Σε κάμψη η ελληνική οικονομία. Καιρός για αναζήτηση ελπίδας

Όλες οι ομιλίες του και οι παρεμβάσεις του έδειχναν ότι βρισκόταν εκτός πραγματικότητας. Κι αυτό συζητείται ευρύτατα όχι μόνον μεταξύ των οικονομολόγων, αλλά και των απλών πολιτών, που μετράνε τις οικονομικές επιδόσεις με βάση την οικογενειακή οικονομική τους κατάσταση. Τώρα ήρθε η ώρα να προσγειωθεί και ο κ. Αλογοσκούφης και να αρχίσει να διαβάζει σωστά τα σήματα που εκπέμπει η οικονομία. Όχι για να χάσει το ηθικό του και να σπείρει πανικό στον λαό, αλλά για να σχεδιάσει σωστά την αλλαγή πλεύσης. Οι σημερινές εξελίξεις έχουν πλέον υπερφαλαγγίσει και αχρηστεύσει και το περιλάλητο «Επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2007-2010», που υπεβλήθη πριν από μόλις έξι μήνες στην ΕΕ για έγκριση. Αλίμονο, κατέρρευσε τόσο γρήγορα! Καμία από τις προβλέψεις του δεν επαληθεύεται, τουλάχιστον για τη διετία 2008-2009.

Tα σημάδια πάνω και από τον (ελληνικό) οικονομικό ορίζοντα δεν είναι καθόλου ελπιδοφόρα και δείχνουν μια καθίζηση της οικονομίας μας, που μπορεί να είναι ήπιας μορφής και συνεπώς και σύντομης διάρκειας (αυτό ευχόμαστε) ή διαρκή φαινόμενα στασιμοπληθωρισμού, κατάσταση την οποία βιώνει εδώ και δύο χρόνια η οικονομία της Πορτογαλίας. Όλα τα διαθέσιμα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν μια σαφή επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ το δ΄ τρίμηνο του 2007 και τα α΄ τρίμηνο του 2008 έχει συγκρατηθεί στο 3,6%, ενώ η εαρινή έκθεση της Κομισιόν προβλέπει για τη φετινή χρονιά ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,4% και για το 2009 αύξηση 3,3%. Ο κ. Αλογοσκούφης στο «πρόγραμμά» του και στον φετινό κρατικό προϋπολογισμό επιμένει σε ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 4% με την αδικαιολόγητη αισιοδοξία του ότι η επιβράδυνση της διεθνούς οικονομίας δεν θα άγγιζε καθόλου τη δική μας οικονομία! Το Βατερλώ όμως του οικονομικού επιτελείου και της κυβέρνησης γενικά είναι οι εξελίξεις στο μέτωπο του πληθωρισμού και της ακρίβειας. Στο «πρόγραμμά» του ο κ. Αλογοσκούφης προβλέπει πληθωρισμό 2,8% για τη φετινή χρονιά, η έκθεση της Κομισιόν προβλέπει 3,7% και προ ημερών η έκθεση του ΟΟΣΑ υπολογίζει ότι ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός θα διαμορφωθεί στο 4,2%. Πάντως, σύμφωνα με την ΕΣΥΕ, ο πληθωρισμός τον Μάιο έκλεισε στο 4,9% (μόνον). Όσο για την ακρίβεια, περιττό να μιλάμε. Οι ρυθμοί αύξησής της είναι απίθανοι και πιέζουν ασφυκτικά τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς των νοικοκυριών του χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Ο υψηλός πληθωρισμός και η ακρίβεια είναι το αποτέλεσμα των στρεβλώσεων της ελληνικής αγοράς (μονοπωλιακή και ολιγοπωλιακή δόμηση-καρτέλ και ασυδοσία των δυνάμεων της αγοράς). Το διαθέσιμο εισόδημα πιέζεται συνεχώς και το ευρώ χάνει την αγοραστική του δύναμη. Και ο ρυθμός αύξησης της τελικής κατανάλωσης το 2008 προβλέπεται να διαμορφωθεί στο 2,3% έναντι 4% το 2006 και 4,4% το 2007. Ο υψηλός πληθωρισμός έχει διαβρώσει την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων μας στην εσωτερική αγορά, αλλά και στις διεθνείς αγορές, με αποτέλεσμα την αύξηση των εισαγωγών, τη μείωση των εξαγωγών και τη διαμόρφωση υψηλού εμπορικού ελλείμματος, που φέτος προβλέπεται να φτάσει στο 20% του ΑΕΠ περίπου. Και δυστυχώς τα φαινόμενα του υψηλού πληθωρισμού και της ακρίβειας δεν είναι τωρινά. Δεν εμφανίστηκαν με την εκρηκτική αύξηση των τιμών του πετρελαίου και την επιβράδυνση της διεθνούς οικονομίας. Είναι διαχρονικά, προϋπήρχαν και γι’ αυτό επιβάλλεται να χαρακτηριστούν σαν επικίνδυνα, καθώς η μείωση της ανταγωνιστικότητας εάν είναι συνεχής και λάβει μεγάλες διαστάσεις, πριονίζει την αναπτυξιακή διαδικασία και καταλήγει σε διατάραξη της μακροοικονομικής ισορροπίας και επομένως και της αναπτυξιακής δυναμικής. Ο πληθωρισμός συμβαδίζει με τη στασιμότητα. Γι’ αυτό μιλάμε για φαινόμενα στασιμοπληθωρισμού. Η αναπτυξιακή διαδικασία, που στη χώρα μας στηρίζεται σχεδόν μόνο στην ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης και όχι στην ανταγωνιστικότητα και στη θετική πορεία του εμπορικού μας ισοζυγίου, τελικά θα οδηγηθεί σε αδιέξοδο. Όταν σταματήσει ο τραπεζικός δανεισμός των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών κυρίως και μειωθούν ή σταματήσουν οι εισροές κοινοτικών πόρων.

Σήμερα ο δανεισμός των νοικοκυριών, που στήριζε τα προηγούμενα χρόνια την κατανάλωση και την οικοδομή, παρουσιάζει συγκράτηση λόγω υπερχρέωσης και αύξησης των επιτοκίων. Αυτό θα φρενάρει την αναπτυξιακή διαδικασία. Ο πληθωρισμός και η ακρίβεια, που μείωσαν αισθητά τα εισοδήματα, η άνοδος των επιτοκίων και γενικά η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης τροχοπεδεί πλέον την αγορά ακινήτων. Η οικοδομική δραστηριότητα το α΄ τρίμηνο του 2008 παρουσίασε μείωση κατά 21,8% έναντι της περσινής της ίδιας περιόδου, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ. Όσο για την κατανάλωση, όλη η αγορά βοά ότι φέτος έχει μειωθεί ο τζίρος των εμπορικών επιχειρήσεων, παρά την ακρίβεια και τις υψηλές τιμές. Στο α΄ τετράμηνο του 2008 οι πωλήσεις αυτοκινήτων έχουν μειωθεί κατά 1,8%, η κατανάλωση βενζίνης κατά 1% και οι πωλήσεις ειδών ένδυσης-υπόδησης κατά 5%. Σημάδια κάμψης της κατανάλωσης, για την οποία το «πρόγραμμα» του υπουργού Οικονομίας προβλέπει αύξηση 3,5% και η εαρινή έκθεση της Κομισιόν αύξηση 3,1%. Τα σημάδια λοιπόν που δείχνουν ότι οι αντοχές της ελληνικής οικονομίας βρίσκονται στο «κόκκινο» είναι πολλά και επικίνδυνα. Ο υψηλός πληθωρισμός και η ακρίβεια, η μείωση της ανταγωνιστικότητας και των εξαγωγών, η αύξηση των εισαγωγών και του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας μας, το φρενάρισμα της κατανάλωσης και του ρυθμού ανάπτυξης, οι στρεβλώσεις στην αγορά, η μείωση της οικοδομικής δραστηριότητας και του τουρισμού και η γιγάντωση της παραοικονομίας και της φοροδιαφυγής είναι φαινόμενα που ολοφάνερα δείχνουν ότι η οικονομία μας παρουσιάζει απτά δείγματα κάμψης των αντοχών της. Και όλα αυτά θα έχουν άμεσο αντίκτυπο στην πορεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού, στο ύψος του ελλείμματος και στο εύρος του δανεισμού του Δημοσίου. Κι αυτά πρέπει να προσέξει ιδιαίτερα η κυβέρνηση.

Όλα τα παραπάνω φαινόμενα δεν είναι το αποτέλεσμα της επιβράδυνσης της διεθνούς οικονομίας. Από χρόνια τυραννούν την οικονομία μας. Απλώς τώρα επιδεινώθηκαν λόγω της επιβράδυνσης. Και το κακό είναι ότι οι κραδασμοί αυτοί δεν έχουν περάσει. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ το τόνισε αυτό προ ημερών χωρίς περιστροφές. «Οι κραδασμοί -είπε ο Τρισέ- από τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες που επικρατούν στη διεθνή σκηνή δεν έχουν παρέλθει». Επομένως, εάν δεχθούμε την ευνοϊκότερη άποψη ότι τα παραπάνω αρνητικά για την οικονομία μας φαινόμενα είναι «εισαγόμενα» και προκαλούνται αποκλειστικά και μόνον από τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες που επικρατούν διεθνώς, τότε αυτά τα φαινόμενα θα είναι ήπιας μορφής και σύντομης διάρκειας και θα σταματήσουν όταν βελτιωθούν οι σημερινές δύσκολες διεθνείς οικονομικές συνθήκες. Αν όμως είναι εγγενείς αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας, που εντελώς αθωράκιστη συμμετέχει σε μια σκληρή νεοφιλελεύθερη οικονομική και νομισματική ένωση με κράτη που διαθέτουν υπέρτερες σε ισχύ οικονομίες, τότε τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα για τη χώρα μας. Για κάμποσα χρόνια, θα κυριαρχούν στην Ελλάδα τα φαινόμενα του στασιμοπληθωρισμού. Ήδη ο περισσότερο αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης, η Πορτογαλία, βιώνει μια τέτοια κατάσταση. Όταν η οικονομία μας «κλειδωθεί» στον στασιμοπληθωρισμό, τότε τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα για πολλά χρόνια ακόμη. Για τον λαό βέβαια. Ο υψηλός πληθωρισμός και η ακρίβεια που πριονίζουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας δεν είναι τωρινά φαινόμενα. Απλώς τώρα έγιναν περισσότερο έντονα. Η ελληνική οικονομία έχει ανάγκη βελτίωσης της ανταγωνιστικότητάς της και προώθησης των εξαγωγών της για να μειώσει ή να εξαλείψει το εμπορικό της έλλειμμα και να στηρίξει την αναπτυξιακή της πορεία. Πώς είναι δυνατόν να λάβει αυτόνομα μέτρα νομισματικής πολιτικής για διόρθωση της ανταγωνιστικότητας, μέσα στα πλαίσια της ΟΝΕ; Η νομισματική πολιτική καθορίζεται από τα αρμόδια όργανα της ΟΝΕ, είναι κοινή για όλα τα κράτη-μέλη και τα κοινά αυτά μέτρα είναι σύμφωνα με τις ανάγκες της ενιαίας πλέον ευρωζωνικής οικονομίας και όχι σύμφωνα με τις ανάγκες ενός κράτους-μέλους. Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας είναι αναγκαίο να βελτιωθεί για να μπορέσουμε να ξεφύγουμε από την κατάσταση του στασιμοπληθωρισμού. Και επειδή δεν έχουμε πλέον το όπλο της νομισματικής πολιτικής, θα πρέπει να αναζητήσουμε άλλους δρόμους θωράκισης και εξειδίκευσης της οικονομίας μας. Αυτός πρέπει να είναι ο βασικός στόχος της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης. Τα προβλήματα που έκρυβαν οι κυβερνήσεις του Σημίτη έρχονται τώρα στην επιφάνεια. Και προκαλούν ισχυρές αναταράξεις. Όσο θα έχει το κράτος «ασημικά» για πώληση, κάποιες τρύπες θα βουλώνουν. Κάποτε όμως θα τελειώσουν κι αυτά. Και τότε τι θα πουλάει η όποια κυβέρνηση θα βρίσκεται στην εξουσία; Ας φροντίσουμε και μια φορά έγκαιρα και με μια συνετή πολιτική όπως το απαιτούν οι περιστάσεις. Η σημερινή οικονομική πολιτική δεν βρίσκεται στο ύψος των περιστάσεων. Καιρός για αναζήτηση ελπίδας.