ΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΑΦΗΝΟΥΝ ΝΑ ΕΧΕΙ Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΦΘΗΝΑ ΚΑΥΣΙΜΑ

Τα διυλιστήρια
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού εντοπίζει τη ρίζα του κακού για τον κλάδο των πετρελαιοειδών στην πηγή της αρχικά, δηλαδή στα διυλιστήρια. Εκεί δηλαδή που διαπιστώνει ότι αυτά λειτουργούν με έλλειψη διαφάνειας (ε, δεν είναι και ιδρύματα), με πρακτικές απαγόρευσης του ανταγωνισμού και με απόλυτο έλεγχο τιμών. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι η χώρα μας πλέον στις τιμές καυσίμων προ φόρων είναι μετά την Ολλανδία η δεύτερη ακριβότερη στην Ευρώπη. Αναφέρεται χαρακτηριστικά στο πόρισμα της Επιτροπής Ανταγωνισμού:
«Παρά τη θέσπιση συγκεκριμένων μέτρων συμπεριφοράς προς τους φορείς της αγοράς (εταιρείες διύλισης και χονδρικής εμπορίας) και την εισήγηση προς την αρμόδια πολιτική ηγεσία δέσμης προτάσεων με σκοπό την προώθηση του υγιούς ανταγωνισμού στον εν λόγω κλάδο, καταγράφονται σημαντικές στρεβλώσεις και προβλήματα που δεν είναι συμβατά με τη λειτουργία μιας απελευθερωμένης αγοράς. Ειδικότερα, τα πιθανά προβλήματα που παρουσιάζονται στην αγορά λόγω της υψηλής συγκέντρωσης στο στάδιο της διύλισης εντείνονται από το νομικό καθεστώς που αφορά στην τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας (90 ημερών), όπως ορίζεται από το ν. 3054/2002.
Παρά τις σχετικές τροποποιήσεις σε σχέση με το παλαιότερο καθεστώς και την ολοκλήρωση του δεύτερου μέρους του κανονισμού τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας, φαίνεται να εμφανίζονται σημαντικά προβλήματα που επιτείνουν την έλλειψη ανταγωνισμού και την εν γένει αδιαφάνεια που χαρακτηρίζει την αγορά της διύλισης. Η απουσία εφαρμογής ενός γενικού χωροταξικού σχεδιασμού δυσχεραίνει το έντονο πρόβλημα έλλειψης επαρκών αποθηκευτικών χώρων. Η έλλειψη ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδίου, καθώς και η εκτεταμένη γραφειοκρατία για την αδειοδότηση που παρατηρείται σήμερα, εμποδίζουν τη δημιουργία νέων αποθηκευτικών χώρων υγρών καυσίμων. Τα ανωτέρω δημιουργούν σοβαρά προβλήματα και στρεβλώσεις στην ομαλή και ανταγωνιστική λειτουργία της αγοράς, καταγράφοντας αρνητικές συνέπειες στην τόνωση του ανταγωνισμού μέσω των εισαγωγών πετρελαιοειδών. Ως προς την έλλειψη διαφάνειας στην εν λόγω αγορά, τονίζεται ότι μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει ανάλυση των επιμέρους στοιχείων κόστους από τις εταιρείες διύλισης (κόστος τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας, κόστος πρώτης ύλης, κόστος αργού). Αυτό συμβάλλει στη δημιουργία ενός καθεστώτος αβεβαιότητας το οποίο μεταφέρεται και στα επόμενα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας (χονδρική εμπορία, λιανική πώληση). Τέλος, τονίζεται ότι στην απουσία διαφάνειας, αναφορικά με το ύψος του κόστους τήρησης των αποθεμάτων ασφαλείας και στην έλλειψη ανταγωνισμού μεταξύ των διυλιστηρίων και των εισαγωγέων πετρελαιοειδών, προστίθεται η απουσία ενός ανεξάρτητου (μη κερδοσκοπικού) φορέα τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας στο πρότυπο άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Για να απαντηθεί το ερώτημα κατά πόσο στην αγορά της διύλισης υφίσταται ή όχι πίεση από τον ανταγωνισμό, θα πρέπει να διερευνηθεί εάν υπάρχουν ή όχι εκείνες οι ευνοϊκές συνθήκες οι οποίες επιτρέπουν στους χονδρέμπορους (εταιρείες εμπορίας) να εισάγουν απευθείας έτοιμα πετρελαϊκά προϊόντα σε ανταγωνιστικές τιμές. Από την ανάλυση όμως και των τριών αγορών του κλάδου φαίνεται ότι δεν υφίστανται οι συνθήκες αυτές έτσι ώστε οι εισαγωγές να καθορίζουν την οριακή τιμή των πετρελαιοειδών και όχι οι τιμές να είναι οδηγούμενες από τις εταιρείες διύλισης (Plattʼs +).»
Εδώ βρίσκεται και όλο του «ζουμί» της υπόθεσης που αφορά στον τρόπο με τον οποίο ελέγχουν την αγορά καυσίμων τα διυλιστήρια, δίνοντας στον κοσμάκη ακριβότερα καύσιμα καθημερινά. Τι μας λέει η Επιτροπή Ανταγωνισμού; Ότι επικρατεί απόλυτο σκοτάδι στα διυλιστήρια, τα οποία δεν ξέρουν από νόμους, δεν παίρνουν λογαριασμό και δεν δίνουν λογαριασμό.
Και συνεχίζεται:
«Όσον αφορά στην αγορά της χονδρικής εμπορίας, σε αυτήν καταγράφονται περιορισμοί που συνδέονται με την αδειοδότηση των αποθηκευτικών χώρων (κυρίως γραφειοκρατικές διαδικασίες) και απορρέουν από το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο. Οι περιορισμοί αυτοί ενδέχεται να αποθαρρύνουν την είσοδο τοπικά αλλά και πανελλαδικά σε νέες επιχειρήσεις που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στην εν λόγω αγορά. Επιπρόσθετα, σημαντικό πρόβλημα στο στάδιο της χονδρεμπορίας είναι η χορήγηση εκπτώσεων από τις εταιρείες, οι οποίες δεν βασίζονται σε αντικειμενικά κριτήρια («υποστηρικτικές» εκπτώσεις) και ενδέχεται να επιφέρουν σημαντικά αντιανταγωνιστικά αποτελέσματα (διακριτική μεταχείριση σε ενδοσηματικό επίπεδο, καθορισμός τελικών τιμών).»
Τα κλειστά επαγγέλματα και η μεταφορά καυσίμων
Ένας από τους παράγοντες που επιδρούν στη διαμόρφωση της τελικής τιμής των πετρελαιοειδών στο στάδιο χονδρικής εμπορίας είναι και το κόστος μεταφοράς. Σημειώνεται ότι η μεταφορά των υγρών καυσίμων με δημόσιας χρήσης βυτιοφόρα αυτοκίνητα (ΔΧΒ) δεν λειτουργεί ανταγωνιστικά δεδομένου ότι υφίσταται συγκεκριμένο ρυθμιστικό πλαίσιο (αγορανομικές διατάξεις) με καθοριζόμενα από το κράτος κατώτατα κόμιστρα (υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών). Επίσης, η διακίνηση των υγρών καυσίμων από τις εταιρείες εμπορίας και τους μεταπωλητές μέσω ιδιωτικής χρήσης βυτιοφόρων αυτοκίνητων (ΙΧΒ) δυσχεραίνεται σημαντικά λόγω των περιορισμών που συνδέονται κυρίως με την έκδοση νέων αδειών κυκλοφορίας ΙΧΒ, παρά την πρόσφατη αναθεώρηση της κείμενης νομοθεσίας.
Τι γίνεται με τις εταιρείες πετρελαιοειδών
Τα πρατήρια καυσίμων έχουν το μικρότερο μερίδιο στις ευθύνες για τις υψηλές τιμές στα καύσιμα, γιατί ελέγχονται απόλυτα από τις μεγάλες εταιρείες πετρελαιοειδών.
Λέει το πόρισμα: «Οι επιχειρήσεις λιανικής εμπορίας που συνεργάζονται αποκλειστικά με κάποια εταιρεία εμπορίας καταρτίζουν συμβάσεις οι οποίες εμφανίζονται να περιέχουν όρους που δεσμεύουν σημαντικά τους πρατηριούχους, τόσο ως προς τη λειτουργία των πρατηρίων όσο και ως προς τη διαμόρφωση των τελικών τιμών. Αυτό φαίνεται ότι έχει σαν αποτέλεσμα την εξάρτηση του πρατηριούχου από την αντισυμβαλλόμενη εταιρεία εμπορίας, γεγονός που μακροχρόνια μπορεί να οδηγήσει στην έλλειψη κινητικότητας των πρατηριούχων ως προς την επιλογή των προμηθευτών τους (εταιρείες εμπορίας). Όσον αφορά στα πρατήρια τα οποία δεν συνεργάζονται αποκλειστικά με κάποια εταιρεία εμπορίας και τα οποία μπορούν να προμηθευτούν καύσιμα από τα διυλιστήρια (ανεξάρτητα πρατήρια), αυτά αντιμετωπίζουν δυσχέρειες ως προς την πρόσβασή τους στα διυλιστήρια. Οι δυσκολίες αυτές συνδέονται κυρίως με το υφιστάμενο σύστημα μεταφοράς των υγρών καυσίμων.»
Πρέπει να βάλουν ταμειακές μηχανές τα πρατήρια
Όμως και οι πρατηριούχοι είναι οι μόνοι ή από τους λίγους που πουλάνε λιανική χωρίς να κόβουν απόδειξη, ενώ λειτουργούν με εκ περιτροπής ωράριο σαν τα φαρμακεία. Όπου σε πετύχουν, στην ανάγκη δηλαδή, αν το πρατήριο είναι το μόνο σε ακτίνα πέντε χιλιομέτρων, άντε να κάνεις το ζόρικο και να μην πληρώσεις όσα σου ζητήσουν. Έτσι, «πιθανές στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό προέρχονται και από το ωράριο λειτουργίας των πρατηρίων σε συνδυασμό με το καθεστώς της εκ περιτροπής λειτουργίας τους μετά το κανονικό ωράριο, ενώ η έλλειψη ταμειακών μηχανών στα πρατήρια πώλησης υγρών καυσίμων επιτείνει την αδιαφάνεια στη διαμόρφωση της τιμής των καυσίμων στο στάδιο της λιανικής πώλησης.
Τέλος, αξίζει να τονιστεί ότι το υφιστάμενο προβληματικό καθεστώς που επικρατεί στους αυτοκινητόδρομους συμβάλλει στη δημιουργία στρεβλώσεων του ανταγωνισμού στην αγορά λιανικής εμπορίας, ενώ η απουσία –λόγω ύπαρξης νομοθετικών περιορισμών– πρατηρίων σε ορισμένες τουλάχιστον υπεραγορές (σούπερ μάρκετ) αποστερεί την αγορά από ένα αποτελεσματικό παράγοντα πίεσης των τιμών προς τα κάτω.» Το θέμα θα συζητηθεί, για δεύτερη φορά από την ολομέλεια της Επιτροπής Ανταγωνισμού, τον επόμενο μήνα, με όλους τους εμπλεκόμενους, αλλά τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πολλά: «Γιατί, αφού γνωρίζουν ποια είναι τα προβλήματα και με τον πιο επίσημο τρόπο, δεν νομοθετούν για να τα λύσουν;»
Τι είναι δηλαδή η Επιτροπή Ανταγωνισμού, κανένα επαρχιακό ειρηνοδικείο που λύνει κτηματικές διαφορές στην Κωλοπετινίτσα;