ΣΤΑ ΑΚΡΑ ΟΔΗΓΕΙΤΑΙ η σύγκρουση στην Τουρκία

Υπάρχουν σενάρια για την απάντηση που θα δοθεί εάν η κρίση επιχειρηθεί να εκτονωθεί στο Αιγαίο, αυτήν τη φορά; Τι έχει σταθμίσει η κυβέρνηση, αξιοποιώντας και την πολύτιμη εμπειρία που έχει συγκεντρώσει από τις πρόσφατες ανταλλαγές επισκέψεων των αρχηγών των Γενικών Επιτελείων…

Ηπροβοκατόρικη επίθεση στο αμερικανικό προξενείο, που άφησε πίσω της έξι νεκρούς -τρεις αστυνόμους και τρεις τρομοκράτες- έριξε λάδι στη φωτιά της σύγκρουσης που μαίνεται μεταξύ Κεμαλικών και Ισλαμιστών. Επίσημα δεν φάνηκε να συνδέεται. Παρ’ όλα αυτά, μια τόσο καλά οργανωμένη και αιματηρή επίθεση -πέντε ολόκληρα χρόνια ύστερα από ένα εφιαλτικό μπαράζ επιθέσεων στο Βρετανικό Συμβούλιο, μια τράπεζα και δύο συναγωγές, που είχαν οδηγήσει στον θάνατο 62 άτομα- οδηγεί σε πολιτική αστάθεια. Υπονομεύει εκ βάθρων την εικόνα σταθερότητας που δίνει προς τα έξω η κυβέρνηση Ερντογάν και κάθε άλλο παρά απέχει από την πραγματικότητα.

Η επίθεση της Τετάρτης δεν δυναμιτίζει μόνο το προφίλ του Ερντογάν και των Ισλαμιστών που βρίσκονται στην εξουσία, αλλά νομιμοποιεί, δίνει υπόσταση και στα επιχειρήματα των Κεμαλικών που κατηγορούν το ΑΚΡ ότι επιδιώκει να επιβάλλει τον νόμο της σαρίας, μετατρέποντας το κοσμικό κράτος που ίδρυσε ο Κεμάλ Ατατούρκ το 1923 σε ισλαμική δημοκρατία, όπως του Ιράν. Αν η επίθεση έγινε από την Αλ Κάιντα, όπως υποστηρίχθηκε από την πρώτη στιγμή, χωρίς μάλιστα να προσκομιστούν και κάποια στοιχεία, τότε οι κατηγορίες των Κεμαλικών φαίνεται να ευσταθούν, μια και έμπρακτα αποδεικνύεται ότι ο Ερντογάν και οι όμοιοί του έχουν μετατρέψει την Τουρκία σε προγεφύρωμα των πιο φονταμενταλιστικών δυνάμεων του ισλαμισμού, απειλώντας όχι μόνο τον χαρακτήρα του τουρκικού κράτους, αλλά και τα συμφέροντα των Αμερικανών… Καθόλου τυχαίο λοιπόν δεν ήταν το χτύπημα.

Αξίζει παρ’ όλα αυτά να επισημανθεί η διακριτική απόσταση που κράτησε η αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών, Κοντολίζα Ράις, από τις επίσημες αιτιάσεις. Δηλώνοντας ότι αγνοεί την ταυτότητα των δραστών κι επαινώντας ταυτόχρονα την ταχεία και αντίστοιχη των περιστάσεων αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης -αφήνοντας έτσι για μια φορά σε άλλους το απολαυστικό παιχνίδι να παίζουν με την επίκληση του απόλυτου κακού που αντιπροσωπεύει η Αλ Κάιντα- η επικεφαλής της αμερικάνικης διπλωματίας έριξε με σαφήνεια το βάρος της υπέρ των Ισλαμιστών.

Κεμαλικής έμπνευσης πραξικοπήματα

Η ολιγόλεπτη μάχη που ξέσπασε στο αμερικανικό προξενείο επιβεβαίωσε, στην πράξη, τα σχέδια πραξικοπήματος εναντίον της εκλεγμένης ισλαμικής κυβέρνησης που έχουν δει το φως της δημοσιότητας στη γειτονική χώρα. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας αποκάλυψης πριν από δέκα μέρες συνελήφθησαν 21 άτομα με την κατηγορία ότι απεργάζονταν την ανατροπή της κυβέρνησης. Το γεγονός δε ότι μεταξύ των συλληφθέντων ήταν κι ένας στρατηγός ε.α., κάτι που δεν έχει προηγούμενο, προσέδωσε νέα ένταση στη σύγκρουση μεταξύ Κεμαλιστών και Ισλαμιστών.

Αφορμή για να ξεσπάσει η διαμάχη στάθηκε η προσπάθεια των Ισλαμιστών τον Φεβρουάριο του 2008 να άρουν τον νόμο που ίσχυε επί δεκαετίες και απαγόρευε στις γυναίκες να φορούν μαντίλες μέσα στα πανεπιστήμια. Η επιχείρηση αυτή εξόργισε τους υπερασπιστές του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους που έβαλαν το Συνταγματικό Δικαστήριο να εξετάσει τη συμβατότητα των κυβερνητικών σχεδίων με τον καταστατικό χάρτη και σε ένα κρεσέντο αντιδημοκρατικότητας ο εισαγγελέας ζήτησε να απαγορευθεί η λειτουργία του κυβερνώντος κόμματος, να καθαιρεθούν ο πρωθυπουργός και ο Πρόεδρος της χώρας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Αμπντουλάχ Γκιουλ, και να τους απαγορευθεί να δραστηριοποιηθούν ξανά στην πολιτική! Όλα αυτά μάλιστα πριν συμπληρωθεί καν ένας χρόνος από τις τελευταίες εκλογές που τις κέρδισε το ισλαμικό κόμμα με το ασυνήθιστα υψηλό ποσοστό του 47%.

Η μαντίλα ωστόσο ήταν η αφορμή. Μεταξύ των δύο πανίσχυρων πόλων εξουσίας μαίνεται μια διαμάχη εδώ και χρόνια, που κορυφώθηκε το τελευταίο έτος, η οποία αφορά πολύ σοβαρότερα διακυβεύματα από το κάλυμμα της κεφαλής των νεαρών Τουρκάλων: την πολιτική και οικονομική επιρροή. Εξέχουσες στιγμές αυτής της αντιπαράθεσης ήταν η μεταβίβαση της ιδιοκτησίας της δεύτερης σε δύναμη επιχείρησης μέσων ενημέρωσης Σαμπάχ σε όμιλο επιχειρηματιών που διατηρούν καλές σχέσεις με τους ισλαμιστές (και για να μη μείνει καμιά αμφιβολία όρισαν διευθύνοντα σύμβουλο το θετό γιο του ισλαμιστή πρωθυπουργού), επίσης, ένας ακήρυχτος υπόγειος πόλεμος που διεξάγεται από την τουρκική υπηρεσία ειδικών ελέγχων ενάντια σε όσες επιχειρήσεις συνδέονται έμμεσα ή άμεσα με τους «πασάδες» και, τέλος, η διαδικασία για την αναθεώρηση του συντάγματος. Η αντιπολίτευση εμφανίζεται εξοργισμένη από την απροθυμία της τουρκικής κυβέρνησης να λάβει υπ’ όψιν της τις προτάσεις που κατέθεσε για το νέο σύνταγμα, με αποτέλεσμα η κατάρτισή του μέχρι στιγμής, χωρίς να περιλαμβάνει κάτι μεμπτό, να είναι έργο αποκλειστικά και μόνο των Ισλαμιστών. Οποία προσβολή προφανώς για όσους έχουν τάξει εαυτόν να φυλάνε τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους και βλέπουν τώρα το νέο σύνταγμα να συντάσσεται ερήμην τους…

Καθημερινή σύγκρουση με Ισλαμιστές

Παράλληλα με όλες αυτές τις συγκρούσεις δεν έλειψαν και οι πιο πρωτόγονες μορφές βίας και απειλών, όπως συλλήψεις και δίκες. Έτσι πολύ πριν από τις πρόσφατες συλλήψεις όσων συνδέονταν με την παρακρατική οργάνωση Εργκενεκόν (η οποία ιδρύθηκε από το ΝΑΤΟ τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου στο πλαίσιο του δικτύου παρακρατικών, εγκληματικών οργανώσεων που είχε ιδρύσει σε όλη την Ευρώπη για την αποτροπή του «κομμουνιστικού κινδύνου»), στις 21 Μαρτίου συνελήφθη και κρατήθηκε 83χρονος αρχισυντάκτης μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδας με βάση υλικό που προερχόταν από υποκλοπές των ηλεκτρονικών του επικοινωνιών. Όλα αυτά μαρτυρούν ότι η μαντίλα -παρά την τεράστια συμβολική της σημασία- ήταν η κορυφή του παγόβουνου.

Παρότι δεν θα χρειαστεί να περιμένουμε και πολλές εβδομάδες για να μάθουμε, θεωρείται σχεδόν βέβαιο, μετά τα τελευταία επεισόδια και την πρόταση του εισαγγελέα, ότι η ετυμηγορία του συνταγματικού δικαστηρίου θα κινείται στα χνάρια των δεκάδων ακόμη καταδικαστικών αποφάσεων που έχουν ληφθεί από το 1961 οδηγώντας στην απαγόρευση 26 κόμματα -ισλαμικά, κουρδικά και αριστερά- που κρίθηκαν ότι υπονομεύουν τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους ή τη συνοχή του. Και το ίδιο άλλωστε το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν γεννήθηκε πάνω στο κενό και με την πολιτική-εκλογική κληρονομιά που άφησε η απαγόρευση πάλι από το Συνταγματικό Δικαστήριο, της δράσης του Κόμματος της Ευημερίας, το 2001. Κι αυτό μάλιστα το κόμμα, του οποίου ηγούνταν ο Νετσμετίν Ερμπακάν, πολιτικός μέντορας του Ερντογάν, ιδρύθηκε μετά την απαγόρευση ενός άλλου ισλαμικού κόμματος, του Κόμματος Εθνικής Σωτηρίας. Το ίδιο λοιπόν θα γίνει και τώρα, αν διαταχθεί η διάλυση του ΑΚΡ – πράξη που δεν χωρά αμφιβολία ότι θα ισοδυναμεί με συνταγματικό πραξικόπημα, ανατροπή της λαϊκής ετυμηγορίας και πολιτική οπισθοδρόμηση. Σύμφωνα με δημοσιεύματα μάλιστα το όνομα του κόμματος έχει ήδη βρεθεί και αναμένεται η αναγγελία της ίδρυσής του μόλις ανακοινωθεί η απόφαση του δικαστηρίου…

Περίοδος αστάθειας

Ωστόσο τίποτε δεν θα είναι όπως παλιά. Μια καταδικαστική απόφαση, πολύ περισσότερη αν προβλέπει την έξοδο από την επίσημη πολιτική για το ιδιαίτερα δημοφιλές δίδυμο Ερντογάν – Γκιουλ είναι πολύ πιθανό να ανοίξει έναν νέο γύρο πολιτικής αστάθειας στη γειτονική χώρα, καθώς οι Τούρκοι, κατά 90%, εξακολουθούν να δηλώνουν θρήσκοι προδικάζοντας έτσι την εκλογική επιτυχία οποιουδήποτε ισλαμικού κόμματος ζητήσει την ψήφο τους, αλλά και ο Ερντογάν δεν ήταν μια τυχαία, συνηθισμένη πολιτική προσωπικότητα: δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης των 10 εκατ. κατοίκων, που είδε τη δημοτικότητα του να απογειώνεται όταν καταδικάστηκε σε φυλάκιση δέκα μηνών με την κατηγορία ότι υποκινούσε το μίσος, συγκρότησε όλο το κόμμα γύρω από την προσωπική του επιρροή. Ποιος μπορεί να ασκήσει την ίδια έλξη, έστω κι αν μιλάει από το ίδιο πόντιουμ, διατρανώνοντας ακόμη ότι χαίρει της αμέριστης υποστήριξής του; Δεν αποκλείεται λοιπόν σε ένα μικρό χρονικό διάστημα ακόμη κι αυτή η πολιτική όπως και οικονομική σταθερότητα των τελευταίων χρόνων, την οποία πιστώνονται εξ ολοκλήρου οι ισλαμιστές, να αποδειχθεί μια σύντομη παρένθεση. Και το Συνταγματικό Δικαστήριο, έχοντας επιβάλει τους κοντόφθαλμους στόχους του, να πετύχει την πιο βαθιά υπονόμευση, εκ των έσω, της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όπως έχει συμβεί τόσες και τόσες φορές μέχρι σήμερα, από το 1960 μέχρι τη χούντα του Εβρέν το 1980 και τη «βόλτα» των τανκς το 1997 στο όνομα του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους.