Εκκωφαντικές προειδοποιήσεις για νέα κρίση

Οι επισημάνσεις του επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) κ. Ντομινίκ Στρος Καν, σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου στο Παρίσι, ότι «είναι προφανές πως η κρίση στις χρηματαγορές, που ξεκίνησε στις ΗΠΑ, είναι τώρα πιο σοβαρή και ακόμα πιο παγκόσμια από ό,τι ήταν πριν από μερικές εβδομάδες» και ότι «οι κίνδυνοι της εξάπλωσης είναι πολύ μεγάλοι», αποτελούν νέες προειδοποιήσεις για την επιδείνωση των οικονομικών προοπτικών παγκοσμίως. Ιδιαίτερα για τη χώρα μας, η οποία πάντοτε, ιστορικά, συλλαμβανόταν να είναι ανέτοιμη για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε οικονομικής κρίσης, η προειδοποίηση αυτή ηχεί ως εκκωφαντικός «κώδων». Γιατί η νευρικότητα που επικρατεί στις χρηματαγορές οφείλεται, όπως σε όλες σχεδόν τις προηγούμενες οικονομικές κρίσεις, στις αναταραχές στην αγορά του πιστωτικού τομέα. Επίσης, όπως και σε όλες σχεδόν τις προηγούμενες μεγάλες οικονομικές κρίσεις, οι ανησυχίες για τη βιωσιμότητα της δευτερογενούς αγοράς στεγαστικών δανείων ξεκίνησαν από τις ΗΠΑ και τώρα έχουν εξαπλωθεί στις ευρωπαϊκές και ασιατικές αγορές, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται οι κεντρικές τράπεζες να διοχετεύσουν δισεκατομμύρια ευρώ ή δολάρια στις αγορές. Το παρήγορο είναι, πάντως, ότι, όπως επεσήμανε πρόσφατα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σε αντίθεση με τις πολυάριθμες οικονομικές κρίσεις, που έχουν βιώσει στο παρελθόν οι παγκόσμιες αγορές, σήμερα η παγκοσμιοποίηση έχει μεν αυξήσει τη συχνότητα και την ευκολία, αλλά όχι και τη σφοδρότητα με την οποία εξαπλώνονται οι κρίσεις στις χρηματαγορές. Ωστόσο, όπως επισημαίνει πάλι, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα υπάρχει όταν οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών προλαβαίνουν τις εξελίξεις.

Αυτές όμως τις δυσμενείς εξελίξεις, οι οποίες παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες με τις σημερινές, δεν μπόρε να τις προλάβει η παγκόσμια οικονομία. Για του λόγου το αληθές και, κυρίως, προς γνώση και προετοιμασία για την αντιμετώπιση μιας ενδεχομένως νέας, παραθέτουμε ένα σύντονο χρονικό των κυριότερων προηγούμενων οικονομικών κρίσεων:

1929, το κραχ της «Μαύρης Τρίτης»: Μετά από σταθερή ανοδική πορεία του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του ’20, στις 24 Οκτωβρίου οι μετοχές σημείωσαν 13% πτώση. Παρά τις προσπάθειες σταθεροποίησης της χρηματαγοράς, οι μετοχές σημείωσαν πτώση 11% τη «Μαύρη Τρίτη», στις 29 Οκτωβρίου. Μέχρι το 1932, οι μετοχές είχαν χάσει το 90% της αξίας τους. Χρειάστηκαν 25 χρόνια για να επανέλθει ο δείκτης Dow Jones στα επίπεδα που ήταν πριν από το 1929. Οι επιπτώσεις στις ΗΠΑ ήταν δώδεκα εκατομμύρια άνεργοι, δώδεκα χιλιάδες εργαζόμενοι έχαναν τη δουλειά τους κάθε μέρα, είκοσι χιλιάδες επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση, μεταξύ των οποίων 1.616 τράπεζες, ένας στους είκοσι γεωργούς έχασαν το σπίτι τους, καθώς αδυνατούσαν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους και 23.000 αυτοκτονίες σημειώθηκαν μέσα σε έναν χρόνο!

1985, η κρίση στον τραπεζικό τομέα: Το 1985, πολλές από τις τοπικές τράπεζες στις ΗΠΑ πτώχευσαν, με αποτέλεσμα η κεντρική κυβέρνηση να αναλάβει τη διασφάλιση των καταθέσεων. Προχώρησε στη δημιουργία της Resolution Trust Corporation για να αναλάβει τις εργασίες των τραπεζών που πτώχευσαν. Το συνολικό κόστος ανήλθε στα 150 δισ. δολάρια. Ωστόσο, η κρίση ενίσχυσε της μεγάλες τράπεζες, καθώς εκτοπίστηκαν από την αγορά οι μικρότερες και άνοιξε ο δρόμος για τις συγχωνεύσεις και εξαγορές στον τραπεζικό τομέα τη δεκαετία του ’90.

1987, η «Μαύρη Δευτέρα»: Το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης σημείωσε τη μεγαλύτερη πτώση «σε ήρεμη οικονομική περίοδο» μέσα σε μία ημέρα, στις 19 Οκτωβρίου του 1987. Ο δείκτης Dow Jones σημείωσε πτώση 22%, δηλαδή απώλειες 550 εκατομμυρίων δολαρίων, συμπαρασύροντας τα ιαπωνικά και ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Η αμερικανική οικονομία την περίοδο εκείνη σημείωνε επιβράδυνση, με το δολάριο να υποχωρεί στις διεθνείς αγορές.

1998, κατάρρευση των αμοιβαίων κεφαλαίων: Το τελευταίο στάδιο της χρηματοοικονομικής κρίσης ξεκίνησε στην Ασία το 1997, επεκτάθηκε στη Ρωσία και τη Βραζιλία το 1998 και οδήγησε στην κατάρρευση των αμοιβαίων της LTCM, που ήταν δημιούργημα των καθηγητών Μάιλον Σκόουλς και Ρόμπερτ Μέρτον (Νόμπελ Οικονομικών 1997). Η LTCM βρέθηκε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1998 ανακοίνωσε ότι είχε χάσει 2,5 δισ. δολάρια, δηλαδή το 52% του ενεργητικού της μέσα σε δύο μήνες. Η LTCM ρευστοποιήθηκε μέσα στο 2000.

2000, η πτώση των διαδικτυακών επιχειρήσεων: Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 οι χρηματαγορές «μαγεύτηκαν» από την άνοδο των διαδικτυακών επιχειρήσεων, όπως η Amazon και η AoL. Εκτινάχθηκαν οι τιμές των μετοχών τους, παρά το γεγονός ότι ελάχιστες διαδικτυακές επιχειρήσεις πραγματοποιούσαν κέρδη. Τον Μάρτιο του 2000, ωστόσο, η φούσκα της αμερικανικής διαδικτυακής υστερίας έσκασε, με αποτέλεσμα μέχρι τον Οκτώβριο του 2002 ο δείκτης Nasdaq να έχει σημειώσει πτώση 78%.

Αντιλαμβάνεται κανείς από το σύντομο αυτό χρονικό ότι οποιεσδήποτε ομοιότητες της σημερινής παγκόσμιας νευρικότητας στην παγκόσμια οικονομία δεν είναι απλώς συμπτώσεις.

1985, η κρίση στον τραπεζικό τομέα: Το 1985, πολλές από τις τοπικές τράπεζες στις ΗΠΑ πτώχευσαν, με αποτέλεσμα η κεντρική κυβέρνηση να αναλάβει τη διασφάλιση των καταθέσεων. Προχώρησε στη δημιουργία της Resolution Trust Corporation για να αναλάβει τις εργασίες των τραπεζών που πτώχευσαν. Το συνολικό κόστος ανήλθε στα 150 δισ. δολάρια. Ωστόσο, η κρίση ενίσχυσε της μεγάλες τράπεζες, καθώς εκτοπίστηκαν από την αγορά οι μικρότερες και άνοιξε ο δρόμος για τις συγχωνεύσεις και εξαγορές στον τραπεζικό τομέα τη δεκαετία του ’90.

1987, η «Μαύρη Δευτέρα»: Το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης σημείωσε τη μεγαλύτερη πτώση «σε ήρεμη οικονομική περίοδο» μέσα σε μία ημέρα, στις 19 Οκτωβρίου του 1987. Ο δείκτης Dow Jones σημείωσε πτώση 22%, δηλαδή απώλειες 550 εκατομμυρίων δολαρίων, συμπαρασύροντας τα ιαπωνικά και ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Η αμερικανική οικονομία την περίοδο εκείνη σημείωνε επιβράδυνση, με το δολάριο να υποχωρεί στις διεθνείς αγορές.

1998, κατάρρευση των αμοιβαίων κεφαλαίων: Το τελευταίο στάδιο της χρηματοοικονομικής κρίσης ξεκίνησε στην Ασία το 1997, επεκτάθηκε στη Ρωσία και τη Βραζιλία το 1998 και οδήγησε στην κατάρρευση των αμοιβαίων της LTCM, που ήταν δημιούργημα των καθηγητών Μάιλον Σκόουλς και Ρόμπερτ Μέρτον (Νόμπελ Οικονομικών 1997). Η LTCM βρέθηκε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1998 ανακοίνωσε ότι είχε χάσει 2,5 δισ. δολάρια, δηλαδή το 52% του ενεργητικού της μέσα σε δύο μήνες. Η LTCM ρευστοποιήθηκε μέσα στο 2000.

2000, η πτώση των διαδικτυακών επιχειρήσεων: Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 οι χρηματαγορές «μαγεύτηκαν» από την άνοδο των διαδικτυακών επιχειρήσεων, όπως η Amazon και η AoL. Εκτινάχθηκαν οι τιμές των μετοχών τους, παρά το γεγονός ότι ελάχιστες διαδικτυακές επιχειρήσεις πραγματοποιούσαν κέρδη. Τον Μάρτιο του 2000, ωστόσο, η φούσκα της αμερικανικής διαδικτυακής υστερίας έσκασε, με αποτέλεσμα μέχρι τον Οκτώβριο του 2002 ο δείκτης Nasdaq να έχει σημειώσει πτώση 78%.

Αντιλαμβάνεται κανείς από το σύντομο αυτό χρονικό ότι οποιεσδήποτε ομοιότητες της σημερινής παγκόσμιας νευρικότητας στην παγκόσμια οικονομία δεν είναι απλώς συμπτώσεις.