Πολιτική και (όχι μόνο) ηθική κρίση
Αλλά για να καταλάβουμε με ποιο τρόπο η δημοκρατική αρχή (κόμματα, κυβέρνηση) υπηρετεί τον κοινωνικό αυτό σκοπό πρέπει ν’ αρχίσουμε από την ανταγωνιστική μάχη για την εξουσία και τα αξιώματα και να κατανοήσουμε ότι η κοινωνική λειτουργία εκπληρώνεται μόνο ως πάρεργο, ακριβώς όπως και η παραγωγή είναι δευτερεύον φαινόμενο απέναντι (στην κυρίαρχη επιδίωξη) της πραγματοποίησης του κέρδους». (J. Schumpeter, «Καπιταλισμός, Σοσιαλισμός και Δημοκρατία», εκδ.
ΚΕΠΕ, Αθήνα χ.χ.ε, σελ. 375)
Έπρεπε, άραγε, να αποκαλυφθεί -έστω και με τον ελεγχόμενο τρόπο που διοχετεύθηκαν στοιχεία και πληροφορίες- το σκάνδαλο της Siemens για να διαπιστώσουμε ότι τα κόμματα και το πολιτικό μας σύστημα γενικότερα, τελούν υπό την ομηρία οικονομικών συμφερόντων;
Πόσες ακόμα «περιπτώσεις Siemens» δεν παρουσιάστηκαν αυτά τα χρόνια, πόσοι προμηθευτές, εργολάβοι, ιδιοκτήτες ΜΜΕ δεν είχαν συναλλαγές με κόμματα, πολιτικά πρόσωπα, δημόσιους λειτουργούς… Πολλοί υποψιάζονταν βάσιμα, λίγοι γνώριζαν, και όλοι υποκρίνονταν ότι τα «περιστατικά» δεν αποτελούσαν παρά «φήμες»…
«Όποιος έχει στοιχεία να τα φέρει στον Εισαγγελέα», αποφαινόταν, κωδικοποιώντας σ’ αυτήν την τυπική φράση τη συλλογική υποκρισία αλλά και τη δική του πολιτική ευθύνη, την οποία δεν ήθελε να την αναλάβει, ο πρώην πρωθυπουργός κ. Σημίτης.
Η περίπτωση Siemens αποτελεί απλώς την «εμπειρική επιβεβαίωση» ενός φαινομένου που προσλαμβάνει καθολικές διαστάσεις.
Στην πραγματικότητα η ηθική κρίση είναι αποτέλεσμα της διευρυνόμενης πολιτικής κρίσης. Δεν έγιναν τώρα οι πολιτικοί μας και τα κομματικά στελέχη «ανήθικα»… Αντίθετα τα κόμματα και οι κομματικές ελίτ έχασαν την ηθική τους υπόσταση, την αξιοπιστία τους, την κοινωνική τους στήριξη, αφού εδώ και χρόνια αποστασιοποιήθηκαν από τις ανάγκες της κοινωνίας, αποδείχθηκαν ανίκανα να αντιμετωπίσουν τα κρίσιμα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, περιφρόνησαν τις αξίες, τις αρχές, τα οράματα των πολιτών…
Όταν βεβαίως έχεις απολέσει το σταθερό έρεισμα της κοινωνίας, τότε προστρέχεις αναγκαστικά στις «βακτηρίες» της διαπλοκής, στα «δεκανίκια» υποστήριξης που παρέχονται από τα ιδιωτικά συμφέροντα…
Απύθμενο το μέγεθος της υποκρισίας… Πώς μπορούν να αντεπεξέλθουν τα κόμματα της διακυβέρνησης σε μια εκλογική αναμέτρηση όταν η κρατική ενίσχυση των 5 ή 6 εκατομμυρίων ευρώ δεν αποτελεί παρά το 7% των κομματικών προεκλογικών τους εξόδων; Από πού πληρώνουν τις προεκλογικές τηλεοπτικές τους διαφημίσεις όταν μια «μέτριας εμβέλειας» διαφημιστική καμπάνια, που διαρκεί συνήθως μια εβδομάδα, κοστίζει περίπου 1 εκατ. ευρώ; Από πού πληρώνουν οι υποψήφιοι, ιδιαίτερα των μεγάλων εκλογικών περιφερειών, τα έξοδα της προεκλογικής τους εκστρατείας που φθάνουν ή και υπερβαίνουν τα 2 εκατ. ευρώ;
Το κομματικό σύστημα χρειάζεται εκτεταμένους «υλικούς πόρους» για την αναπαραγωγή του. Οι αποϊδεολογικοποιημένες εκλογικές-πολιτικές εκστρατείες στηρίζονται πλέον όχι στις συγκεκριμένες προτάσεις ή στα ολοκληρωμένα προγράμματα, αλλά στη «δημόσια εικόνα», στις καλές σχέσεις με τα ΜΜΕ. Η απουσία πολιτικών προτάσεων αντικαθίσταται από την «εικόνα».
Η «εικόνα» όμως στοιχίζει ακριβά… Τα κόμματα πληρώνουν σε χρήμα τη χαμένη τους αξιοπιστία, την αδιαφορία και την αποστασιοποίηση των πολιτών… Η χαμένη εμπιστοσύνη όμως, η χαμένη ελπίδα μιας κοινωνίας, δεν αντικαθίσταται, δεν εκμετράται με το «χρήμα» ούτε με την άσκηση μιας ετερόνομα καθορισμένης από τα συμφέροντα εξουσίας…
Οι φορείς του πολιτικού μας συστήματος δεν φαίνεται να αντιλαμβάνονται το ιστορικό εύρος της κρίσης. ΠΑΣΟΚ και ΝΔ επιχειρούν να ξεπεράσουν τον «κάβο» με τις λιγότερες δυνατές απώλειες, ενώ τα μικρότερα κόμματα της αντιπολίτευσης επιδιώκουν να αποκομίσουν κέρδη από τις αποκαλύψεις, ξεχνώντας τα ίδια ότι δεν υπάρχουν «αθώοι» σ’ αυτού του τύπου τις «διαδικασίες». Υπάρχουν «ράμματα» για όλους…
Η κρίση είναι πρωτίστως πολιτική και εκδηλώνεται ως ηθική. Η απάντηση γι’ αυτό θα πρέπει να είναι πολιτική. Αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη είναι ο πλήρης έλεγχος των οικονομικών των κομμάτων και των πολιτικών προσώπων και η «ονομαστικοποίηση» των «δωρητών»… «Ου δύνασαι δυσοίν κυρίοις δουλεύειν»…
Το επόμενο βήμα είναι ακόμα πιο δύσκολο. Γιατί απαιτεί μια ευρύτατη συναίνεση και συμφωνία των κομμάτων για την αυτονομία τους απέναντι στα οικονομικά συμφέροντα.
Αυτό το «βήμα» αποτελεί στην πράξη μια κρίσιμη απόφαση που θα θέσει ξανά τα όρια δράσης της πολιτικής εξουσίας.
Σήμερα το σύστημα της διαπλοκής φαίνεται απροσπέλαστο, όχι μόνο λόγω της δαιδαλώδους διαμόρφωσης των τεχνικών διαδικασιών μέσω των οποίων λαμβάνονται οι αποφάσεις, αλλά γιατί το σύστημα της διαπλοκής εμφανίζεται τυπικά νομιμοποιημένο μέσα από τις διαδικασίες αυτές. Ο σύγχρονος παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός έχει ως πρώτο μέλημα να νομιμοποιεί τις παραβάσεις και τα εγκλήματά του, να ηθικοποιεί τις αδικίες του…
Είναι ώριμο το πολιτικό μας σύστημα, τα κόμματα και οι ηγεσίες τους να διαμορφώσουν μια πορεία ρήξης με τα συμφέροντα και να οικοδομήσουν ένα ισχυρό θεσμικό πλαίσιο ελέγχου των «διαδρομών» του μαύρου χρήματος;
Ή μήπως η διαδικασία επιβολής των οικονομικών συμφερόντων στα κόμματα είναι μη αντιστρεπτή; Είναι ένα ιστορικό ερώτημα που σήμερα αδυνατούν να μας το απαντήσουν οι πολιτικοί. Ίσως η ίδια η κοινωνία, οι πολίτες, θα πρέπει πέρα από την αγανάκτηση και την αποστροφή να συνειδητοποιήσουν και να επιβάλλουν στα κόμματα όσα τα ίδια δεν τολμούν σήμερα να πράξουν.