ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ

Οι σύμμαχοι, αφού καθάρισαν με την Αφρική, τους άνοιξε η όρεξη κι ετοιμάζονταν να βάλουν πόδι στην Ευρώπη, και σαν πρώτο μικρό και διστακτικό βήμα που κάναν, ήταν η απόβαση για την κατάληψη της ιταλικής νησίδας Παντελλάρια, νοτιοδυτικά της Σικελίας. Η επιχείρηση εξετελέσθη με μύριες δυσχέρειες και τελικά κατόρθωσε να επιζήσει ένας (αριθμητικά: 1) σύμμαχος στρατιώτης, στον οποίον… παραδόθηκε όλη η αμυνόμενη φρουρά.* Η είδηση της καταλήψεως ιταλικού εδάφους μαθεύτηκε αστραπιαία στην Αθήνα και, παρά τη λογοκρισία του «Κομμάντο Πιάτσα», οι εφημεριδοπώλες που διαλαλούσαν τότε τις εφημερίδες φώναζαν στους δρόμους: «Έπεσε ο… Παντελής», έχοντας πιθανώς αναγράψει για τον φόβο κυρώσεων πως κάποιος γραφικός τύπος ονόματι Παντελής έπεσε κι έπαθε… κάταγμα!
Ήταν ένα ιδιαίτερα ζεστό καλοκαίρι και όλοι περίμεναν πως σίγουρα «η ώρα επλησίασε και τα λαχεία κληρώνουνε…», δηλαδή πως από μέρα σε μέρα θα εκδηλωθεί συμμαχική απόβαση και στην Ελλάδα. Αυτούς τους ευσεβείς πόθους ήρθε να τους ενισχύσει ένας σφοδρότατος βομβαρδισμός που έγινε το μεσημέρι της Κυριακής 27 Ιουνίου, με «επίκεντρο» το αεροδρόμιο του Ελληνικού, το ονομαζόμενο «Χασάνι», που ήταν ένα καθαρά στρατιωτικό αεροδρόμιο, ενώ πολιτικό ήταν τότε το «Τατόι».
Την εποχή εκείνη, άνδρες και γυναίκες, άνεργοι επί το πλείστον πολίτες, πήγαιναν από νωρίς το πρωί στις ακτές και κολυμπούσαν, ελπίζοντας πως αυτή τους η ειρηνική απασχόληση τους κατέτασσε αυτομάτως στον… άμαχο πληθυσμό. Φυσικά, τις Κυριακές πολλαπλασιαζόταν ο αριθμός των λουομένων στις ακτές τις προσιτές, που ήσαν από το Παλαιό Φάληρο μέχρι το Έδεμ, όπου και μπορούσε κάποιος να φτάσει με το τραμ ή με το γκαζοζέν. Πιο πέρα, αν δεν ήσουν μόνιμος κάτοικος της περιοχής, η παρουσία σου ήταν ύποπτη, η μετάβασή σου προβληματική και η επιστροφή σου… αμφίβολη.
Έτσι κι εκείνη την Κυριακή υπήρχε μια κοσμοπλημμύρα που απολάμβανε αμέριμνη τη φαληρική αύρα, όταν οι σειρήνες σήμαναν συναγερμό και σχεδόν αμέσως ακούστηκαν οι πρώτοι κανονιοβολισμοί από τα αντιαεροπορικά που ήσαν εγκατεστημένα στην πέριξ περιοχή.
Τα χρόνια εκείνα, πλην του κέντρου της Αθήνας, στο υπόλοιπο λεκανοπέδιο με τη χαμηλή του δόμηση οι κάτοικοι είχαν θέα προς όλες τις κατευθύνσεις. Κατά τη συνήθεια της εποχής, όταν σήμαινε συναγερμός, αντί να κατεβούμε στα καταφύγια… ανεβαίναμε στις ταράτσες για ν’ απολαύσουμε «live», όπως λένε στην τηλεόραση, τα… πολεμικά επίκαιρα. Τώρα μάλιστα που τα βομβαρδιστικά ήταν φίλων και συμμάχων, αισθανόμασταν ασφαλείς και άτρωτοι, επειδή οι βόμβες που θα έριχναν ήσαν βόμβες… φίλιες και ήταν αδιανόητο να μας πειράξουν…
Γέμισε ο αττικός ουρανός από ασημιά αμερικάνικα αεροπλάνα που πετούσαν σε πυκνούς σχηματισμούς λες κι έκαναν επίδειξη. Ταυτόχρονα άρχισαν να ρίχνουν και να λαμπυρίζουν στον μεσημεριάτικο ήλιο εκατομμύρια λωρίδες… ασημόχαρτα, που καθώς στροβιλίζονταν αντανακλούσαν τις ηλιαχτίδες, δημιουργώντας μπέρδεμα στη στόχευση με τα ασημιά αεροπλάνα, που κι αυτά το ίδιο γυάλιζαν. Άσπρες και μαύρες τούφες από τις βολίδες των αντιαεροπορικών σχημάτιζαν συννεφάκια στον ουρανό, που όμως δεν τα πλησίαζαν τα σμήνη που πετούσαν σε πολύ μεγάλο ύψος. Κι εμείς στις ταράτσες απολαμβάναμε το θέαμα, περιμένοντας να δούμε πότε θα φιλοδωρήσουν τους Γερμανούς με τις βόμβες τους.
Και τότε άρχισε ένας φοβερός βομβαρδισμός κατά μήκος της ακτής για να πετύχουν το αεροδρόμιο. Αλλόφρονες άρχισαν να φεύγουν από την παραλία οι λουόμενοι. Άλλοι ημίγυμνοι με τα ρούχα τους στο χέρι, άλλοι φορώντας μόνο το μαγιό τους, τρέχανε περίτρομοι για να σωθούν… Σημειωτέον πως η περί το φαληρικό δέλτα περιοχή, λόγω των ελλιμενισμένων υδροπλάνων, ήταν στρατιωτική ζώνη και, επομένως, ενδεχόμενος στόχος. Αλλά για ν’ απομακρυνθείς από τη θάλασσα, έπρεπε να περάσεις απ’ αυτό το στόμα του λύκου…
Είκοσι έξι νεκροί και σαράντα πέντε τραυματίες ήσαν τα θύματα από τους λουόμενους, σύμφωνα με τον κατάλογο που δημοσίευσαν οι εφημερίδες. Τότε όμως ο θάνατος ήταν ένα ασήμαντο επεισόδιο στην καθημερινότητά μας, που δεν προκαλούσε ιδιαίτερη εντύπωση, και γι’ αυτό ο βομβαρδισμός δεν ανέστειλε τις εξορμήσεις μας, αλλά συνεχίσαμε απτόητοι να κατεβαίνομε στη θάλασσα. Αυτό το «θάλαττα θάλαττα» έβαλε ψύλλους στ’ αυτιά του γερμανού στρατιωτικού διοικητή Φον Κιτσενμπρύγκε, που καθόρισε με διαταγή του πως μετά την 20ή ώρα το κολύμβημα απαγορεύεται κι ότι μετά την έλευση του σκότους οι τυχόν κολυμβώντες θα πυροβολούνται παρά των σκοπών της ακτής…
Ενώ λοιπόν ο… «Παντελής» έκειτο εκτάδην και κυριολεκτικά λίγα ήταν τα ψωμιά της Ιταλίας ως στυλοβάτη του άξονος, αφού σε λιγότερο από δύο μήνες συνθηκολόγησε, και οι πρώτοι λιποτάκτες φαντάροι περιφέρονταν στους δρόμους αξιοθρήνητοι, ζητώντας προστασία από τους… Αθηναίους, η ιταλική Στρατιωτική Διοίκηση «εφιστούσε αυστηρώς την προσοχή του αστικού πληθυσμού της πρωτευούσης, επί της πιστής τηρήσεως των διατάξεων περί συσκοτίσεως αίτινες περιέχονται εις την διακήρυξιν αριθ. 10 του 1941»! Επιπροσθέτως, απειλούσαν τους απείθαρχους ότι έχουν εντολή τα… στρατά να πυροβολούν τα φώτα, εφόσον μετά την προφορική τους εντολή… εξακολουθούν να παραμένουν αναμμένα… Όπερ μεθερμηνευόμενο σημαίνει πως εγνώριζε η Στρατιωτική Διοίκηση πού είχαν γραμμένες τις διαταγές της και τις προφορικές της εντολές οι πολίτες… Είχαν περιοριστεί αισθητά και οι περιπολίες των «Καραμπινιέρων» με τα ναπολεόντεια καπέλα και την «αραβίδα» στον ώμο, που δυο-δυο τριγύρναγαν στις γειτονιές αστυνομεύοντας. Ήθελαν να δείχνονται αρειμάνιοι, αλλά εβάδιζαν κι έτρεμε το… φυλλοκάρδι τους.
Κατά τα άλλα, η ζωή συνεχιζόταν και οι εφημερίδες ασχολούνταν με τα μικρά νέα της ημέρας που αφορούσαν γεγονότα για μερικούς σημαντικά, όπως, π.χ. η «δέσμευση των υδάτων Κηφισιάς – Αμαρουσίου – Κουκουβάουνων, για την άρδευση των κτημάτων της περιοχής…». Παράλληλα, μια διαφήμιση γνωστοποιούσε σε όσους λόγω ελλείψεως συγκοινωνιών εστερήθησαν την εξοχή, πως παρά την Ομόνοια, επί της οδού Ζήνωνος αριθ. 36, λειτουργεί η ταβέρνα «Το Πηγάδι» με τα πελώρια δένδρα της, τον ανθόσπαρτο κήπο της και την περίφημη μικτή της ορχήστρα. Με δυο λόγια, υπήρχε ο «Κήπος της Εδέμ» στην καρδιά της Αθήνας. Μια άλλη πιο ενδιαφέρουσα καταχώρηση πληροφορούσε τους τυχερούς που διέθεταν εκείνη την εποχή αυτοκίνητο πως καταργήθηκε η… βενζίνη και μάλιστα πολύ απλά: Με την εγκατάσταση μιας αεριογόνου συσκευής λειτουργούσης με ξυλάνθρακα, εκινείτο το αυτοκίνητο. Μετέτρεπαν δηλαδή τους βενζινοκινητήρες σε… γκαζοζέν. Τέλος, μια τρίτη συνιστούσε σε όσους δεν μπορούν να αποφύγουν τον συνωστισμό, για να προφυλαχθούν από τις συνέπειές του, να χρησιμοποιούν το φθειροκτόνο «ΜΟΜ»…
Δυο σελίδες είχαν όλες κι όλες οι εφημερίδες, γεμάτες κατά το ένα τέταρτο περίπου με διαφημίσεις και μικρές αγγελίες, για πράματα που δεν μπορούσες προπολεμικά να φαντασθείς ότι υπάρχουν. Κι από κοντά η δημοσίευση-πρόκληση για το βιβλίο της κυρίας Λιλίκας Νάκου «Πώς να ζήσετε εκατό χρόνια», την ώρα που δεν ξέραμε αν θα… ξημερωθούμε αύριο!

* ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι τυχόν δυσπιστούντες πως η αμυνομένη φρουρά της Παντελλάρια παραδόθηκε στον έναν (1) και μοναδικό σύμμαχο στρατιώτη που αποβιβάστηκε ζωντανός ας καταφύγουν για να το επιβεβαιώσουν στο λήμμα «Παντελλάρια» του λεξικού Ο Ήλιος…