ΦΩΤΙΑ ΣΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ βάζει η κερδοσκοπία

Η πτώση της τιμής που ακολούθησε, σε επίπεδο κάτω των 135 δολαρίων, δεν προδικάζει ωστόσο τίποτε το θετικό, καθώς αργά ή γρήγορα, ακόμη και μέσα στον Ιούλιο όπως προβλέπουν μεγάλες τράπεζες, η τιμή του πετρελαίου θα φθάσει τα 150 δολάρια για να συνεχίσει έτσι την ανοδική του πορεία. Κι αν το λένε οι τράπεζες, που φέρουν και την αποκλειστική σχεδόν ευθύνη για την εκτόξευση της τιμής του μέχρι σήμερα, ποιος μπορεί να το αμφισβητήσει;

Η κάθετη άνοδος της τιμής του πετρελαίου τους τελευταίους μήνες, που αν συνεχιστεί θα έχουμε διπλασιασμό τής τιμής του κάθε οκτώ μήνες, έχει προκαλέσει ένα πρωτοφανές σε έκταση κύμα αγανάκτησης, πολύ εντονότερο εκείνου που σημειώθηκε το 2000 όταν και πάλι οι τιμές του πετρελαίου είχαν πάρει την ανιούσα, οδηγώντας πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να μειώσουν τους έμμεσους φόρους με τους οποίους το επιβαρύνουν. Άλλωστε είναι η πρώτη φορά μετά το πετρελαϊκό σοκ του 1973 που η πραγματική τιμή του πετρελαίου, αποπληθωρισμένη με άλλα λόγια, αγγίζει εκείνα τα εφιαλτικά για την παγκόσμια οικονομία επίπεδα. Τα αποτελέσματα μάλιστα από την άνοδο της τιμής του πετρελαίου κατανέμονται πολύ άνισα σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς η Ευρώπη και η Ασία, που είναι περισσότερο εξαρτημένες από τις ΗΠΑ για παράδειγμα, καταβάλλουν μεγαλύτερο τίμημα. Σε δεκάδες χώρες όλου του κόσμου (Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία, Αγγλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Ινδία, Μαλαισία, Ινδονησία, Ν. Κορέα κ.α.) αγανακτισμένοι οδηγοί φορτηγών, αλιείς και αγρότες καταλαμβάνουν δρόμους και επιτίθενται στις κυβερνήσεις τους ζητώντας να λάβουν μέτρα ανακούφισης, όπως για παράδειγμα να μειώσουν παραπέρα τους έμμεσους φόρους που επιβάλλουν στα καύσιμα. Ενώ και οι ίδιες οι κυβερνήσεις όλων σχεδόν των χωρών κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς το ενδεχόμενο να περάσουν οι ανατιμήσεις στην πραγματική οικονομία, πυροδοτώντας ένα νέο, ακόμη μεγαλύτερο κύμα ανατιμήσεων από αυτό που ροκανίζει ήδη το λαϊκό εισόδημα και τη δημοτικότητά τους, είναι περισσότερο από ορατό.

Ακριβό ευρώ = ακριβό
πετρέλαιο
Οι περισσότερες κυβερνήσεις σταματούν εδώ, νίπτοντας τας χείρας τους, κι αναμένουν απαθείς στην πράξη το επόμενο πετρελαϊκό… χτύπημα. Άλλες όμως όχι. Όπως για παράδειγμα η κυβέρνηση του Θαπατέρο στην Ισπανία που, χωρίς να αμφισβητήσει την ανεξαρτησία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, επέκρινε την πολιτική υψηλών επιτοκίων του ευρώ, καθώς αυτή η πολιτική φέρει σοβαρή ευθύνη για την άνοδο της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος και την ακόλουθη πτώση του δολαρίου. Ως απόρροια αυτής της πολιτικής οι πετρελαιοεξαγωγικές χώρες που εμπορεύονται τον μαύρο χρυσό σε δολάρια ανεβάζουν συνεχώς την τιμή του έτσι ώστε να αντισταθμίσουν τις απώλειες από την πτώση της ισοτιμίας του δολαρίου. Η αιτιακή σχέση που συνδέει την πτώση της ισοτιμίας του δολαρίου με την άνοδο της τιμής του πετρελαίου φαίνεται πιο ανάγλυφα αν δούμε πόσο συχνά συμπίπτει η απότομη και σημαντική πτώση της ισοτιμίας του δολαρίου με μια συμμετρική άνοδο της τιμής του πετρελαίου.
Η σημαντικότερη ωστόσο αιτία που έχει βάλει φωτιά στο πετρέλαιο, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα τρόφιμα, είναι η εκτεταμένη κερδοσκοπία που πραγματοποιείται στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων της Νέας Υόρκης (New York Mercantile Exchange) και του Λονδίνου (Intercontinental Exchange Futures).
Η ευθύνη των κερδοσκόπων για την εκτίναξη της τιμής του πετρελαίου περιγράφηκε με τον πιο παραστατικό τρόπο πρόσφατα από τον μεγαλοκερδοσκόπο (πριν διοχετεύσει όλη την «ενέργειά» του στην οργάνωση και χρηματοδότηση της αμερικανικής επιρροής στη νοτιοανατολική Ευρώπη) Τζορτζ Σόρος, κατά την κατάθεσή του σε επιτροπή της αμερικανικής Γερουσίας που διερευνά τις αιτίες της ανόδου της τιμής της πετρελαίου. Ο δισεκατομμυριούχος Σόρος, λοιπόν, μόλις στις 4 Ιουνίου χαρακτήρισε την άνοδο στις τιμές των εμπορευμάτων ως μια «υπερ-φούσκα» και επεσήμανε τον κίνδυνο για ένα κραχ ανάλογο του 1987, τονίζοντας ότι «πρόσφατα γίναμε μάρτυρες του σκασίματος της φούσκας των ακινήτων και ταυτόχρονα μιας ανόδου του πετρελαίου και άλλων εμπορευμάτων που έχει ορισμένα από τα γνωρίσματα της φούσκας». Στην ίδια επιτροπή στέλεχος χρηματοπιστωτικού οίκου παρομοίασε την ευφορία που υπάρχει σήμερα στους επενδυτικούς κύκλους (και όχι φυσικά στους καταναλωτές που πληρώνουν το μάρμαρο), με επίκεντρο τις τιμές του πετρελαίου, με το κλίμα που υπήρχε προ δεκαετίας σχεδόν με επίκεντρο τις μετοχές των νέων τεχνολογιών και του ίντερνετ.

Απαγόρευση του τζόγου
Στους κερδοσκόπους έριξε πρόσφατα την πέτρα του αναθέματος για τις ανατιμήσεις και ο σοσιαλδημοκράτης υπουργός Μεταφορών της Γερμανίας, Ούβε Μπεκμάγιερ, προτείνοντας μάλιστα το εξαιρετικά ριζοσπαστικό μέτρο της απαγόρευσης της διενέργειας χρηματιστηριακών πράξεων επί ενεργειακών προϊόντων. «Είναι ακραίο βήμα, αλλά πρέπει να γίνει», ήταν τα λόγια του, προτείνοντας στους ηγέτες των επτά πλουσιοτέρων χωρών του κόσμου την υιοθέτηση της πρότασής του. Η αλήθεια είναι πως δεν ήταν η πρώτη φορά που κυβερνητικό στέλεχος πρότεινε ένα τόσο δραστικό μέτρο. Τον Νοέμβριο του 2007, όταν η τιμή του πετρελαίου ερωτοτροπούσε επικίνδυνα με τα 100 δολάρια, ο ινδός υπουργός πρότεινε για πρώτη φορά να ανασταλεί η διαπραγμάτευση του πετρελαίου από το χρηματιστήριο εμπορευμάτων, ως το μοναδικό μέτρο που θα μπορούσε να εκτονώσει τις ανοδικές τάσεις της τιμής του. Υπάρχουν ωστόσο κι άλλα μέτρα…
Οι διαστάσεις που έχει προσλάβει ο τζίρος της κερδοσκοπίας επί του πετρελαίου είναι πλέον μυθικές και δυσθεώρητες. Με βάση το αμερικανικό περιοδικό «Μπίζνες Γουίκ» της 15ης Μαΐου 2008, στην ενεργειακή αγορά δραστηριοποιούνται σήμερα 634 επενδυτικά κεφάλαια, υπερτριπλάσια από τα 180 που ήταν καταγραμμένα τον Οκτώβριο του 2004. Από αυτά δε τα 210 δραστηριοποιούνται αποκλειστικά και μόνο στην αγορά μελλοντικών συμβολαίων και δικαιωμάτων επί του πετρελαίου, χωρίς να έχουν καμιά σχέση για παράδειγμα με επενδύσεις σε μετοχές πετρελαϊκών εταιρειών. Η εκτίμηση που υπάρχει για το μέγεθος της αγοράς μελλοντικών συμβολαίων είναι ότι αγγίζει το εξωφρενικό ποσό των 500 δισ. δολαρίων. Ακόμη μεγαλύτερη ζαλάδα προκαλεί η αξία των συναλλαγών που διενεργούνται εξωχρηματιστηριακά (over-the-counter), η οποία υπολογίζεται, με βάση εκτιμήσεις που δημοσιεύονται στο αμερικάνικο περιοδικό, μεταξύ 1,5 και 3 τρισ. δολαρίων! Είναι ηλίου φαεινότερο ότι όλη αυτή η ρευστότητα, που διοχετεύθηκε στην αγορά εμπορευμάτων για να αντισταθμίσει τις απώλειες από την κατάρρευση της αμερικανικής αγοράς ακινήτων (που προκάλεσε ζημιές ύψους 387 δισ. δολαρίων στις τράπεζες, από τις οποίες τα 200 σε ευρωπαϊκούς ομίλους!), ωθεί τις τιμές του πετρελαίου σε συνεχώς ψηλότερα επίπεδα. Οι τράπεζες έτσι που πρωταγωνιστούν σε αυτό το κερδοσκοπικό όργιο, με πρώτους και καλύτερους τους κολοσσούς Γκόλντμαν Σακς και Μόργκαν Στάνλευ, που δεν χάνουν ευκαιρία να προβλέπουν τη συνεχή άνοδο των τιμών του πετρελαίου για να μετατραπεί η πρόβλεψή τους τάχιστα σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία, μεταφέρουν τη χασούρα τους σε όλους εμάς που, καλούμενοι να πληρώσουμε ψηλότερες τιμές για καύσιμα και μεταφορικά, γεμίζουμε τα προβληματικά ταμεία τους. Εύλογα υπολογίζεται ότι τουλάχιστον τα 40 δολάρια από τα 135 της τιμής του πετρελαίου οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στην κερδοσκοπία.
Τσάμπα… μάγκες
Σημασία ωστόσο έχει ότι ακόμη και για όσους θεωρούν παρωχημένο και… εκτός εποχής μέτρο την απαγόρευση της χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας σε προϊόντα – κοινωνικά αγαθά, όπως είναι το πετρέλαιο, υπάρχουν άλλα πιο απλά μέτρα που μπορούν να ληφθούν και αν όχι να καταργήσουν, να μειώσουν κάθετα την κερδοσκοπία. Σήμερα αν η κερδοσκοπία είναι το πιο απλό πράγμα του κόσμου, συμβαίνει επειδή… δεν στοιχίζει τίποτε. Ο κάθε «επενδυτής» που θέλει να στοιχηματίσει ότι το πετρέλαιο θα φτάσει τον Ιούλιο στα 150 δολάρια με μοναδικό σκοπό να αυξήσει τα κέρδη του, όπως θα έκανε στοιχηματίζοντας για τα γκολ που θα μπουν στο πρώτο ημίχρονο του τελικού του Euro, το πράττει με μοναδική υποχρέωση να καταβάλλει ως προκαταβολή το 5% έως το πολύ το 7% της αξίας του συμβολαίου που συνάπτει. Αυτή η σκανδαλώδης διευκόλυνση είναι η αιτία για την απογείωση των μελλοντικών συμβολαίων όπως δείχνει το γεγονός ότι σε μία μέρα μέσα, στις 21 Μαΐου για παράδειγμα, οι ανοιχτές θέσεις που υπήρχαν βάση συμβολαίων αφορούσαν 849 εκατ. βαρέλια πετρέλαιο, δέκα φορές δηλαδή παραπάνω από την ημερήσια παραγωγή αργού πετρελαίου! Αυτή η δυνατότητα, της καταβολής μιας ελάχιστης προκαταβολής, είναι εμφανές ότι την ήδη τεράστια ρευστότητα που διαθέτουν οι χρηματοπιστωτικοί οίκοι και κατʼ ακολουθία την ικανότητα να επηρεάσουν τις πραγματικές τιμές του πετρελαίου χωρίς να λάβουν μέρος στην αγορά ή πώληση πραγματικών ποσοτήτων, την αυξάνει σε εκθετικό βαθμό, λειτουργεί δηλαδή στρεβλωτικά στην αγορά. Αν όμως αυξανόταν το ποσό που απαιτούνταν να προκαταβληθεί στο 70% της αξίας του συμβολαίου, ακόμη και το 90% όταν πρόκειται για έκτακτες συγκυρίες κερδοσκοπικής έξαρσης όπως η τρέχουσα, τότε είναι εμφανές ότι ο τζόγος επί της ουσίας θα καταργούνταν και οι κερδοσκόποι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης θα έφευγαν από την προθεσμιακή αγορά προς όφελος εκατομμυρίων καταναλωτών σε όλον τον κόσμο.