Πού θα φτάσει φέτος η τελική ζήτηση και το ΑΕΠ;

Η τελική ζήτηση αποτελεί κινητήριο μοχλό της οικονομίας και βασική συνιστώσα του δυναμισμού της. Ο δυναμισμός μιας οικονομίας δεν προσμετράται με τις δηλώσεις του υπουργού Οικονομίας και των συνεργατών του, ούτε με τις “περισπούδαστες” αναλύσεις των τάχα ειδικών στα κανάλια και τις εφημερίδες. Είναι βίωμα της οικονομικής ζωής και μέγεθος μετρήσιμο, που καθηλώνει ή ανυψώνει όλους τους οικονομικούς δείκτες και δείχνει αν η οικονομία βαδίζει μπροστά και εκπληρώνει την υποχρέωσή της για ικανοποίηση των αναγκών του κοινωνικού συνόλου και όχι μόνον εκείνων που έχουν εγκατασταθεί στα ρετιρέ (φυσικά από την πλευρά του εισοδήματος).

Με βάση τις διαπιστώσεις αυτές, αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα οι προβλέψεις της εαρινής έκθεσης της Κομισιόν για την τελική ζήτηση, που θα επηρεάσει όλο το φάσμα της ελληνικής οικονομίας για φέτος και για το 2009. Και οι προβλέψεις της έκθεσης της Κομισιόν στηρίζονται βέβαια σε πιθανότητες που ενδεχομένως κάποιες από αυτές μπορεί να διαψευστούν, όμως δεν είναι εντελώς μετέωρες, όπως φαίνεται να πιστεύουν μερικοί.
Προσωπικά διαφωνούμε, όπως γράψαμε και την προηγούμενη Κυριακή, με τις υποδείξεις και τα συμπεράσματα της εαρινής έκθεσης της Κομισιόν, που αποπνέει έναν αδίστακτο νεοφιλελευθερισμό. Όμως η επιβράδυνση της ελληνικής οικονομίας είναι γεγονός. Εμείς διαφωνούμε με την προσπάθεια μετακύλισης όλων των βαρών στους ώμους των εργαζομένων. Με το σκεπτικό αυτό, θα παρουσιάσουμε τις προβλέψεις της έκθεσης της Κομισιόν, με σχολιασμό εντελώς αντικειμενικό και χωρίς προκαταλήψεις.
Ας δούμε όμως τις προβλέψεις και του υπουργείου Οικονομίας, όπως αυτές αποτυπώνονται στο Επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2007-2010 και της εαρινής έκθεσης της Κομισιόν για πέντε βασικούς τομείς της οικονομίας μας. Δυστυχώς για τον υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών και τους συνεργάτες του συντάκτες του Επικαιροποιημένου Προγράμματος, αυτό ήδη έχει καταστεί «ανεπίκαιρο», παρά το γεγονός ότι καταρτίστηκε στο τέλος της περσινής χρονιάς και υποβλήθηκε στην ΕΕ για έγκριση τον Δεκέμβριο του 2007, όταν πλέον ήταν ορατά τα σημάδια επιβράδυνσης και της ελληνικής οικονομίας. Βέβαια, οι προβλέψεις αυτές έχουν πλέον «μουσειακή» αξία, όμως αποδεικνύουν μια τάση ναρκισσισμού αυτών που διευθύνουν την οικονομία μας. Μια τάση που κυριαρχεί και τώρα σαν κληρονομιά των κυβερνήσεων Σημίτη. Ίδια γεύση και τότε και τώρα. Η συνέχιση της συγκάλυψης της πραγματικότητας.
α) Επενδύσεις σε εξοπλισμό: Το υπουργείο Οικονομίας προέβλεπε ότι οι επενδύσεις σε εξοπλισμό θα παρουσίαζαν ρυθμό αύξησης 11% για το 2008 και 7% για το 2009. Η εαρινή έκθεση της Κομισιόν προβλέπει αύξηση 8,6% και 7,6% για το 2008 και 2009 αντίστοιχα. Οι επενδύσεις σε έργα υποδομής και σε εξοπλισμό αποτελούν βασική προϋπόθεση για μια επιτυχημένη αναπτυξιακή πορεία. Ειδικά οι επιχειρηματικές επενδύσεις (σε εξοπλισμό) βρίσκονται σε ευθεία συνάρτηση με τους ρυθμούς αύξησης της ιδιωτικής και δημόσιας κατανάλωσης. Η ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών ωθεί στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και στην επέκταση ήδη υφιστάμενων, δηλαδή σε υψηλούς ρυθμούς αύξησης των επενδύσεων και σε μεγιστοποίηση της αναπτυξιακής δραστηριότητας. Σε περιόδους σφιχτής δημοσιονομικής και εισοδηματικής πολιτικής (όπως η σημερινή) και όταν το κράτος προβαίνει σε ιδιωτικοποιήσεις κερδοφόρων ΔΕΚΟ ή παροτρύνει τις μεγάλες εγχώριες επιχειρήσεις σε εξωστρέφεια (επενδύσεις στο εξωτερικό), έρχονται σαν αναγκαία συνέπεια οι χαμηλοί ρυθμοί αύξησης της επενδυτικής δραστηριότητας. Οι επενδύσεις στην πραγματική οικονομία μειώνονται δραστικά και οι επενδυτές κατευθύνονται προς επενδύσεις στο εξωτερικό ή προς την εξαγορά αποκρατικοποιημένων ΔΕΚΟ, που φυσικά δεν μετράνε σαν νέες επενδύσεις. Με τα δεδομένα αυτά οι εκτιμήσεις της έκθεσης της Κομισιόν φαίνεται να προσεγγίζουν περισσότερο στην ελληνική πραγματικότητα. Απόδειξη ότι ο ρυθμός αύξησης των επενδύσεων σε εξοπλισμό έφτασε στο 8% το 2007, σύμφωνα και με τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών. Πώς από το 8% θα φτάσουμε φέτος στο 11%; Με «αναβολικά»;
β) Δημόσια κατανάλωση: Στο σπάταλο κράτος η δημόσια κατανάλωση παρουσιάζει υψηλούς ρυθμούς αύξησης. Το Επικαιροποιημένο Πρόγραμμα του κ. Αλογοσκούφη, θέλοντας να μας πείσει ότι η τωρινή κυβέρνηση τάχα προσπαθεί να περιορίσει το σπάταλο κράτος, παρουσιάζει ρυθμούς αύξησης της δημόσιας κατανάλωσης 4,2% για το 2007, ενώ για το 2008 προβλέπει ρυθμό αύξησης 0,7% και για το 2009 αύξηση 1%. Η έκθεση της Κομισιόν όμως διαπιστώνει, όπως φαίνεται, συνέχιση του σπάταλου κράτους και καθορίζει ρυθμό αύξησης της δημόσιας κατανάλωσης 7,4% για το 2007, ενώ προβλέπει αύξηση 3,6% για το 2008 και 3% για το 2009. Η προσωπική μας εκτίμηση είναι ότι και φέτος και τον επόμενο χρόνο το σπάταλο κράτος θα συνεχιστεί και οι ρυθμοί αύξησης της δημόσιας κατανάλωσης το 2008 και το 2009 θα υπερβούν το 5% ετησίως. Εκτός εάν περιοριστούν δραστικά τα δημόσια έσοδα (φορολογικά και αποκρατικοποιήσεων).
γ) Ιδιωτική κατανάλωση: Το εύρος της ιδιωτικής κατανάλωσης και οι ετήσιοι ρυθμοί αύξησής της εξαρτώνται από αρκετούς παράγοντες. Κυρίως όμως από τη χαμηλή ανεργία, από τις πραγματικές αυξήσεις μισθών, ημερομισθίων, συντάξεων, από τον τραπεζικό δανεισμό των νοικοκυριών και από την οικοδομική δραστηριότητα. Οι βασικοί αυτοί παράγοντες που βασικά τροφοδοτούν την ιδιωτική κατανάλωση δεν βελτιώνονται το 2008 και το 2009. Το αντίθετο είναι βέβαιο ότι θα συμβεί. Πραγματικές αυξήσεις μισθών δεν θα δοθούν, ο τραπεζικός δανεισμός των νοικοκυριών μάλλον θα περιοριστεί και για στεγαστικά δάνεια και για καταναλωτικά. Προσωπικά πιστεύω ότι τα τελευταία χρόνια οι ετήσιοι ρυθμοί αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης ήταν και το αποτέλεσμα της ακρίβειας (περιορισμένες αγορές των νοικοκυριών σε υψηλότερες τιμές) και κυρίως της υπερχρέωσης. Με τα δεδομένα αυτά δεν δεχόμαστε σαν πραγματοποιήσιμες τις προβλέψεις του υπουργείου Οικονομίας για αύξηση της κατανάλωσης κατά 3,5% το 2008 και 3,4% το 2009 (σε σταθερές τιμές του έτους 2000). Περισσότερο ρεαλιστικές θεωρούμε τις προβλέψεις της έκθεσης της Κομισιόν για ρυθμούς αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης 3,1% για το 2008 και 3% για το 2009. Ναι, η κατανάλωση φέτος και του χρόνου θα περιοριστεί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
δ) Τελική ζήτηση: Πού θα φτάσει η τελική ζήτηση; Το Πρόγραμμα Σταθερότητας προβλέπει αύξηση 5,1% για φέτος και 4,9% για το 2009. Η εαρινή έκθεση της Κομισιόν κατεβάζει τα ποσοστά αύξησης στο 4,1% και 4% για το 2009 και 2009 αντίστοιχα. Μεγάλη η διαφορά στις προβλέψεις μεταξύ υπουργείου Οικονομίας και Κομισιόν. Περισσότερο αισιόδοξο το δικό μας υπουργείο προβλέπει υψηλότερους ρυθμούς αύξησης. Οι διαφορετικές εκτιμήσεις θα πρέπει να αποδοθούν στο γεγονός ότι η Κομισιόν στηρίζει τις προβλέψεις της στις εξελίξεις στην οικονομία της Ευρωζώνης, που η επιβράδυνση θα προκαλέσει και αξιόλογη μείωση της τελικής ζήτησης. Το υπουργείο Οικονομίας προβλέπει υψηλότερους ρυθμούς αύξησης, γιατί γνωρίζει ότι δεν είναι δυνατόν να περιοριστεί τόσο δραστικά το σπάταλο κράτος, ώστε η δημόσια κατανάλωση να φτάσει σε ρυθμούς αύξησης 0,7% για φέτος και 1% για το 2009. Θεωρούμε περισσότερο ρεαλιστική την πρόβλεψη του υπουργείου Οικονομίας. Το σπάταλο κράτος δεν ξεριζώνεται εύκολα!
ε) Πού θα φτάσει φέτος το ΑΕΠ; Το ζητούμενο είναι ο υψηλός ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ, δηλαδή η μεγέθυνση της οικονομίας μας. Η ελληνική κυβέρνηση υπολογίζει ότι η χώρα μας ελάχιστα θα επηρεαστεί από την επιβράδυνση που θα παρουσιάσει και η οικονομίας της Ευρωζώνης. Έτσι, στο Επικαιροποιημένο Πρόγραμμα υπολογίζει ότι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ θα παραμείνει σταθερός στο 4% ετησίως και για τα υπόλοιπα τρία χρόνια ισχύος του Προγράμματος (2007 = 4,1%, 2008 = 4%, 2009 = 4% και 2010 = 4%). Αισιόδοξη πρόβλεψη τουλάχιστον για φέτος και για το 2009. Για το 2010 οι προβλέψεις είναι προς το παρόν πρόωρες. Αντίθετα, οι προβλέψεις της εαρινής έκθεσης της Κομισιόν παρουσιάζονται απαισιόδοξες και δέχονται ότι ο πήχυς θα κατέβει σημαντικά. Προβλέπει αύξηση του ΑΕΠ στο 3,4% για το 2008 και στο 3,3% για το 2009. Εάν οι προβλέψεις της έκθεσης της Κομισιόν για μειωμένους ρυθμούς αύξησης των επενδύσεων σε εξοπλισμό, της ιδιωτικής κατανάλωσης και της τελικής ζήτησης επαληθευτούν, τότε η αύξηση του ΑΕΠ σε ποσοστό 3,4% για φέτος και 3,3% για τον επόμενο χρόνο είναι λάθος. Είναι μάλλον αισιόδοξη πρόβλεψη. Εάν αναλογιστούμε ότι και η εξωτερική ζήτηση (εξαγωγές ελληνικών προiόντων) θα παρουσιάσει κάμψη, τότε οι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ για φέτος και για το 2009 θα πρέπει να περιοριστούν στο 5% ετησίως. Εάν αντίθετα επαληθευτούν οι αισιόδοξες προβλέψεις του υπουργείου Οικονομίας, η αύξηση του ΑΕΠ τουλάχιστον για το 2009 δεν θα πρέπει να υπερβεί το 3,5%, λόγω μείωσης του ρυθμού αύξησης των επενδύσεων και της τελικής ζήτησης, που προβλέπει και το υπουργείο Οικονομίας στο Επικαιροποιημένο Πρόγραμμα. Πάντως όποιον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ κι αν πετύχουμε, θα είναι κατά πολύ υψηλότερος (διπλάσιος και άνω) από τον μέσον όρο των χωρών της Ευρωζώνης. Αυτό όμως δεν θα έχει καμία απολύτως ευνοϊκή επίδραση στη βελτίωση της εισοδηματικής κατάστασης των εργαζομένων. Άλλοι θα είναι εκείνοι που θα ωφεληθούν από την όποια αύξηση του ΑΕΠ όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, επί κυβερνήσεων του «εκσυγχρονιστικού» νεο-ΠΑΣΟΚ και της «μεταρρυθμιστικής» ΝΔ. Όλα τα εκσυγχρονίζουν και τα μεταρρυθμίζουν, εκτός από τους μηχανισμούς διασποράς του ΑΕΠ…