ΠΑΣΟΚ: Στρατηγική οριοθέτησης

Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι εδώ και μία δεκαετία το πολιτικό μας σύστημα, με επίκεντρο τα κόμματα της διακυβέρνησης, έχει εισέλθει σε μια τροχιά εντεινόμενης κρίσης. Η αδυναμία των κομμάτων της διακυβέρνησης να αντιμετωπίσουν τα κρίσιμα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα που αναδύονται –και εντείνονται– εξαιτίας της ασύδοτης λειτουργίας των μηχανισμών της αγοράς μορφοποιείται και εκφράζεται τα τελευταία χρόνια ως κρίση του δικομματισμού.

Τα φαινόμενα αυτής της κρίσης εμφανίζονται πρακτικά με τη μορφή της κρίσης αντιπροσώπευσης των κομμάτων της διακυβέρνησης.

Η κρίση αντιπροσώπευσης (ως πρακτική έκφραση της κρίσης νομιμοποίησης των κομμάτων) διαπιστώνεται σε όλα σχεδόν τα δυτικοευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα, με την ανάπτυξη φυγόκεντρων τάσεων που οδηγούν σε δύο κατευθύνσεις: Είτε προς τη συντηρητικοποίηση κοινωνικών στρωμάτων, ένα τμήμα των οποίων μπορεί να οδηγηθεί σε ακροδεξιά πολιτικά μορφώματα, είτε προς ριζοσπαστικές κατευθύνσεις με την ενίσχυση «πόλων» διαμαρτυρίας, αντίστασης και σύγκρουσης.

Η μεν συντηρητική «μετατόπιση», με σύμβολα τον «νόμο και την τάξη», μπορεί, δυνάμει, να ενισχύει τα κεντροδεξιά συντηρητικά σχήματα και να παγιώνει μάλιστα τα συντηρητικά – φιλελεύθερα κόμματα στην κυβερνητική εξουσία, ενώ η αριστερή – ριζοσπαστική διαμαρτυρία, όταν δεν μπορεί να αρθρωθεί και να ενεργοποιήσει ευρείες κοινωνικές συμμαχίες και να στηρίξει εναλλακτικά κυβερνητικά σχήματα, δεν συνιστά παρά το «αλατοπίπερο» του συστήματος, το κοινωνικοπολιτικό «άλλοθι», που το χρειάζεται το σύστημα για να διαιωνίζει την κυριαρχία του.

Αυτή η γενική αρχή φαίνεται να διαμορφώνεται και στη χώρα μας, με όλες τις ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν την ιστορική – πολιτική μας «κουλτούρα». Η τάση όμως που διαφαίνεται την τελευταία περίοδο, μια τάση που τείνει να παγιωθεί, μετατρέπει το ΠΑΣΟΚ από «ισοδύναμο πόλο» σε «αδύναμο κρίκο» του δικομματισμού. Με τον τρόπο αυτό ο ιστορικός – παραδοσιακός συσχετισμός των δύο ισχυρών «πόλων» που εναλλάσσονταν στην εξουσία, ως μία μορφή δικομματισμού, «αγγλοσαξονικού τύπου», σύμφωνα με τις κλασικές διακρίσεις, μπορεί να μετεξελιχθεί στη χώρα μας όχι σʼ έναν πολυδύναμο «πολυκομματισμό», αλλά σʼ έναν δικομματισμό που θα διαμορφώνεται από έναν κυρίαρχο και έναν αποδυναμωμένο και δευτερεύοντα πολιτικοκομματικό «πόλο».

Αυτή ακριβώς η τάση εκφράζεται και μέσα από σχετικές έρευνες, σύμφωνα με τις οποίες επικρατεί στην ελληνική κοινωνία η γνώμη ότι στα επόμενα χρόνια θα παγιωθεί ως κυρίαρχος ο κεντροδεξιός συσχετισμός. Αυτή την κρίσιμης σημασίας εξέλιξη δεν φαίνεται να την κατανοεί το ίδιο το ΠΑΣΟΚ, στελέχη του οποίου δεν αντιλαμβάνονται καν τη στρατηγικού χαρακτήρα διαφορά που χωρίζει την αυτοδύναμη διεκδίκηση της εξουσίας από την προοπτική μιας κυβερνητικής συνεργασίας με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Εάν ένα κόμμα, όπως το ΠΑΣΟΚ, δεν μπορεί να συγκροτήσει την πολιτικοϊδεολογική του ταυτότητα, να χαράξει μια ξεκάθαρη στρατηγική εξουσίας, να συγκροτήσει τις κοινωνικές του συμμαχίες, τότε πώς η ίδια η κοινωνία θα αναγνωρίσει τους στόχους του, θα υιοθετήσει τις προτάσεις του, θα συστοιχηθεί στο πλευρό του;

Πρώτη προτεραιότητα για το ΠΑΣΟΚ είναι η διαμόρφωση και η σαφής διατύπωση μιας εναλλακτικής πρότασης εξουσίας. Μιας εξουσίας που δεν θα στηρίζεται στα σαθρά και έωλα θεμέλια μιας «συμμαχικής κυβέρνησης», μιας κεντροαριστερής συμμαχίας που θα καθορίζεται από τους εκάστοτε διαμορφούμενους συσχετισμούς μεταξύ των «συνεργαζόμενων» κομμάτων.

Αλλά μιας αυτοδύναμης εξουσίας που θα μπορεί να εκφράσει σε κυβερνητικοπολιτικό επίπεδο τα αιτήματα, τις ανάγκες, τις αξίες του κεντροαριστερού προοδευτικού χώρου. Εάν η ίδια η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, οι ηγετικές ελίτ που παίρνουν τις αποφάσεις, δεν κατανοούν τον ιστορικό ρόλο που πρέπει να διαδραματίζει το ΠΑΣΟΚ, τότε το ίδιο το ΠΑΣΟΚ θα οδηγηθεί αναπόφευκτα σʼ έναν συμπληρωματικό και δευτερεύοντα ρόλο στο πολιτικό μας σύστημα.

Αυτή η κυρίαρχη στρατηγική επιλογή του ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να έχει συμπληρωματικό στόχο τη σαφή οριοθέτηση και αντιπαράθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά και με το ΚΚΕ. Όσο το ΠΑΣΟΚ θα αναφέρεται σε κυβερνητικές συνεργασίες με τον ΣΥΡΙΖΑ, τόσο θα διαμορφώνει ανοικτούς διαύλους μετακίνησης των ψηφοφόρων του προς αυτόν, τόσο θα αποδυναμώνει την πολιτικοϊδεολογική του ηγεμονία στον χώρο της Κεντροαριστεράς.

Αυτήν την περίοδο το ΠΑΣΟΚ πορεύεται χωρίς κεντρική στρατηγική, χωρίς πυξίδα… Αυτή η ρευστότητα και η σύγχυση το καθιστούν στην πράξη ευάλωτο και καθηλώνουν την αξιοπιστία του. Γιʼ αυτό και η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ χρησιμοποιεί μειωτικούς χαρακτηρισμούς κατά του ΠΑΣΟΚ και της ηγεσίας του, απορρίπτει «μετά βδελυγμίας» τις προτάσεις συνεργασίας και υιοθετεί γενικότερα μια τακτική έπαρσης και υποτίμησης των πολιτικών κομμάτων, επικεντρώνοντας την τακτική του στην κοινωνική – εκλογική αποδυνάμωση του ΠΑΣΟΚ.

Το ΠΑΣΟΚ πρέπει να υπερβεί τη σύγχυση και την αντιφατικότητα που το οδηγούν σε αμυντικές ή αδιέξοδες κινήσεις, σε εκ των υστέρων (post hoc) παρεμβάσεις, που τελικά υποβαθμίζουν τον ιστορικό του ρόλο και αποδυναμώνουν τη δυναμική/δημιουργική του παρουσία που κυριάρχησε σʼ ολόκληρη τη μεταπολιτευτική περίοδο.

Η δυσμενής συγκυρία για το ΠΑΣΟΚ διαμορφώθηκε μέσα από μια αλληλουχία λανθασμένων επιλογών και δικών του λαθών. Γιʼ αυτό και η ανατροπή των αρνητικών συσχετισμών μόνο μέσα από δικές του δυναμικές πρωτοβουλίες μπορεί να προκύψει.