Μπερνάνκι: Αποδυνάμωση της δυναμικής επιχειρήσεων και νοικοκυριών

Τα φαινόμενα που εμφανίζονται σε μια από τις βασικές οικονομίες μεταδίδονται σαν επιδημία και στις υπόλοιπες, καθώς οι προστατευτικοί μηχανισμοί των επιμέρους οικονομιών δεν νοούνται πλέον μέσα στα πλαίσια της ενιαίας (παν-δυτικής) οικονομίας. Από την άποψη αυτή και μόνον οι όποιες εξελίξεις παρουσιάζονται στην οικονομία των ΗΠΑ ενδιαφέρουν άμεσα όλες τις οικονομίες της Δύσης. Οι οικονομίες λειτουργούν σαν «συγκοινωνούντα δοχεία» και ή όλες μαζί ανθούν ή όλες μαζί μαραίνονται. Έτσι, μετά από 15 χρόνια περίπου άνθησης της οικονομίας των ΗΠΑ, ήρθε τώρα η ώρα του μαρασμού ή μάλλον η ώρα που τα προβλήματα είναι τόσο πιεστικά και ορατά, που με καμιά απάτη του νεοφιλελευθερισμού δεν είναι δυνατόν να κρυφτούν. Οι οικονομικοί αναλυτές και τα ΜΜΕ των ΗΠΑ και των άλλων δυτικών χωρών, παρακολουθώντας τις εξελίξεις της οικονομίας τής άλλοτε υπερδύναμης, προβληματίζονται για την ένταση και τη διάρκεια της τωρινής κρίσης, που η κατάληξή της θα είναι ο στασιμοπληθωρισμός.

Ο πρόεδρος της FED Μπεν Μπερνάνκι στις 15 και στις 16 Ιουλίου παρουσίασε στο αμερικανικό Κογκρέσο την εξαμηνιαία έκθεσή του για την οικονομία, στην οποία δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα από τα ΜΜΕ.

Τα στοιχεία και τα συμπεράσματα της έκθεσης Μπερνάνκι παρουσιάζουν σημαντικό ενδιαφέρον για όλες τις δυτικές οικονομίες και φυσικά και για τις λοιπές μη νεοφιλελεύθερες οικονομίες. Και για τη δική μας οικονομία, που ανήκει στην ομάδα των αδύναμων οικονομιών της Δύσης, έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Το γενικό κεντρικό συμπέρασμα της εξαμηνιαίας έκθεσης είναι ότι «εγκυμονούν σημαντικοί κίνδυνοι για την οικονομία, καθώς αυξάνονται οι πιθανότητες μιας επιδείνωσης των πληθωριστικών πιέσεων και αποδυνάμωσης της δυναμικής επιχειρήσεων και νοικοκυριών». Η αποδυνάμωση των επιχειρήσεων σημαίνει σε απλή γλώσσα μείωση της παραγωγής και της απασχόλησης και συνεπώς αύξηση της ανεργίας. Η αποδυνάμωση των νοικοκυριών σημαίνει μείωση της ζήτησης και της κατανάλωσης αγαθών και υπηρεσιών. Και όλα αυτά μαζί καταλήγουν σε μείωση των ρυθμών αύξησης του ΑΕΠ ή και σε αναπτυξιακή στασιμότητα (ύφεση). Το μήνυμα που πέρασε ο Μπερνάνκι είναι ότι η νομισματική πολιτική αδυνατεί να προσδιορίσει ποια κατάσταση, πληθωρισμού ή ύφεσης, έχει τις δυσμενέστερες επιπτώσεις στην οικονομία. Συνεπώς η διοίκηση της FED δεν είναι σε θέση υπό τις παρούσες συνθήκες να προσανατολιστεί είτε σε μια αύξηση των επιτοκίων (που χτυπάει τον πληθωρισμό) ή σε μείωσή τους (που ευνοεί την ανάπτυξη, αλλά οδηγεί στον πληθωρισμό). Τη δεύτερη μέρα της κατάθεσής του στο Κογκρέσο ανακοινώθηκε επίσημα ότι τον Ιούνιο ο πληθωρισμός έκλεισε στο 5%, που είναι το υψηλότερο επίπεδο από το 1991. Τα πολύ χαμηλά επιτόκια της FED ευνόησαν την ανάπτυξη πληθωριστικών πιέσεων στις
ΗΠΑ με παράλληλη μείωση της ισοτιμίας του δολαρίου έναντι του ευρώ και του γιεν και αύξηση των αμερικανικών εξαγωγών κατά 10,1% στο πεντάμηνο Ιανουαρίου – Μαΐου 2008. Δηλαδή η FED διατηρεί χαμηλά επιτόκια και κατευθύνει μια ελεγχόμενη κατολίσθηση της ισοτιμίας του δολαρίου για να αποφύγει η οικονομία των ΗΠΑ την ύφεση και παράλληλα τροφοδοτεί τον πληθωρισμό. Αυτή όμως είναι μια κοντόφθαλμη νομισματική πολιτική, που έχει βραχύχρονα θετικά αποτελέσματα, καθώς ο πληθωρισμός στο άμεσο μέλλον αν δεν συγκρατηθεί θα επηρεάσει αρνητικά την αναπτυξιακή πορεία, καθώς θα αυξηθεί το κόστος παραγωγής, θα μειωθούν οι εξαγωγές και η εσωτερική κατανάλωση.
Αυτή ακριβώς η νομισματική πολιτική της FED (χαμηλά επιτόκια – ελεγχόμενη κατολίσθηση του δολαρίου), που ευνοεί -έστω και πρόσκαιρα- την ανάπτυξη, έδωσε αισιοδοξία για τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ στις ΗΠΑ κατά τη φετινή χρονιά τουλάχιστον. Έτσι μέχρι τώρα όλοι συμφωνούσαν ότι το 2008 ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ θα έφτανε από 0,3% έως 1,2%. Τώρα όλοι προβλέπουν ότι η αύξηση του ΑΕΠ θα κυμανθεί από 1% έως 1,6%.
Για το μέλλον της οικονομίας, ο πρόεδρος της FED δεν δείχνει καθόλου αισιόδοξος. Και τις ανησυχίες του τις τεκμηριώνει. Στην έκθεσή του γράφει ότι η πτώση των πραγματικών εισοδημάτων, των τιμών των μετοχών και των ακινήτων, σε συνδυασμό με τις συνθήκες σφιχτής ρευστότητας δημιουργούν ένα δυσοίωνο μέλλον για την οικονομία. Η επισήμανση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία και για την ευρωζώνη και για τη χώρα μας φυσικά. Και εδώ υπάρχει μείωση των πραγματικών εισοδημάτων, τουλάχιστον για τους εργαζομένους, τους καταθέτες και τους μικρομεσαίους επιτηδευματίες. Όταν ο πληθωρισμός εγγίζει το 5% και η ακρίβεια υπερβαίνει το 25%, οι ονομαστικές αυξήσεις 3,5%-4% στα εισοδήματα εργασίας και αποταμίευσης (καταθέσεων) σημαίνει μείωση ή καλύτερα αφανισμό των πραγματικών εισοδημάτων. Η αύξηση των εισοδημάτων δεν καλύπτει πλέον ούτε τον πληθωρισμό ούτε κατά μείζονα λόγο την ακρίβεια. Και εδώ έχουμε μείωση των τιμών των μετοχών και των τιμών των ακινήτων λόγω υπερβάλλουσας προσφοράς. Και εδώ υπάρχει έλλειψη ρευστότητας. Και εδώ λοιπόν υπάρχουν οι αδυναμίες που προδικάζουν δυσοίωνο μέλλον για την οικονομία, για τον λαό. Για τον λόγο αυτόν οι πρόσφατες προβλέψεις για την οικονομία μας είναι ότι φέτος ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ θα είναι κατώτερος του 3,5% (από 4% που ήταν η πρόβλεψη του κ. Αλογοσκούφη στις αρχές της φετινής χρονιάς) και για το 2009, που είναι ακόμη δυσκολότερο έτος, η αύξηση του ΑΕΠ θα περιοριστεί δραστικά, φτάνοντας μόνο στο 2%! Ίσως αυτή η πρόβλεψη να είναι υπερβολικά απαισιόδοξη, όμως έγκαιρα προειδοποιεί για τις δυσκολίες που πρόκειται να αντιμετωπίσει και η ελληνική οικονομία κατά την επόμενη χρονιά.
Βρισκόμαστε σε μέρες κατάρτισης του κρατικού προϋπολογισμού για το 2009. Και ο κ. Αλογοσκούφης και το επιτελείο του πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα τις παραδοχές πάνω στις οποίες θα στηρίξουν τους υπολογισμούς τους για τη διαμόρφωση των δημοσιονομικών μεγεθών κατά την επόμενη χρονιά. Για να μη δούμε τον Οκτώβριο κάποιον προϋπολογισμό για το 2009 που να μοιάζει «σαν όνειρο, σαν παραμύθι τάχα» όπως έλεγε και ο ποιητής για τα παραμύθια των γιαγιάδων μας. Ο φετινός προϋπολογισμός και οι αποκλίσεις κατά την πορεία εκτέλεσής του δείχνουν τις πρόσθετες δυσκολίες για μια ρεαλιστική προσέγγιση της οικονομίας σε περιόδους συρρίκνωσης. Και όσοι θα ασχοληθούν με την κατάρτιση του νέου προϋπολογισμού πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι ένας προϋπολογισμός έχει πετυχημένη πορεία εκτέλεσης, όταν οι δαπάνες υπολογίζονται με βάση τις πραγματικές δυνατότητες της οικονομίας να τις χρηματοδοτήσει χωρίς να καμφθεί η οικονομική δραστηριότητα. Το 2009 χρειάζεται προσεγμένους χειρισμούς στον δημοσιονομικό τομέα, γιατί είναι χρονιά ορόσημο που μπορεί να μας οδηγήσει σε καθεστώς κοινοτικής επιτήρησης για δεύτερη φορά ή σε έκτακτα εισπρακτικά (φορολογικά) μέτρα, που θα προξενήσουν σε όλους δυσβάσταχτη φορολογική πίεση. Ο κ. Αλογοσκούφης στην κατάρτιση του νέου προϋπολογισμού θα πρέπει να αγνοήσει παντελώς την κοινοτική δέσμευση για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό μέχρι το 2010, καθώς κάτω από τις σημερινές συνθήκες ο στόχος αυτός είναι ανέφικτος. Άλλωστε, η νομισματική σταθερότητα δεν είναι αυτοσκοπός και πρέπει να κάμπτεται μπροστά στην εξυπηρέτηση των βασικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου.
Το συμφέρον της οικονομίας μας σήμερα είναι να αποφύγουμε τον στασιμοπληθωρισμό. Και αυτός πρέπει να είναι και ο στόχος της δημοσιονομικής μας πολιτικής, μακριά από τους δογματισμούς της νεοφιλελεύθερης πολιτικής που ασκεί η ΕΕ και η
ΟΝΕ. Και οι δύο αυτές οικονομικές ενώσεις κρατών ακολουθούν με αδικαιολόγητο φανατισμό ένα αποτυχημένο πλέον οικονομικό μοντέλο, του οποίου ο κύκλος έκλεισε. Και αυτό πρέπει να το χωνέψουν οι ηγέτες της ΕΕ και να καθορίσουν ανάλογη πορεία πλεύσης. Η κοινοτική οικονομία παρουσιάζει όλες τις αδυναμίες που επισημαίνει στην εξαμηνιαία έκθεσή του ο πρόεδρος της FED Μπεν Μπερνάνκι. Και πρέπει να δεχθούμε ότι αν οι αδυναμίες αυτές εξακολουθήσουν να υφίστανται και να μην αντιμετωπίζονται δραστικά, το μέλλον της οικονομίας και των λαών θα είναι δυσοίωνο. Οι αδυναμίες αυτές είναι συμφυείς με το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο που μας έχει επιβάλει η παγκοσμιοποιημένη οικονομία της αγοράς. Αυτό το αποτυχημένο μοντέλο ας το εγκαταλείψουμε. Είναι σάπιο, απαρχαιωμένο και ανίκανο να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου. Εξυπηρετεί μόνον τα συμφέροντα λίγων ισχυρών οικονομικά ατόμων. Ας το εγκαταλείψουμε λοιπόν πριν να είναι αργά. Γιατί η ολιγαρχία σαν πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό σύστημα δεν έχει να παρουσιάσει στη μακραίωνα ιστορία της καμιά απολύτως επιτυχία. Αυτό είναι το νέο καίριο καθήκον της πολιτικής και των πολιτικών.
Και για να τελειώνουμε. Οι επισημάνσεις του προέδρου της FED είναι απόλυτα σωστές. Δεν είχε όμως τα κότσια να μας πει τους λόγους που προκάλεσαν αυτές τις αδυναμίες. Δεν θέλησε να ξεσκεπάσει τις απάτες της ελεύθερης-ασύδοτης αγοράς και του νεοφιλελευθερισμού, καθώς αποτελεί εξάρτημα του οικονομικού κατεστημένου με δοτή εξουσία. Οι κυβερνήσεις όμως έχουν πρωτογενή εξουσία που πηγάζει απευθείας από τον λαό και συνεπώς έχουν τη δύναμη να χειραφετηθούν και να συντρίψουν την ασύδοτη αγορά.