Η ακρίβεια είναι πλέον κοινωνικό πρόβλημα
Η παράκλησή του είναι να προτείνουμε μέτρα αντιμετώπισής της, όχι όμως σαν τα «41 μέτρα» του υπουργού Ανάπτυξης κ. Φώλια. Υπενθυμίζω ότι κατ’ επανάληψιν από τη στήλη μας αυτή έχουμε ασχοληθεί με το φαινόμενο της ακρίβειας και τις δυνάμεις που δρουν ασύδοτες στην ελληνική αγορά, ακριβώς γιατί θεωρούμε ότι η ακρίβεια σπρώχνει στην εξαθλίωση τα νοικοκυριά μικρομεσαίου εισοδήματος και έχει καταστεί το κύριο πρόβλημα των εργαζομένων και γενικά των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος, που προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν με τραπεζικό δανεισμό ή με περιορισμό της κατανάλωσης αγαθών και υπηρεσιών ή ακόμη και με αγορές σε τιμή ευκαιρίας. Έτσι όμως συνεχώς υποβαθμίζεται το βιοτικό επίπεδο της μεγάλης πλειονότητας του λαού μας.
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να εντοπίσουμε τα γενεσιουργά αίτια της ακρίβειας. Και ασφαλώς δεν φταίει η τιμή του πετρελαίου όπως θέλουν να μας πείσουν ορισμένοι, οι οποίοι επιθυμούν να αποκρύψουν τα κύρια αίτια που προκαλούν και τροφοδοτούν το ενδημικό πλέον αυτό φαινόμενο της αγοράς.
Προσωπικά θεωρούμε την ακρίβεια πρωτίστως κοινωνικό πρόβλημα που αφορά εκατομμύρια συμπολίτες μας οι οποίοι έχουν περιέλθει σε αδυναμία ικανοποίησης όλων των σύγχρονων βιοτικών αναγκών τους. Κι αυτό το κοινωνικό πρόβλημα καθημερινά μεγιστοποιείται, καθώς τα κάθε είδους αρπακτικά των αγορών, με διάφορες προφάσεις, εφορμούν κατά του ισχνού εισοδήματος των εργαζομένων.
Με τα δεδομένα αυτά, τα γενεσιουργά αίτια της ακρίβειας πρέπει να αναζητηθούν περισσότερο σε πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα και λιγότερο σε καθαρά οικονομικά. Αν εξαιρέσουμε τη συμμετοχή των αυξημένων τιμών του πετρελαίου στην ακρίβεια, που είναι πάρα πολύ περιορισμένη λόγω της ισχυροποίησης της ισοτιμίας του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος (ευρώ), θεωρούμε ότι η ακρίβεια οφείλεται στους παρακάτω βασικούς και όχι αποκλειστικούς παράγοντες:
α) Στη θεοποίηση των αγορών και του κέρδους και στην ανεξέλεγκτη δραστηριότητα των δυνάμεων που δρουν στις αγορές. Αυτό αποτελεί και τον πυρήνα της φιλοσοφίας όλων των νεοφιλελεύθερων οικονομικών μοντέλων, που έχουν ακριβώς σχεδιαστεί για τη μέσω της υψηλής κερδοφορίας υποβοήθηση του γιγαντισμού των επιχειρήσεων και της κυριαρχίας τους στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή.
β)Στη μονοπωλιακή και ολιγοπωλιακή δόμηση της αγοράς, που εμποδίζει την ανάπτυξη του υγιούς ανταγωνισμού, με τις εξαγορές – συγχωνεύσεις επιχειρήσεων, τις συνενώσεις και τις φανερές ή απόκρυφες συμφωνίες. Η ΕΕ και γενικά η παγκοσμιοποιημένη αγοραία οικονομία ευνόησαν αυτήν την αντικοινωνική δόμηση της αγοράς και με λύσσα πολέμησαν και εξόντωσαν τελικά τη δημόσια επιχείρηση (μονοπωλιακή ή όχι).
γ)Στην εντατικοποίηση της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών, που βασικά προκύπτει από την εξελικτική πορεία των αναγκών, την αύξηση του πληθυσμού και την παγίδευση των καταναλωτών μέσα από τις διαφημίσεις, ως επί το πλείστον παραπλανητικές, με τις οποίες μας βομβαρδίζουν, φυσικά με το αζημίωτο, τα ΜΜΕ. Στο κόλπο της εντατικοποίησης της ζήτησης συμμετέχουν με «προθυμία» το κράτος, οι τράπεζες με τις τάχα διευκολύνσεις τους στα νοικοκυριά (πλαστικό χρήμα, δάνεια κ.λπ.) και τα ΜΜΕ. Όλοι αυτοί οι συμμέτοχοι έχουν μερίδιο από τα κέρδη που προέρχονται από την παγίδευση των καταναλωτών.
δ) Στην ανεξέλεγκτη κυριαρχία των μεσαζόντων στις αγορές. Η παρεμβολή τους με τη μορφή συμβούλων ή αναδόχων αποτελεί καθολικό φαινόμενο ακόμη και στις πωλήσεις (ιδιωτικοποιήσεις) κρατικών επιχειρήσεων. Η παρεμβολή πολλών προσώπων από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση διογκώνει το κόστος και επιβαρύνει τις τιμές καταναλωτή. Το τωρινό σχήμα παραγωγός – μεσάζοντες – χονδρέμπορος – μεσάζοντες – λιανοπωλητής είναι που φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης για την ακρίβεια των τιμών στα βασικά προϊόντα.
ε) Στην έξαρση της ακρίβειας σημαντικό ρόλο έπαιξε και η νομισματική μεταρρύθμιση, η μετάβαση από τη δραχμή στο ευρώ. Η εμπειρία διδάσκει ότι η νομισματική μεταρρύθμιση προκαλεί «τσουνάμι» κερδοσκοπίας και αισχροκέρδειας αφενός και, αφετέρου, όσο ισχυρότερο είναι το νέο νόμισμα, τόσο ευκολότερα γίνονται αποδεκτές από τους καταναλωτές οι αυξήσεις των τιμών. Για παράδειγμα, όταν είχαμε τη δραχμή, μια αύξηση της τιμής κατά 20 δρχ. προκαλούσε την άμεση αντίδραση των καταναλωτών, γιατί γινόταν αμέσως αισθητή. Τώρα, με το τάχα ισχυρό ευρώ, μια αύξηση κατά 10 λεπτά (δηλαδή κατά 34 δρχ.) δεν προκαλεί αντιδράσεις, γιατί δεν γίνεται αισθητή. Έτσι φουντώνει η ακρίβεια ευκολότερα. Οι σχεδιαστές της νομισματικής μεταρρύθμισης επίτηδες ισχυροποίησαν το ευρώ σε μεγάλο βαθμό και καθόρισαν ισοτιμία υψηλότερη κι από το δολάριο και πέτυχαν και τις αποδοχές των εργαζομένων να ψαλιδίσουν και τις αυξήσεις των τιμών να διευκολύνουν.
Η κυβέρνηση Σημίτη και το τότε οικονομικό επιτελείο της δεν έλαβαν κανένα μέτρο για να αποφευχθούν οι αρνητικές επιπτώσεις σε βάρος των καταναλωτών από τη νομισματική μεταρρύθμιση. Έτσι φτάσαμε να πληρώνουμε π.χ. τον καφέ 1,50 ευρώ (δηλαδή 500 δρχ. και το μαρούλι 0,70 (δηλαδή 240 δρχ.!). Η αγοραστική αξία του ευρώ στην ελληνική αγορά είναι μηδαμινή και ισοδύναμη των 100 δρχ., ενώ στον έλληνα εργαζόμενο το ευρώ έχει στοιχίσει 340 δρχ.! Πώς να μη φουντώσει η φτώχεια;
Ξεκινώντας από τη στάθμιση των αιτίων που δημιουργούν την ακρίβεια, μπορούμε να προτείνουμε μια σειρά μέτρα τα οποία, κατά τη γνώμη μας, θα οδηγήσουν στον περιορισμό της ακρίβειας, δηλαδή στη σταθεροποίηση των τιμών λιανικής πώλησης. Σαν γενικό μέτρο θα πρέπει να σταματήσει η κυβέρνηση να λιβανίζει τις δυνάμεις που δρουν ανεξέλεγκτα στην ελληνική αγορά. Πρέπει να ψαλιδίσει τον νεοφιλελευθερισμό (όπως κάνουν όλα τα κράτη που άρχισαν να ξυπνάνε) και όχι να τον βαθαίνει περισσότερο με τον φανατισμό του νεοφώτιστου στην οικονομία της αγοράς. Η αγορά πρέπει να τεθεί υπό κρατικό έλεγχο όπως ήταν και πριν. Γιατί στην ελληνική αγορά οργιάζει η εγκληματικότητα σε βάρος των καταναλωτών. Η οικονομική εγκληματικότητα γνωρίζει πρωτοφανή έξαρση σε όλο το φάσμα της οικονομίας, από την αγορά εμπορευμάτων και υπηρεσιών μέχρι το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ας θέσουμε υπό κρατικό έλεγχο την οικονομία, πριν οι άπειροι και αμαθείς μάνατζερ προκαλέσουν την κατάρρευσή της. Αυτά σαν θεωρητική τοποθέτηση. Από πρακτική πλευράς, τα μέτρα περιορισμού της ακρίβειας (συγκράτησης των τιμών) πρέπει να περιλαμβάνουν κυρίως:
• Θέσπιση ανώτατου συντελεστή κέρδους παραγωγού και ανώτατης τιμής πώλησης από τον παραγωγό στον χονδρέμπορο, μετά από κοστολογικό έλεγχο από ειδικές υπηρεσίες του υπουργείου Ανάπτυξης. Οι τιμές και οι συντελεστές κέρδους θα θεσπίζονται με αγορανομικές διατάξεις και θα αναθεωρούνται με βάση ελεγχόμενα κοστολόγια.
• Θέσπιση χονδρεμπορικού κέρδους μοναδικού, για να φύγουν από την αγορά οι νονοί και τα άλλα παράσιτα που προκαλούν τις αδικαιολόγητες αυξήσεις των τιμών.
• Θέσπιση ανώτατων τιμών λιανικής πώλησης και συνεχείς αγορανομικοί έλεγχοι τιμών ποιότητας, ακριβούς βάρους και νομοθέτηση βαρύτατων προστίμων (αλλά και ποινών φυλάκισης) για τους παραβάτες. Ως πότε οι καταναλωτές θα είναι τα θύματα;
• Επανίδρυση της αγορανομίας και δραστηριοποίηση της Υπηρεσίας Ειδικών Ελέγχων μέσα στην αγορά. Οι συνεχείς έλεγχοι θα σταθεροποιήσουν τις τιμές σε όλα τα επίπεδα συναλλαγών.
• Χτύπημα των μονοπωλίων, ολιγοπωλίων, συμπράξεων και αφανών συμφωνιών μεταξύ επιχειρήσεων, για να μπορέσει η αγορά να κινηθεί στα πλαίσια του υγιούς ανταγωνισμού. Ο υγιής ανταγωνισμός είναι βοηθητικό εργαλείο και όχι το κύριο για την προστασία των καταναλωτών όπως το έχουν αναγάγει οι τάχα εμπειρογνώμονες-υπάλληλοι της ΕΕ. Η εμμονή στη θεωρία της αυτορρύθμισης της αγοράς είναι τραγικό σφάλμα (ηθελημένο) για να δρουν ανενόχλητα οι νονοί και οι διάφοροι μεσάζοντες, διαπλεκόμενοι αεριτζήδες και όλοι οι εγκληματίες με κολάρο.
Γνωρίζω πολύ καλά ότι τα μέτρα ελέγχου της αγοράς θα προκαλέσουν τη λυσσασμένη αντίδραση των εν Ελλάδι και Ευρώπη φανερών και κρυφών οπαδών του νεοφιλελευθερισμού και της διαπλοκής. Όμως κάποτε πρέπει ν’ αρχίσει να ξεσκεπάζεται η απάτη της παγκοσμιοποιημένης αγοραίας οικονομίας. Ο έλεγχος της επιχειρηματικής δραστηριότητας σε παγκόσμια κλίμακα καθίσταται πλέον επιτακτική ανάγκη. Εάν φυσικά επιθυμούμε η οικονομία να υπηρετεί το κοινωνικό σύνολο και όχι μια περιορισμένη οικονομική ελίτ. Νέο περιβάλλον πρέπει να δημιουργηθεί στην οικονομική ζωή. Οι αναθυμιάσεις της μπόχας που σκορπάνε οι απάτες και η διαφθορά των αγορών είναι αποπνικτικές και μας απειλούν με ασφυξία. Από τη λαϊκή αγορά της γειτονιάς μέχρι τη χρηματοπιστωτική αγορά απάτη και εκμετάλλευση! Είναι ανάγκη ν’ αρχίσει να φυσάει στις αγορές ο καθαρός αέρας «του μεγάλου, του ωραίου και του αληθινού» όπως θα έλεγε και ο ποιητής.
Τελειώνοντας θα ήθελα να υπογραμμίσω την ανάγκη ν’ αρχίσει επιτέλους μια σοβαρή κίνηση γύρω από τα όρια της ανεξέλεγκτης δραστηριότητας των πάσης φύσεως και κατηγορίας αγορών. Κι αυτό είναι ευθύνη των ηγετών. Εκεί στις Συνόδους Κορυφής της ΕΕ και του G8 ας βρεθεί ο ηγέτης που θα θέσει το πρόβλημα και θα προτείνει λύσεις. Καλές οι συναντήσεις, οι αβροφροσύνες, τα γεύματα και οι αναμνηστικές φωτογραφίες. Καλύτερα όμως θα είναι ν’ αρχίσουν οι ηγέτες ν’ ασχολούνται και με τα καυτά προβλήματα του αγωνιζόμενου λαού.