Ο κρατικός προϋπολογισμός με καινούργιο «κοστούμι»!

Ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών κ. Αλογοσκούφης εξειδίκευσε τους στόχους του νέου συστήματος, που θα αρχίσει να εφαρμόζεται από τον προϋπολογισμό του επόμενου έτους (2009) και θα ολοκληρωθεί μέχρι το 2012, ως εξής:
α)Πρώτος στόχος: Με την εφαρμογή του νέου συστήματος ο κρατικός προϋπολογισμός θα καταρτίζεται σε τριετή ορίζοντα, που σημαίνει ότι κάθε υπουργείο ή επιχορηγούμενος φορέας θα γνωρίζει εκ των προτέρων τους πόρους που θα έχει στη διάθεσή του για τη συγκεκριμένη τριετή περίοδο και θα προγραμματίζει ανάλογα τις ανάγκες του σε τριετή βάση σε συνάρτηση με τους διαθέσιμους πόρους. Αυτό ανακοίνωσε ο κ. Αλογοσκούφης. Σήμερα ο προϋπολογισμός καταρτίζεται σε ετήσια βάση και παρά ταύτα κατά την εκτέλεσή του παρατηρούνται σοβαρές αποκλίσεις, άλλες δικαιολογημένες από τις εξελίξεις και άλλες που προκαλούνται από το αδιάφορο (για την είσπραξη των εσόδων) και σπάταλο, νεόπλουτο κράτος. Η ετήσια κατάρτιση του προϋπολογισμού μάς μάρανε ή η ανερμάτιστη δημοσιονομική πολιτική που ακολουθούν όλες οι κυβερνήσεις; Όταν δεν είμαστε σε θέση να καταρτίσουμε ρεαλιστικό και συνεπή προϋπολογισμό ετήσιας διάρκειας, είναι δυνατόν να μιλάμε για τριετή συνεπή και χωρίς σημαντικές παρεκκλίσεις κρατικό προϋπολογισμό; Το σύστημα αυτό έχει πετύχει στη Βρετανία ή στη Δανία, αλλά εκεί οι προϋπολογισμοί καταρτίζονται από τεχνοκράτες και στηρίζονται σε ρεαλιστικές παραδοχές. Γι’ αυτό και οι παρεκκλίσεις κατά την εκτέλεση είναι περιορισμένες. Εν Ελλάδι έχει καταστεί πλέον έθιμο να καταρτίζεται προϋπολογισμός σκοπιμότητας. Κυριαρχεί η υπερεκτίμηση των εσόδων για να μπορεί η εκάστοτε κυβέρνηση να σπαταλάει περισσότερο δημόσιο χρήμα. Και ηθελημένα ή αθέλητα αδιάφορο, οι παραδοχές πάνω στις οποίες στηρίζεται η κατάρτιση του προϋπολογισμού πάντα πάσχουν, καθώς προσαρμόζονται στους στόχους του. Ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει κατά κανόνα το αντίθετο. Ας μας πει ο κ. Αλογοσκούφης ποια από τις παραδοχές του φετινού προϋπολογισμού έχει επαληθευτεί. Όλες παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις που παρέσυραν σε εκτροχιασμό τον φετινό κρατικό προϋπολογισμό. Όταν το υπουργείο Οικονομίας δεν μπορεί να υπολογίσει σωστά το ύψος του πληθωρισμού για την επόμενη χρονιά, πώς θα μπορέσει να το υπολογίσει με μια λογική απόκλιση για την επόμενη τριετία; Και με ποιο ύψος πληθωρισμού θα καθοριστεί η εισοδηματική πολιτική για την τριετία και οι δαπάνες κατασκευής των όποιων δημοσίων έργων ή οι δαπάνες του προγράμματος προμηθειών; Τελικά πολύ φοβούμαι ότι όλες οι δαπάνες θα «εκραγούν» ή το κράτος θα υπολειτουργεί. Εκτός φυσικά από τις δαπάνες εφαρμογής της εισοδηματικής πολιτικής (μισθοί, συντάξεις, επιδόματα, βοηθήματα κ.λπ.) για τη στασιμότητα των οποίων η τότε κυβέρνηση θα επικαλείται τις τάχα δεσμεύσεις του προϋπολογισμού. Μήπως γι’ αυτό γίνεται η μεταρρύθμιση;
Υπάρχουν όμως και οι δικαιολογημένες αποκλίσεις και στα δύο σκέλη του προϋπολογισμού. Αποκλίσεις που προκαλούνται από τυχαία και απρόβλεπτα συμβάντα, όπως για παράδειγμα οι φυσικές ζημιές από πυρκαγιές, σεισμούς, πλημμύρες κ.λπ. Και οι αποκλίσεις αυτές είναι σύνηθες και επαναλαμβανόμενο φαινόμενο στη χώρα μας και προκαλούν και υστέρηση εσόδων και υπέρβαση δαπανών. Πέραν αυτών υπάρχουν και οι «εισαγόμενες» αποκλίσεις, που οφείλονται στη διεθνή οικονομική συγκυρία και στις απρόβλεπτες εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία. Η παγκοσμιοποίηση κατέστησε όλες τις «εθνικές» οικονομίες των κρατών που ακολουθούν την οικονομία της ελεύθερης αγοράς «συγκοινωνούντα δοχεία». Και οι οικονομίες μολύνονται μεταξύ τους όπως συνέβη με την πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση. Η κρίση αυτή ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και μόλυνε όλες τις δυτικές οικονομίες. Ο κ. Αλογοσκούφης, σαν λάτρης του νεοφιλελευθερισμού και βαθύς γνώστης των αδυναμιών του, θα έπρεπε να είχε προβλέψει τις επιπτώσεις στον προϋπολογισμό. Όμως δεν τα κατάφερε. Πώς είναι δυνατόν να γίνουν ασφαλείς προβλέψεις για μια τριετία; Έχω τη γνώμη ότι ο κρατικός προϋπολογισμός με τριετή ορίζοντα θα είναι ένα χωρίς αξία «χαρτί» που τελικά δεν θα δεσμεύει την κυβέρνηση. Μπορεί όμως αυτή να είναι η απόκρυφη τελική επιδίωξη. Να απαλλαγούν οι κυβερνήσεις από τα «δεσμά» του κρατικού προϋπολογισμού, με τη δικαιολογία της αλλαγής των συνθηκών.
β)Δεύτερος στόχος: Ο δεύτερος στόχος του νέου συστήματος είναι η κατάρτιση προϋπολογισμού προγραμμάτων όπως τον χαρακτήρισε ο υπουργός Οικονομίας. Και εξήγησε πως αυτό σημαίνει ότι οι πιστώσεις θα κατανέμονται στον προϋπολογισμό με βάση τα προγράμματα που έχει θέσει η κρατική (κυβερνητική) εξουσία και όχι με βάση τις ανάγκες των υπουργείων. Στην πράξη θα έχουμε «προϋπολογισμό διά στόχων». Αυτή η μέθοδος εμφάνισης των κρατικών δαπανών είναι ιδεώδης. Όλες οι κρατικές δαπάνες που αφορούν συγκεκριμένες δράσεις του κράτους θα ομαδοποιούνται και θα εμφανίζονται μαζί στον προϋπολογισμό και σε δεύτερο στάδιο οι πιστώσεις θα κατανέμονται ανάλογα στους συναρμόδιους φορείς. Διαβάζοντας σήμερα ο φορολογούμενος τον προϋπολογισμό, δεν είναι σε θέση να διαγνώσει πόσο μας στοιχίζει η εθνική άμυνα ή η παιδεία ή η δημόσια υγεία ή η καταπολέμηση της ανεργίας κ.λπ., καθώς οι δαπάνες διαχέονται σε πολλά υπουργεία και συναρμόδιους φορείς. Με το νέο σύστημα θα έχουμε ομαδοποίηση των δαπανών που αφορούν π.χ. τη δραστηριότητα «εθνική παιδεία» ή «δημόσια υγεία». Εκεί θα εμφανίζονται οι πιστώσεις για ενοίκια σχολικών κτιρίων, για μισθούς και επιδόματα προσωπικού, για επιχορηγήσεις σε ΤΕΙ και ΑΕΙ, για χορήγηση συγγραμμάτων και γενικά κάθε δαπάνη που αφορά την παιδεία. Το ίδιο και για τη δημόσια υγεία, για την εθνική άμυνα, για την ενίσχυση των οικονομικά αδυνάτων (ανέργων, φτωχών, χαμηλοεισοδηματιών κ.λπ.). Και γενικά για όλες τις δραστηριότητες-στόχους του κράτους θα βλέπουμε πόσο μας στοιχίζει κάθε κρατική δράση, κάτι που σήμερα είναι αδύνατον.
Η κατάρτιση προϋπολογισμού προγραμμάτων έχει πολλές αρετές και προσωπικά είμαστε υπέρμαχοι της μεταρρύθμισης αυτής και πρέπει να συγχαρούμε τον κ. Αλογοσκούφη και τον υφυπουργό κ. Λέγκα για την απόφασή τους αυτή. Επιπροσθέτως σημειώνουμε ότι η κατάρτιση προϋπολογισμού τέτοιας μορφής δεν συναρτάται καθόλου με τον στόχο της χρονικής διάρκειας του προϋπολογισμού. Μπορεί να εφαρμοστεί και σε ετήσιο και σε τριετή προϋπολογισμό. Βέβαια σε ετήσιας διάρκειας προϋπολογισμό οι υπολογισμοί των δαπανών (και των εσόδων) θα προσεγγίζουν περισσότερο στην πραγματικότητα. Μια δεύτερη αρετή είναι ότι το σύστημα προϋπολογισμού προγραμμάτων μπορεί εύκολα να επεκταθεί σε όλον τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και στα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Για να υπάρχει σαφής εικόνα της διαχείρισης των πόρων του Δημοσίου. Και αυτό είναι αναγκαίο, καθώς οι πόροι του προϋπολογισμού δεν είναι απεριόριστοι. Και όπως πολύ σωστά υπογράμμισε κατά την ομιλία του στην ημερίδα για τον προϋπολογισμό ο υφυπουργός Οικονομίας κ. Λέγκας, «ο ορθολογικός προγραμματισμός των δημοσίων πόρων είναι απαραίτητη προϋπόθεση τήρησης των δημοσιονομικών στόχων και ανταπόκρισης στους περιορισμούς που τίθενται. Σήμερα δεν υπάρχει επαρκής πληροφόρηση για τη συνολική δημόσια δαπάνη». Αξιόλογες και σωστές οι επισημάνσεις αυτές του κ. υφυπουργού. Η αρετή της σωστής πληροφόρησης στον ευαίσθητο τομέα της δημοσιονομικής διαχείρισης είναι εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο και γι’ αυτούς που κατευθύνουν τον οικονομικό τομέα και για τους φορολογούμενους που πληρώνουν. Και προστατευτική ασπίδα για όλους. Το συμπέρασμα είναι ότι η ομαδοποίηση των κρατικών δαπανών στον προϋπολογισμό εξασφαλίζει τη διαφάνεια και τη σωστή πληροφόρηση και από την άποψη αυτή αποτελεί πρόοδο, σε καμιά περίπτωση όμως δεν βοηθάει στον περιορισμό του σπάταλου κράτους.
Εάν το πρόβλημα της δημοσιονομικής διαχείρισης είναι να μεταρρυθμίσουμε τον κρατικό προϋπολογισμό, καθόσον αφορά τον χρόνο διάρκειάς του και τον τρόπο εμφάνισης των δαπανών και να τον εμφανίσουμε με «καινούργιο κοστούμι», τότε οι παραπάνω μεταρρυθμίσεις λύνουν το πρόβλημα. Και ο υπουργός Οικονομίας πρέπει να αισθάνεται απόλυτα ευχαριστημένος. Όμως αυτό είναι το μείζον πρόβλημα του δημοσιονομικού μας τομέα; Με το δεδομένο ότι μέχρι το 2010 ο κ. Αλογοσκούφης έχει αναλάβει την υποχρέωση απέναντι της ΕΕ για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, προσωπικά θεωρούμε ότι το μείζον πρόβλημα είναι ο περιορισμός των κρατικών δαπανών. Κι αυτό αγνοήθηκε. Και για να περιοριστούν οι κρατικές δαπάνες που είναι εντελώς αδικαιολόγητες χρειάζεται, κ. Αλογοσκούφη, ισχυρή πολιτική βούληση. Με θλίψη βλέπω να ρέουν στα κανάλια και στις εφημερίδες τα εκατομμύρια για διαφημίσεις του έργου των υπουργείων και των περιφερειών. Και εξοργίζομαι για την έμμεση εξαγορά των ΜΜΕ με τη μέθοδο της κρατικής διαφήμισης. Τι χρειάζονται οι διαφημίσεις του κυβερνητικού έργου; Ο λαός τα βλέπει μόνος του τα έργα τής κάθε κυβέρνησης. Τι χρειάζονται οι δαπάνες για δημόσιες σχέσεις των υπουργών; Τι χρειάζονται οι πολυπληθείς κουστωδίες που συνοδεύουν τους κυβερνητικούς αξιωματούχους στις αποστολές εξωτερικού; Τι χρειάζονται οι δεξιώσεις με ασήμαντες αφορμές; Αν ψάξει κανείς στον κρατικό προϋπολογισμό, θα βρει ένα σωρό δείγματα νοοτροπίας νεοπλουτισμού, που βρίσκονται σε δυσαρμονία με τα οξύτατα δημοσιονομικά μας προβλήματα. Αυτά τα φαινόμενα σπατάλης διαχείρισης των περιορισμένων πόρων του Δημοσίου μπορείτε να τα εξαλείψετε, κύριε Αλογοσκούφη; Αν όχι, το κράτος με τη συμπεριφορά του αυτή γιγαντώνει και τη φοροδιαφυγή.