αφερέγγυα δάνεια με υψηλά επιτόκια και σε κάθε είδους «βρωμιά». Και για τις εμπνεύσεις τους αυτές έγιναν εκατομμυριούχοι, εισπράττοντας ασυνήθιστα υψηλές αποδοχές, μπόνους, προμήθειες και χρηματικά δώρα. Τώρα τα κράτη, δηλαδή οι φορολογούμενοι, καλούνται να πληρώσουν όλες αυτές τις ζημιές που προκάλεσαν τα «εκλεκτά τέκνα» του νεοφιλελεύθερου συστήματος.

Oι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού, από ιδεολογία ή συμφέρον, ισχυρίζονται και προσπαθούν να μας πείσουν ότι η κρίση στη χρηματοπιστωτική αγορά είναι μεμονωμένο φαινόμενο, που γρήγορα θα ξεθυμάνει και ότι τα μέτρα που έλαβαν και λαβαίνουν η FED, η ΕΚΤ και οι άλλες κεντρικές τράπεζες θα απομακρύνουν τη σημερινή κρίση. Αν η κρίση είναι μεμονωμένη και αφορά μόνο τη χρηματοπιστωτική αγορά, πώς μπορεί να δικαιολογηθεί η πτώση του ΑΕΠ σε όλες τις χώρες της Δύσης που εφαρμόζουν το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο; Πώς δικαιολογείται η άνοδος του πληθωρισμού (5% στις ΗΠΑ, 4,1% στην Ευρωζώνη); Πώς δικαιολογείται η μείωση των διεθνών ανταλλαγών σε προϊόντα και υπηρεσίες; Πού οφείλεται η συνεχής κατρακύλα του δολαρίου; Ποιοι παράγοντες ωθούν τις τιμές του πετρελαίου, των τροφίμων και των πρώτων υλών στα ύψη; Γιατί οι δυτικές οικονομίες έχουν αποδυναμωθεί; Η κρίση δεν αφορά μόνο τη χρηματοπιστωτική αγορά. Είναι γενικότερη κρίση του συστήματος, απρόβλεπτης διάρκειας και μη μετρήσιμων ακόμη συνεπειών. Είναι κρίση του συστήματος. Γι’ αυτό οι υγιώς σκεπτόμενοι οικονομολόγοι θεωρούν ότι η κρίση δεν αντιμετωπίζεται με τα μέτρα που λαμβάνουν οι κεντρικές τράπεζες των δυτικών χωρών για να εξασφαλιστεί η στήριξη του τραπεζικού συστήματος. Αντιθέτως οι τράπεζες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (επιχειρήσεις) αντί να ακολουθούν πολιτική περισυλλογής και συνετής διαχείρισης έχουν αποθρασυνθεί, καθώς αντιλαμβάνονται ότι το σύστημα στηρίζει απόλυτα της επιλογές τους και δεν θα επιτρέψει την κατάρρευσή τους από κοινωνική ανάγκη και μόνον.

Ο γνωστός οικονομολόγος Paul Krugman, αρθρογραφώντας προ ημερών στην «International Herald Tribune», χαρακτηρίζει τα μέτρα της κυβέρνησης των ΗΠΑ, της FED και της ΕΚΤ σαν «προσωρινά μέτρα διάσωσης του συστήματος», αφού δεν κάνουν τίποτε για να διευθετήσουν τα βαθύτερα μειονεκτήματα του συστήματος. Και αποφαίνεται ότι στην πραγματικότητα δημιουργούν το πλαίσιο για ακόμη μεγαλύτερες καταστροφές στο μέλλον. Πράγματι ο Krugman έχει δίκιο. Όλοι οι συντελεστές της τωρινής κρίσης όχι μόνο δεν αναγνωρίζουν τα σφάλματά τους, αφού στερούνται γενικότερης οικονομικής παιδείας, αλλά επιδιώκουν και δικαίωση για την οικονομική «πρόοδο» που έφεραν οι «εφευρέσεις» τους! Ναι, τέτοια θρασύτητα διαθέτουν. Τα πληρωμένα υμνολόγια τούς έχουν αποθρασύνει και τείνουν να μετατραπούν σε επικίνδυνα στοιχεία για τις οικονομίες της Δύσης και κατ’ επέκταση για την παγκόσμια οικονομία. Πράγματι τα μέτρα των κεντρικών τραπεζών βοηθάνε στην κάλυψη των αδυναμιών του χρηματοπιστωτικού τομέα, δεν βοηθάνε όμως καθόλου στην επίσπευση της ανάπτυξης, στο χτύπημα του πληθωρισμού και της ανεργίας, στον περιορισμό της φτώχειας, στην ανύψωση του βιοτικού επιπέδου των λαών και γενικά των αναρίθμητων αδυναμιών του σημερινού συστήματος. Η οικονομική και νομισματική πολιτική δεν επιτρέπεται να επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στη διάσωση ενός κλάδου βουτηγμένου στην απάτη και την παρανομία (αισχροκέρδεια, τοκογλυφία και λοιπές «αγαθοεργές» πράξεις) και να αδιαφορεί για τα προβλήματα των άλλων κλάδων της οικονομίας και για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών της κοινωνικής ολότητας. Προσωπικά θεωρούμε από την άποψη αυτή ότι η πολιτική που ασκούν σήμερα η FED και η ΕΚΤ είναι εσφαλμένη και δεν βοηθάει καθόλου στην έξοδο της παγκόσμιας οικονομίας από την απειλή της επερχόμενης κρίσης. Ο χρηματοπιστωτικός κλάδος και γενικότερα το τραπεζικό σύστημα θα διασωθούν, όμως ο στασιμοπληθωρισμός πώς θα απομακρυνθεί; Και πολλοί φοβούνται ότι είναι πιθανόν στο άμεσο μέλλον να βρεθούμε μπροστά σε σοβαρότερες κρίσεις.

Με βάση τα παραπάνω και με την παραδοχή ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος η σημερινή κρίση, που βρίσκεται ακόμη σε ήπια μορφή, να καταστεί σοβαρότερη, προβάλλει το αγχώδες ερώτημα: μπορούμε να διασφαλιστούμε ότι στο άμεσο μέλλον δεν θα βρεθούμε ενώπιον άλλων σοβαρότερων κρίσεων, και με τι είδους μέτρα θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τα τωρινά προβλήματα και να σβήσουμε τις πυρκαγιές; Βέβαια η πλέον αποτελεσματική εξέλιξη θα ήταν η εγκατάλειψη της ελεύθερης, ασύδοτης αγοράς, όπως έκαναν τα κράτη της Ασίας και της Νότιας Αμερικής. Και τα κράτη αυτά δεν διατρέχουν προς το παρόν κανέναν κίνδυνο, γιατί δεν υπήρξαν θύματα της ληστρικής συμπεριφοράς των αγορών. Δεν άφησαν τις νεοφιλελεύθερες αγορές να ποδοπατήσουν την οικονομία τους και να εξοντώσουν τις μικρού και μεσαίου εισοδήματος κοινωνικές ομάδες. Κράτησαν και κρατάνε άμυνα στη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα! Αυτή η ιδανική λύση απαιτεί ρήξεις που οι διαπλεκόμενες κυβερνήσεις των δυτικών χωρών και των νεοφώτιστων στην οικονομία της αγοράς τέως κομμουνιστικών χωρών δεν είναι δυνατόν ούτε καν να διανοηθούν. Οι δυνάμεις της αγοράς έχουν αποθρασυνθεί, γιατί γνωρίζουν ότι η αυτοκρατορία τους δεν κινδυνεύει. Πιστεύουν ότι σε περίπτωση δημιουργίας σοβαρών προβλημάτων, το σύστημα ολόκληρο θα κινητοποιηθεί για να αποτρέψει την κατάρρευση. Οι κεντρικοί τραπεζίτες έπρεπε να αφήσουν τα τοκογλυφικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να καταρρεύσουν κάτω από την πίεση των ζημιών που επεσώρευσαν τα ασυλλόγιστα ρίσκα που ανέλαβαν στο παρελθόν. Πρέπει να υιοθετηθούν νέοι κανόνες συμπεριφοράς όλων όσοι δρουν στην αγορά, συμπεριλαμβανομένων και των καταναλωτών. Η σαθρή βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η αποθράσυνση των δυνάμεων της αγοράς είναι η υπερκατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών. Και για τη συνήθεια αυτή δεν φταίει μόνο η διαφήμιση, πραγματική ή παραπλανητική, ούτε η φυσιολογική εξέλιξη των ανθρωπίνων αναγκών. Φταίει κυρίως η πολιτική επιδοτήσεων της υπερκατανάλωσης που εφαρμόζει το σημερινό σύστημα που αγνοεί τις μελλοντικές συνέπειες των επιλογών του. Κράτος και τράπεζες επιδοτούν την υπερκατανάλωση ηθελημένα. Το κράτος με τις επιδοτήσεις επιτοκίων, τις διάφορες φοροαπαλλαγές, τις εκπτώσεις και τα λοιπά τάχα ευεργετήματα δημιουργεί υπερκατανάλωση για λόγους πολιτικής εκμετάλλευσης. Και οι τράπεζες καλλιεργούν την υπερκατανάλωση για λόγους κερδοσκοπικούς. Με τα πάσης φύσεως δάνεια (κυρίως καταναλωτικά), τις πιστωτικές κάρτες και τις άλλες τάχα διευκολύνσεις χρηματοδοτούν άμεσα την υπερκατανάλωση και οδηγούν τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά σε υπερχρέωση, που για πολλούς σημαίνει αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων που τους βαραίνουν. Αν οι διευκολύνσεις αυτές είχαν ορισμένα όρια, δεν θα υπήρχε αυτή η αποθράσυνση της αγοράς, η ακρίβεια, η αισχροκέρδεια και η αχαλίνωτη κερδοσκοπία. Η υπερκατανάλωση διέφθειρε τις δυνάμεις της αγοράς και τώρα απειλεί να φθείρει ολόκληρη την οικονομία, με τη δημιουργία οξύτατου κοινωνικού προβλήματος υπερχρέωσης των πάντων. Πότε θα ξεσπάσει αυτό το εξαιρετικά σοβαρό πρόβλημα θα μας δείξει το μέλλον. Ίσως τότε να είναι αργά. Το κράτος αγνοεί αυτόν τον κίνδυνο και συνεχίζει την πολιτική επιδοτήσεων, φοροαπαλλαγών κ.λπ. και οι τράπεζες συνεχίζουν τις τάχα διευκολύνσεις, καθώς κράτος και τράπεζες αποτελούν βασικά στοιχεία του εκάστοτε επικρατούντος συστήματος. Αποτελούν μάλιστα την πεμπτουσία του συστήματος.

Μπορούμε λοιπόν να λάβουμε μέτρα για να προλάβουμε τα χειρότερα. Αρκεί να χτυπηθούν τα αίτια που προκάλεσαν τους σημερινούς κινδύνους. Να χτυπηθεί η μεγάλη νομισματική ρευστότητα, η επιδοτούμενη υπερκατανάλωση, να περιοριστεί η αλόγιστη πιστωτική επέκταση, να σταματήσει η ασυδοσία των δυνάμεων της αγοράς, για να τεθεί υπό έλεγχο ο πληθωρισμός. Να σταματήσουν οι άφθονες τραπεζικές χορηγήσεις στην παρασιτική οικονομία και οι χρηματικοί πόροι να κατευθυνθούν στην ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας, για την εξασφάλιση υψηλών ρυθμών ανάπτυξης, ώστε να αποφύγουμε την ύφεση. Να ενισχυθούν τα εισοδήματα των εργαζομένων για να εξασφαλιστεί η υγιής αύξηση της ζήτησης και ο περιορισμός της υπερχρέωσης των νοικοκυριών. Να περιοριστεί η φοροδιαφυγή και η φοροαποφυγή για να μετριαστεί η φορολογική πίεση των ειλικρινών φορολογουμένων. Μπορούν να ληφθούν μέτρα για να αποφύγουμε τα χειρότερα. Αρκεί οι κυβερνήσεις των δυτικών χωρών να οπλιστούν με την πολιτική βούληση που θα μας οδηγήσει στις ρήξεις με τις οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις του νεοφιλελευθερισμού. Η ευκαιρία που δίδεται σήμερα που το νεοφιλελεύθερο μοντέλο έδειξε την πληθώρα των σοβαρών αδυναμιών του είναι μοναδική. Ας την αξιοποιήσουμε.