Μυστικές επαφές Γκλιγκόροφ – Μητσοτάκη

Πιο συγκεκριμένα, ο κ. Μανίκας είχε μεταβεί εν γνώσει του κ. Μητσοτάκη με πλήρη μυστικότητα στα Σκόπια την 29η Νοεμβρίου του 1992, όπου παρελήφθη από μυστικούς «συνδέσμους» και συναντήθηκε με τον Σκοπιανό Πρόεδρο Κίρο Γκλιγκόροφ, με τον οποίο συζήτησε επί 4,5 ολόκληρες ώρες το θέμα της ονομασίας. Η συνάντηση αυτή πραγματοποιήθηκε σε κάποιο κυβερνητικό κτίριο και όπως αναφέρεται στο σημείωμα, ο Γκλιγκόροφ είχε δεχθεί τα δύο ονόματα, «Σκοπιανή Δημοκρατία της Μακεδονίας» ή «Μακεδονική Δημοκρατία των Σκοπίων». Επιστρέφοντας από την αποστολή, ο κ. Μανίκας ανέγνωσε το υπόμνημα στο γραφείο του πρωθυπουργού στη Βουλή ενώπιον του κ. Μητσοτάκη, του ΥΠΕΞ Μιχάλη Παπακωνσταντίνου, του διευθυντή του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού Λουκά Τσίλα και του γενικού διευθυντή του κόμματος της ΝΔ Αντώνη Σγαρδέλη.

Το αξιοπερίεργο στην όλη υπόθεση είναι ότι έκτοτε δεν δόθηκε καμιά συνέχεια. Εντύπωση επίσης προκαλεί το γεγονός ότι παρά την επίσημα εκπεφρασμένη θέση ότι δεν συζητούμε σε καμία περίπτωση το όνομα «Μακεδονία», την ίδια ώρα, πίσω από τις πλάτες του ελληνικού λαού και ερήμην των πολιτικών κομμάτων της αντιπολίτευσης διεξάγονταν μυστικές επαφές και συζητήσεις.

Ιδού όμως τι ακριβώς σημειώνει για την προσωπική του στάση και εμπλοκή στην επίμαχη, άγνωστη έως σήμερα, μυστική αυτή διαπραγμάτευση ο ίδιος ο πρώην υπουργός Δημόσιας Τάξης κ. Μανίκας:

Ήταν ενήμερος ο Μητσοτάκης

Ως υπεύθυνος έλληνας πολίτης πάντοτε είχα άποψη για όλα τα θέματα, ζητήματα και προβλήματα της χώρας μου. Η κατά περίπτωση άποψή μου (όχι γνώμη) ήταν και είναι προϊόν γνώσης του αντικειμένου, ενδελεχούς ερεύνης και αντικειμενικής εκτιμήσεως καταστάσεων, συνθηκών, συγκυριών και δυνατοτήτων. Γνώμων, μοναδικός, το καλό της πατρίδος μου και ο απόλυτος αποκλεισμός ακόμη και σκιάς υποψίας για επιδίωξη ατομικού οφέλους και υστεροβουλίας.

Όπου εθήτευσα, αυτός ο γνώμων υπήρξε απαρέγκλιτος κανών σκέψεων, λόγων και πράξεών μου. Αλλά και όταν δεν υπηρετούσα δημόσιο λειτούργημα, είχα άποψη εφ’ όλων, την οποίαν ουδέποτε έκρυψα, αντιθέτως πάντοτε δημοσίως εξέθετα.

Τις απόψεις μου για τα υπαρξιακά εθνικά θέματα συνεχώς τις προέβαλλα και τις δυνατότητές μου για την προώθηση και την επίλυσή τους πάντοτε πλήρως τις διέθετα σ’ αυτούς που είχαν την ευθύνη των χειρισμών.

Για τις σχέσεις μας με τα Σκόπια είχα και έχω άποψη και δυνατότητες. Στην κρίσιμη περίοδο 1989-1993, ως υπουργός Δημόσιας Τάξης, αλλά και ως υπεύθυνος και ενεργός πολίτης (το μεγαλύτερο διάστημα), απόψεις και δυνατότητες διέθεσα (όπως πίστευα και εξακολουθώ να πιστεύω) ως ώφειλον. Η χρησιμοποίηση των υπηρεσιών μου έγινε από αυτούς που είχαν την ευθύνη, η αξιοποίησή τους επίσης. Ουδέποτε εμίλησα δημοσίως, μόνο λίγοι φίλοι και συγγενείς αναποφεύκτως κάτι γνωρίζουν.

Προσφάτως πολλά συζητούνται και σε όλα τα ΜΜΕ ποικίλες εκδοχές, απόψεις, ενέργειες και δράσεις παρουσιάζονται από πρωταγωνιστές, διαχειριστές και παρατρεχάμενους, οι οποίοι ακολουθούνται από κριτές και κριτικές.

Με την εξέλιξη στα εσωτερικά της ΠΓΔΜ, μετά τα συμβαίνοντα στο Κοσσυφοπέδιο, εκτιμώ ότι οποιαδήποτε πρόοδος στα Ελληνοσκοπιανά θα παρελκυσθεί από τα Σκόπια, αντιθέτως, από τις ΗΠΑ, κακώς γι’ αυτές κατά την άποψή μου, θα επιδιωχθεί η ελληνική υποχωρητική διαλλακτικότητα.

Πιστεύω ότι Ελλάς και Σκόπια μπορούν (όποια κυβέρνηση κι αν έχουν τα Σκόπια) και οφείλουν να βρουν τη λύση του προβλήματός τους, χωρίς μεσολαβητές, αν δεχθούν τη λύση που πρότεινε ο τότε Πρόεδρος Γκλιγκόροφ στο διάστημα 29 Νοεμβρίου – 3 Δεκεμβρίου 1992, η οποία συνοψίζεται στο «Ελλάς και Σκόπια συμμαχία» και το όνομά τους «Σκοπιανή Δημοκρατία της Μακεδονίας» (Skopian Republic of Macedonia).

Σε πίστωση και στήριξη αυτής της άποψής μου, δίνω σήμερα στη δημοσιότητα τα ακολουθούντα κείμενα, πιστεύοντας ότι πράττω το χρέος μου.

ΥΓ.: Η αναφερόμενη συνάντηση ήταν αποτέλεσμα μακρών, σκληρών, επίπονων και επικίνδυνων ενεργειών μου και ομάδος ανιδιοτελών, καλών Ελλήνων και στις δύο πλευρές των συνόρων, οι οποίες ανελήφθησαν εν γνώσει και με στήριξη υπηρεσιών ΥΠΕΞ και ΥΔΤ και βεβαίως του Πρωθυπουργού, και των οποίων οι αναμφισβήτητες αποδείξεις είναι στα χέρια μου.

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

1 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1992

ΘΕΜΑ: Συνάντηση με τον Πρόεδρο Γκλιγκόροφ στα Σκόπια

1. Μετά τις επαφές μέσω των σέρβων καθηγητών Φίρα και Σιμεούνοβιτς ορίσθηκε τελικώς η συνάντηση για την Κυριακή 29 Νοεμβρίου 1992. Η συνάντηση κινδύνευσε να ματαιωθεί, όταν μου ζητήθηκε να προσκομίσω και να επιδείξω έγγραφη επιβεβαίωση εκπροσωπήσεως του κ. πρωθυπουργού, με την πρόφαση ότι ενεφανίσθη ένας (άλλος) στρατηγός σύμβουλος του πρωθυπουργού, ο οποίος ζητούσε επιμόνως συνάντηση με τον Πρόεδρο Γκλιγκόροφ για τις 29 ή 30 Νοεμβρίου. Αρνήθηκα να ανταποκριθώ στην απαίτησή τους, δηλώνοντάς τους ότι «είναι προσχηματική κάλυψη υπαναχωρήσεως». Τελικώς η απαίτηση αποσύρθηκε και ξεκίνησε η διαδικασία της συναντήσεως.

2. Στις 29 Νοεμβρίου 1992, στις 13.30, έφθασα στον σκοπιανό σταθμό μεθοριακού ελέγχου της Γευγελής. Με ανέμεναν ο υφυπουργός Εσωτερικών Μπογκντάν Μπογκντάνοφ και ο καθηγητής Σιμεούνοβιτς και χωρίς διατυπώσεις επιβιβασθήκαμε σε αυτοκίνητο της προεδρίας (είχα προηγουμένως δηλώσει ότι δεν δέχομαι να σφραγισθεί το διαβατήριό μου).

Στις 14.30 (τοπική ώρα) φθάσαμε στα Σκόπια σε κρατικό οίκημα φρουρούμενης περιοχής. Με υποδέχθηκε ο υπουργός Εσωτερικών και μέχρι τις 16.00 συζητήσαμε επί του προβλήματος. Δέχθηκα τη συζήτηση χωρίς να υπεισέλθω στην ουσία, δηλώνοντας ότι είμαι κομιστής συγκεκριμένου μηνύματος μόνο για τον Πρόεδρο. Στη συζήτηση με τον υπουργό Εσωτερικών περιορίστηκα να δηλώνω την εμμονή μας στην απόφαση της Λισσαβώνας και να παραθέτω επιχειρήματα και απόψεις που όχι μόνο δικαιολογούσαν, αλλά και επέβαλλαν τις ελληνικές θέσεις. Από την πλευρά του ο υπουργός Εσωτερικών κ. Φερχόφσκι (34 ετών, καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Σκοπίων), ο οποίος προφανώς είναι ο πλέον έμπιστος του Προέδρου σήμερα, διατύπωσε τις θέσεις τους. Οι προβαλλόμενες θέσεις ήταν συνοπτικά: Ο λαός και το κράτος τους διαπνέονται από φιλελληνικά αισθήματα. Επιθυμούν διακαώς τη φιλία και τη συνεργασία (συμμαχία) με την Ελλάδα. Το όνομα «Μακεδονία» τους δίνει «ταυτότητα» εθνικής υποστάσεως, χωρίς αυτό δεν μπορούν να υπάρξουν ως λαός, έθνος και κράτος, γιατί θα συντριβούν από τους γείτονες και θα διαμελιστούν. Συμφέρον της Ελλάδος είναι να υπάρχουν ως λαός, έθνος και κράτος και να χρησιμοποιηθούν ως παρέκταμα (χέρι) της Ελλάδος πολιτιστικά, πολιτικά και οικονομικά στο κέντρο των Βαλκανίων.

Σε παρατήρησή μου για τη χρησιμοποίηση ελληνικών – μακεδονικών συμβόλων και των υπονοουμένων προθέσεών τους, ο Φερχόφσκι δικαιολόγησε τις ενέργειές τους ως λατρεία (!) της ελληνικής πολιτιστικής παραδόσεως και ως αποδοχή συμβόλων παγκόσμιας αποδοχής και κληρονομιάς. Παρά την εμφανή απροθυμία μου, η συζήτηση διήρκεσε μέχρι τις 16.00 (τ.ω.). Στη συνέχεια και μέχρι τις 17.30 παρετέθη γεύμα, με παρόμοια αντικείμενα συζητήσεως. Εδόθηκε χρόνος μικρής αναπαύσεως μέχρι τις 18.15 οπότε θα μεταβαίναμε για συνάντηση του Προέδρου (θα με καλούσαν από το διαμέρισμα διαμονής μου).

3. Στις 18.20 με κάλεσαν και με οδήγησαν στην αίθουσα υποδοχής, όπου με ανέμενε ο Πρόεδρος Γκλιγκόροφ. Μετά τις συστάσεις αποσύρθηκαν όλοι και παραμείναμε ο Πρόεδρος, εγώ και η διερμηνεύς. Η συζήτηση διήρκεσε μέχρι τις 22.40. Συνοπτικά: Μετά τις αρχικές γενικότητες ανέφερα ότι είμαι κομιστής συγκεκριμένου προσωπικού μηνύματος του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας – επί λέξει: «Η Ελλάς είναι η μόνη χώρα που επιθυμεί τη συνύπαρξη με το κράτος σας και ειλικρινώς προτίθεται να το στηρίξει. Μόνη προϋπόθεση τίθεται η αποδοχή τους να αναγνωρισθούν διεθνώς με όνομα που δεν θα περιέχει τη λέξη «Μακεδονία» ή παράγωγό της. Στο εσωτερικό τους ας κάνουν ό,τι θέλουν. Είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτή στα διαβατήρια ή σε άλλα «documents» κάποια πρόσθετη ονομασία. Μόλις κατατεθεί η αίτηση αναγνωρίσεως στα Ηνωμένα Έθνη σύμφωνα με την ελληνική θέση, μπορεί να γίνει συνάντηση του Προέδρου Γκλιγκόροφ με τον έλληνα πρωθυπουργό. Η πρόθεση στηρίξεως του κράτους των Σκοπίων θα εκδηλωθεί με παροχή ελευθεριών, επικοινωνίας μέσω Θεσσαλονίκης, έργα υποδομής, επενδύσεις, οικονομική στήριξη, πολιτικές εγγυήσεις και γενικώς όλες τις πρακτικές πολιτικές και οικονομικές δραστηριότητες, που θα αποδείξουν ότι θέλουμε τη δημιουργία ενός κράτους και την αυθύπαρκτη βιώσιμη πολιτικά και οικονομικά ύπαρξη και διατήρησή του».

Ο Πρόεδρος άκουσε με προσοχή το μήνυμα, δεν απήντησε ευθέως, αλλά έδειξε διάθεση γενικής συζητήσεως. Προ αυτής της τροπής, του εδήλωσα ότι οι θέσεις και των δύο πλευρών είναι αμοιβαία γνωστές, η δική μου παρουσία έχει ως μοναδικό σκοπό τη μεταφορά του μηνύματος και της δικής του απαντήσεως. Βεβαίως, δεν αρνούμαι όποιας εκτάσεως συζήτηση, στην οποία όμως δεν θα αναμείξω προσωπικές απόψεις, αλλά θα του δώσω και την αιτιολογία (όχι δικαιολογία) και εξήγηση των ελληνικών θέσεων και απόψεων.

4. Ο Πρόεδρος δήλωσε «φιλέλληνας» από το 1975, όταν επισήμως επισκέφθηκε την Ελλάδα. Πίστευε, όταν προ διετίας πρωτοστάτησε στη δημιουργία του κράτους των Σκοπίων, ότι θα είχε προβλήματα απ’ όλες τις άλλες, πλην της Ελλάδος, χώρες. Θεωρεί ότι η Ελλάς έπρεπε από την πρώτη στιγμή να αδράξει την ευκαιρία και να μεταβάλει το κράτος του σε παρέκταμά της πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό. Πιστεύει ότι ο λαός του έχει τα ίδια φιλελληνικά αισθήματα, που αποδεικνύονται από το γεγονός ότι σε όλη τη χώρα δεν υπάρχει ούτε μία επιγραφή, σύνθημα ή δημόσια διατύπωση ανθελληνική. Αντίθετα αισθήματα υπάρχουν μόνο από τους «εξτρεμιστές» αλλά δεν βρίσκουν απήχηση. Επειδή έχει αυτές τις θέσεις, πριν από ένα έτος έστειλε επιστολή στον έλληνα πρωθυπουργό και του ζήτησε να συναντηθούν, αλλά δεν βρήκε ανταπόκριση. Η χώρα του κρίθηκε από την ΕΟΚ (Επιτροπή Νομικών) ως η μόνη εκπληρούσα τις προϋποθέσεις αναγνωρίσεως και, ενώ όλοι ανέμεναν την αναγνώριση και την αξιοποίησή της από την Ελλάδα, έχουν εκπλαγεί και απορούν γιατί η Ελλάς τούς αρνείται το δικαίωμα να αναγνωρισθούν και να υπάρχουν. Το όνομα «Μακεδονία» είναι γι’ αυτούς η εθνική ταυτότητα, χωρίς αυτό δεν υπάρχουν, αλλά για κανέναν λόγο δεν το συνδέουν με το παρελθόν, που γι’ αυτούς σταματάει στον 7ο μ.Χ. αιώνα, που βρέθηκαν στην περιοχή. Πιστεύουν ότι είναι «Μακεδόνες» ιστορικά και πολιτιστικά από τότε, και διαμορφώνουν έτσι μια λαϊκή και εθνική οντότητα, που προκύπτει από τους όποιας προηγουμένης προελεύσεως και εθνικότητας λαούς, ως αμάλγαμα στοιχείων που διατήρησαν, αντάλλαξαν ή απέκτησαν από τότε μέσα στα πλαίσια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και των μετέπειτα μέχρι σήμερα εξελίξεων στην περιοχή. Κύρια στοιχεία αυτής της διαμορφωμένης εθνικής οντότητας είναι η θρησκεία, η εμφανής ελληνική πολιτιστική παράδοση και η επιβίωση της γλωσσικής ιδιαιτερότητας. Όλα αυτά τα ενοποιητικά για όλες τις, διαφοριζόμενες από άλλα στοιχεία, εθνότητες καταστρέφονται με την απαγόρευση αναφοράς στη Μακεδονία και αμέσως ανοίγει ο δρόμος στους εξτρεμιστές, στη διάσπαση και στον διαμελισμό του κράτους, που θα έχει ως αποτέλεσμα την αιματοχυσία (άσκοπη και αδικαιολόγητη) και την επέμβαση Βουλγάρων, Αλβανών, Σέρβων και της Τουρκίας που καραδοκεί. Η πολιτική του Προέδρου και οι παρεμβάσεις του έχουν αποτρέψει ως τώρα τις καταστροφικές για το κράτος του εξελίξεις και τις δυσμενείς για την Ελλάδα επιπτώσεις και έχουν κρατήσει μακριά τον πόλεμο. Η Ελλάδα πρέπει να καταλάβει ότι η ύπαρξη του κράτους αυτού είναι το μεγαλύτερο συμφέρον της. Στα Σκόπια πιστεύουν σήμερα αυτό που ο ίδιος έχει ενστερνισθεί και επίσημα δηλώσει από το 1975: Ότι η Ελλάδα έκανε την καλύτερη επιλογή, επιδιώκοντας και επιτυγχάνοντας την ένταξη στην ΕΟΚ. Απέκτησε έτσι ρόλο ηγέτη στα Βαλκάνια, που της επιτρέπει, αλλά και της επιβάλλει, να ελέγξει τις εξελίξεις και να οδηγήσει τα Βαλκάνια στον δρόμο της αναπτύξεως, πάντοτε σύμφωνα με τις αρχές και τους θεσμούς της Δημοκρατίας και της ελεύθερης οικονομίας, και της εντάξεώς τους τελικά στην Ενωμένη Ευρώπη, η οποία οφείλει να πορευθεί στον δρόμο που καθορίζει η πολιτική, ηθική και πολιτιστική ελληνική κληρονομιά. Σ’ αυτόν τον δρόμο η χώρα του επιθυμεί να είναι η πρώτη που θα ακολουθήσει την Ελλάδα. Είναι έτοιμος να δεχθεί την ελληνική συμπαράσταση και βοήθεια. Ειδικά, όποια βοήθεια δοθεί πιστεύει ότι δεν πρέπει να καταναλωθεί, αλλά να διατεθεί για τη δημιουργία κοινών επενδυτικών δραστηριοτήτων ελεύθερης οικονομίας, από τις οποίες οι βοηθούντες θα ωφεληθούν και μέσα από τις οποίες οι βοηθούμενοι πρέπει να στηριχθούν, εργαζόμενοι και αποδίδοντες και όχι ως καταναλωτές. Τέλος, ο Γκλιγκόροφ υπογράμμισε ότι σήμερα έχει επιτύχει να ελέγχει τα εσωτερικά της χώρας, η πολιτική του έχει επιβληθεί, οι εξτρεμιστές έχουν απομονωθεί, οι ξένες επιρροές και δυνατότητες παρεμβάσεων κυρίως Βουλγαρίας, Αλβανίας, Σερβίας, έχουν μειωθεί και ο ίδιος, λόγω της ισχυροποιήσεως της θέσεώς του, μπορεί να αρνείται την ανάμειξη της Τουρκίας. Επεσήμανε όμως ότι, αν η αναγνώριση βραδύνει, δεν μπορεί να είναι βέβαιος για τις εξελίξεις και τη δυνατότητά του να τις ελέγξει.

Οι απαντήσεις μου εκφράσθηκαν τμηματικά και κατά τις θέσεις του προέδρου.

Η Ελλάς έχει όλες τις καλές διαθέσεις και επίσημα τις έχει διατυπώσει. Εμείς έχουμε εκπλαγεί για την επιμονή τους στη χρήση του ονόματος. Αντικειμενικά δεν μπορούν να το χρησιμοποιούν, γιατί η χώρα τους μόνο ένα μικρό τμήμα της ιστορικά βεβαιωμένης Μακεδονίας περιλαμβάνει, ίσως θα μπορούσαν να έχουν μια επαρχία «Μακεδονία» στη νότια περιοχή τους, αλλά όχι να καλύπτουν με το όνομα αυτό όλο το κράτος. Μακεδονικός λαός, ως ιδιαίτερη εθνική οντότητα, ουδέποτε υπήρξε, ούτε σήμερα υπάρχει. Είναι ένα κατασκεύασμα υστερόβουλης κομμουνιστικής εμπνεύσεως, προς την οποία προσαρμόσθηκαν βουλγαρικές και γιουγκοσλαβικές σκοπιμότητες και υποτάχθηκε το ΚΚΕ. Ακόμη και ο συμμοριτοπόλεμος στην Ελλάδα είχε αυτή τη στρεβλωτική υστεροβουλία ως κύρια αιτία. Στις ανταλλαγές πληθυσμών της δεκαετίας του 1920 κανείς από την ελληνική Μακεδονία δεν πήγε στα Σκόπια, όποιος έφυγε πήγε στη Βουλγαρία. Όταν αποφάσισαν να απαλλαγούν από το κομμουνιστικό σύστημα, όφειλαν να απαλλαγούν και από τις ψεύτικες καταστάσεις που δημιούργησε. Εμείς δεν αντιδράσαμε δυναμικά στο κατασκεύασμα του Σταλινισμού από τον Τίτο, γιατί δεν υπήρχε τρόπος. Σήμερα όμως, που η Δημοκρατία υπάρχει στα Σκόπια, δεν μπορούμε να ανεχθούμε και να ευλογήσουμε αυτήν τη στρέβλωση ιστορίας, γεωγραφίας και δημογραφικής πραγματικότητας. Αυτοί οφείλουν, ως πρώτο δείγμα δημοκρατικής νοοτροπίας, να αποκηρύξουν τις κομμουνιστικές αμαρτίες και όχι να προσπαθούν μέσα απ’ αυτές να επιβεβαιωθούν και να επιβιώσουν. Η σημερινή πληθυσμιακή κατάσταση της χώρας του προβάλλει έντονο το ερώτημα ποιοι και πόσοι τέλος πάντων είναι αυτοί οι «Μακεδόνες». Από πού αντλούν το δικαίωμα να τοποθετούν στη σημαία τους το σύμβολο της Βεργίνας και να το υπογραμμίζουν με τα συμβολικά, όπως επίσημα ερμηνεύουν, κύματα του Αιγαίου. Δεν είναι λογικό να πιστεύουν οι Έλληνες ότι αυτές οι συμβολικές χρήσεις αποκαλύπτουν αυτό που κρύβουν οι δημόσιες διεθνώς δηλώσεις. Βεβαίως και δεν φοβούνται οι Έλληνες απειλές από τα Σκόπια. Φοβούνται όμως, και δικαίως, τις απειλές, που μέσω των Σκοπίων, θα εκδηλωθούν απ’ όσους σήμερα ή αύριο θα χρησιμοποιήσουν τον χώρο και τις αποκρυπτόμενες αλλά υποδηλούμενες, έστω και συμβολικά, επιδιώξεις και φιλοδοξίες. Η Ελλάς θέλει και στηρίζει την ύπαρξη αυτοδύναμου, αυθύπαρκτου και βιώσιμου κράτους των Σκοπίων. Αυτό το κράτος πρέπει όμως να αποδείξει ότι έχει απαλλαγεί από οτιδήποτε νοσηρό, ανιστόρητο και αντικειμενικά ανύπαρκτο στοιχείο έχει δημιουργηθεί στο πρόσφατο παρελθόν και να θεμελιώσει τη δημιουργία και την ύπαρξή του στα πραγματικά στοιχεία υποστάσεώς του. Αυτό θα το αποδείξει μόνο αν σεβαστεί τις ελληνικές θέσεις και πάψει να σφετερίζεται το όνομα της Μακεδονίας. Σε αντίθετη περίπτωση η Ελλάς είναι υποχρεωμένη, χωρίς καμιά επιθετική ή κατακτητική διάθεση, να λάβει τα μέτρα της, που θα είναι το κλείσιμο των συνόρων και η μη αναγνώριση αυτού του κράτους. Βεβαίως θα υπάρξουν κάποιες οικονομικές συνέπειες και για την Ελλάδα, αλλά ήδη έχει προετοιμασθεί για το κόστος και κυρίως για την αναδρομολόγηση, με τα ανάλογα έργα υποδομής, των μεταφορών της από και προς την Ευρώπη. Η Ελλάδα και ο Ελληνισμός προτίθενται να αναδεχθούν το όποιο κόστος συνεπάγεται η στήριξη του κράτους των Σκοπίων. Εάν τα Σκόπια δεν δεχθούν αυτήν την προσφορά εμείς την ίδια δαπάνη θα χρησιμοποιήσουμε για τα μέτρα που θα υποχρεωθούμε να πάρουμε. Η επιλογή και η ευθύνη για ό,τι συμβεί είναι των Σκοπίων και προσωπικά δική του. Οι εκτιμήσεις μου καταλήγουν στην άποψη ότι ο Γκλιγκόροφ, με τον έλεγχο που σήμερα ασκεί στη χώρα του, μπορεί, αρκεί να το θέλει, να οδηγήσει τις πολιτικές δυνάμεις και να πείσει και τον λαό του, αν από τον λαό υπάρχουν αντιδράσεις, κάτι που δεν το πιστεύω, και να λύσει έτσι το πρόβλημα. Αντίθετα από την Ελλάδα, δεν μπορεί να ελπίζει σε καμιά καλύτερη πρόταση από αυτήν που του προσφέρει σήμερα ο έλληνας πρωθυπουργός ο κ. Κ. Μητσοτάκης. Όποια άλλη πολιτική ηγεσία στην Ελλάδα, εκ των πραγμάτων, θα είναι σκληρότερη, ακόμη και το ΠΑΣΟΚ, με το οποίο, όπως ο ίδιος βεβαιώνει, είχαν τα Σκόπια πολύ καλές σχέσεις. Ακόμη και ο κ. Μητσοτάκης μετά από αυτήν την προσφορά, η οποία εξαντλεί όλα τα όρια ελληνικής ανοχής και ελαστικότητας, είναι αδύνατο να διατηρήσει τις ελληνικές αντιδράσεις μόνο στο κλείσιμο των συνόρων.

5. Η συζήτηση πλέον εισήλθε σε νέα φάση, επανατόνισα ότι όσα διατυπώνω είναι αντικειμενικές διαπιστώσεις και όχι προσωπικές θέσεις και ότι οι όποιες επεξηγήσεις ή εκτιμήσεις μου αναφέρονται έχουν σκοπό να τον βοηθήσουν να κατανοήσει την ελληνική θέση στο πρόβλημα. Ακόμη προσέθεσα ότι κατά την εκτίμησή μου υπάρχουν ελληνικές δυνατότητες παρεμβάσεως, ώστε να στηριχθεί από ενδεχόμενες αντιδράσεις εξωτερικές ή και για να αμβλυνθεί πιθανή εσωτερική πολιτική αντίδραση. Ο ίδιος οφείλει να μην υπολογίζει τόσο πολύ στον επηρεασμό της Ελλάδος, από την επίκληση της βουλγαρικής επεκτατικής διαθέσεως στα Σκόπια ή από την έκφραση που μπορεί να πάρει, με τη συνεργασία του, η όποια πρόθεση τουρκικής απειλής από τα Σκόπια και την Αλβανία. Η Ελλάς και γνώση έχει και ετοιμότητα για να αντιμετωπίσει τα ενδεχόμενα. Ίσως από τις εξελίξεις να του δοθεί ο χρόνος μιας νέας θεωρήσεως του αδιεξόδου που έχει δημιουργήσει ο ίδιος με την επιμονή του στη χρήση του ονόματος και δυνηθεί να απεγκλωβισθεί από τις εσωτερικές δεσμεύσεις και τις εξωτερικές υποσχέσεις. Ο χρόνος αυτός μπορεί να του δοθεί από ό,τι προκύψει στο Εδιμβούργο και από το γεγονός της απραξίας των ΗΠΑ μέχρι 20-1-93. Ανεξάρτητα από την αποδοχή της σημερινής ελληνικής προτάσεως, οφείλει να μην προσπαθήσει με δικές του ενέργειες να εκβιάσει τις εξελίξεις, γιατί έτσι θα οδηγήσει ακαριαία στην άμεση εκδήλωση της δηλωθείσης ελληνικής αντιδράσεως.

Ο Πρόεδρος απήντησε τι να κάνουμε αν εκεί οδηγηθούν τα πράγματα: «Θα προσπαθήσουμε να ζήσουμε, τα καταφέραμε “κουτσά στραβά” δύο χρόνια, θα αγωνισθούμε για να επιβιώσουμε. Βεβαίως, θα αναστραφεί το φιλελληνικό λαϊκό αίσθημα και ίσως ανατραπεί η δική μου φιλελληνική ηγεσία και οι άλλοι που θα έλθουν θα είναι μάλλον οι εξτρεμιστές. Δεν είναι ανάγκη να μας λέτε πάντοτε πόσο ισχυροί είσαστε, το ξέρουμε. Γνωρίζουμε και τη διεθνή πολιτική σας δύναμη στην Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ, αφού μπορείτε να βγάζετε τον Πρόεδρο και να ελέγχετε τις πράξεις του. Το ζήτημα δεν είναι αν μας έφτιαξε ο Στάλιν ή ο Τίτο, αλλά το γεγονός ότι υπάρχουμε, και υπάρχουμε, έτσι πιστεύουμε, επειδή είμαστε ο Μακεδονικός λαός, όπως σας το περιέγραψα προηγουμένως, που αποκτήσαμε εθνική συνείδηση απ’ τη ζωή σ’ αυτόν τον τόπο των παππούδων και πατεράδων μας, τις βυζαντινές και ελληνικές πολιτιστικές παραδόσεις μας, τη γλώσσα, τη θρησκεία και τα έθιμ;a μας, που όλα αυτά διατυπώνονται με την έκφραση “Μακεδονική εθνότητα”, όπως εμείς την αντιλαμβανόμαστε, και δεν διεκδικεί τίποτα από την ελληνική αντίληψη για τη “Μακεδονία” και τα “Μακεδονικά” και δεν προβάλλει, ούτε και θα προβάλλει καμιά διεκδίκηση στην Ελλάδα. Εγώ ήδη τροποποίησα το Σύνταγμα σύμφωνα με τους όρους της ΕΟΚ, δήλωσα και θα ξαναδηλώσω ότι τα σύνορα είναι απαραβίαστα και θα υπογράψουμε κάθε υπεύθυνη δήλωση ότι τίποτα δεν διεκδικούμε ή θα διεκδικήσουμε ποτέ από την Ελλάδα. Ας έλθουμε λοιπόν στην ουσία. Εσείς μας αποκαλείτε “Δημοκρατία των Σκοπίων”, εμείς αποκαλούμεθα “Δημοκρατία της Μακεδονίας”. Να μοιράσουμε τις αποστάσεις και να συναντηθούμε στη μέση, να ονομασθούμε “Σκοπιανή Δημοκρατία της Μακεδονίας” ή “Μακεδονική Δημοκρατία των Σκοπίων”».

Απήντησα: «Δεν βλέπω πως η απάντησή σας μπορεί να γίνει αποδεκτή από την Ελλάδα, πιστεύω ότι δεν μπορεί. Παρ’ όλα αυτά επειδή είμαι απλός κομιστής «μηνύματος» και απαντήσεως, δώστε την αγγλική διατύπωση του όρου».

Ο Πρόεδρος: «»Republic of Macedonia – Skopia» και εσείς μεταφράστε το όπως θέλετε γιατί στη γλώσσα μας δεν μπορούμε να έχουμε άλλη απόδοση».

Απήντησα: «Αν αυτή είναι η θέση σας θα τη μεταφέρω όπως έχω υποχρέωση, αλλά δεν μπορώ να σας δώσω οποιαδήποτε ελπίδα ή εγγύηση αποδοχής της, αντίθετα φοβάμαι ότι ουσιαστικά κάνετε μια απλή, ως άλλοθι, επίδειξη διαθέσεως συμβιβασμού».

Εδώ τελείωσε η συνάντηση και ο Πρόεδρος αναχώρησε.

6. Μετά την αναχώρηση του Προέδρου με μετέφεραν σε άλλο οίκημα, για λόγους ασφαλείας όπως είπαν, εμφανώς πιο επίσημο του αρχικού. Στο δείπνο παρεκάθησε ο υφυπουργός Μπογκντάνοφ και ένας σύμβουλος του Προέδρου (ανώνυμος). Στη συζήτηση προσπάθησαν να αποσπάσουν σχόλια και στοιχεία της κουβέντας με τον Πρόεδρό τους, εκδήλωναν δε με κάθε τρόπο την ευχαρίστησή τους για την παρουσία μου. Εκμεταλλεύτηκα την ευκαιρία και χωρίς να πω οτιδήποτε από τη συζήτηση (παρίστατο άλλωστε και η διερμηνεύς) απήντησα ότι εγώ δεν μπαίνω στην ουσία των πραγμάτων, αλλά δεν έχω καμία ένδειξη που να με κάνει «αισιόδοξο» ή «απαισιόδοξο» περισσότερο απ’ ό,τι ήμουν όταν έφθασα στα Σκόπια. Είναι θέμα του Προέδρου να τοποθετηθεί σ’ αυτά που του μετέφερα.

7. Στις 30Νοεμβρίου 1992, στις 10.00, αναχώρησα για επάνοδό μου στην Ελλάδα Στο πρωινό παρέστησαν πάλι ο υφυπουργός, ο σύμβουλος, η διερμηνεύς και ο καθηγητής Σιμεούνοβιτς. Ήταν όλοι αισιόδοξοι και φιλόφρονες. Τη στιγμή της αναχωρήσεως εκλήθη ο υφυπουργός στο τηλέφωνο και στη συνέχεια μου δήλωσε ότι εκτάκτως καλείται για κάποιο σοβαρό θέμα και θα με συνοδεύσει μόνο ο καθηγητής Σιμεούνοβιτς, αλλά στα σύνορα θα με κατευοδώσει ο διευθυντής (;).

Όπως διαπίστωσα σκόπιμα παρέμεινε για να είμαι μόνος με τον καθηγητή, ο οποίος είχε νωρίτερα συναντηθεί με τον Πρόεδρο. Στη διαδρομή ο καθηγητής μου μετέφερε ότι πιθανόν ο Πρόεδρος να προχωρήσει και σε μεγαλύτερη υποχώρηση και μου μετέφερε και πρόσθετες απόψεις του Προέδρου για τη συνδυασμένη δραστηριότητα Γερμανίας και Τουρκίας, που επιθυμούν να δημιουργήσουν έναν ευρύ διάδρομο επικοινωνίας με τη Μέση Ανατολή και του οποίου τα Σκόπια θέλουν να τα καταστήσουν κόμβο. Ακόμη ότι μπορεί τα Σκόπια να είναι μικρά σε σχέση με την Ελλάδα, αλλά και αυτή είναι μικρή σε σχέση με άλλες χώρες. Τον ρώτησα αν ο Πρόεδρος θα τον συναντήσει στην επιστροφή του και μου απάντησε καταφατικά. Του είπα λοιπόν: «Πες στον Πρόεδρο πως φοβάμαι ότι δεν κατάλαβε καλά το περιεχόμενο και τη σημασία των δύο μηνυμάτων που του έδωσα χθες. Έχει το χρέος αλλά και την ευθύνη της επιλογής και βεβαίως και την ευθύνη των συνεπειών. Ας το σκεφθεί καλά και ας διαλέξει. Αφού θα μείνεις στα Σκόπια και είσαι ο «σύνδεσμος» σε δύο ή τρεις ημέρες θα σου πω και θα του μεταφέρεις την απάντηση στο δικό του μήνυμα, εκτός αν στο μεταξύ αλλάξει το περιεχόμενό του. Αν αλλάξει ενημέρωσε με».

8. Στις 30 Νοεμβρίου 1992, στις 18.15, μόλις έφθασα στο σπίτι μου δέχθηκα τηλεφώνημα του καθηγητού Σιμεούνοβιτς ότι ο Πρόεδρος επιθυμεί να δεχθώ την αποστολή μέσω του καθηγητού ορισμένων εγγράφων (documents) και αν δέχομαι να τα μεταφέρει και πού να με συναντήσει για να μου τα παραδώσει. Ο καθηγητής πρόσθεσε ότι έχει καλύτερα νέα για μένα και ότι αύριο (σήμερα) ίσως έχει ακόμη καλύτερα. Του απήντησα (για λόγους τακτικής) ότι δεν μπορώ να δώσω συγκατάθεση

αμέσως. Αυτός ας ετοιμασθεί και αύριο (σήμερα) το μεσημέρι θα τον ειδοποιήσω. Πράγματι, σήμερα το μεσημέρι ειδοποίησα τον σύνδεσμο (Έλληνα) να τον παραλάβει από τα Σκόπια με τα έγγραφα και να τον φέρει στην Αθήνα. Εκτιμώ ότι θα φθάσουν αργά σήμερα το βράδυ ή ενωρίς αύριο το πρωί. Ουσιαστικό στοιχείο επί του περιεχομένου των εγγράφων δεν έχω, εκτός της αισιοδοξίας του καθηγητή.

Αθήνα 1 Δεκεμβρίου 1992

Δημήτριος Θ. Μάνικας

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

3 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1992

(Υπόψη κ. Πρωθυπουργού)

ΘΕΜΑ: Συνάντηση με Πρόεδρο

Γκλιγκόροφ

ΣΧΕΤ.: Υπηρεσιακό σημείωμα 1 Δεκεμβρίου 1992

1. Σε συνέχεια του σχετικού αναφέρονται τα ακόλουθα:

α. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 2 Δεκεμβρίου 1992 αφίχθη ο σέρβος καθηγητής Σιμεούνοβιτς από τα Σκόπια (σύνδεσμός μου) και οδηγήθηκε στο ξενοδοχείο Caravel.

β. Στις 2 Δεκεμβρίου και ώρα 11.00 συναντήθηκα μαζί του και μου ανέφερε τα ακόλουθα, πλέον των περιεχομένων στο σχετικό:

(1) Ονομασία:

Ο Πρόεδρος αντιλήφθηκε την αδυναμία κατανοήσεως της διατυπώσεως του «Republic Macedonia – Skopia « ή (Skopia), ως περιοριστικής γεωγραφικής εννοίας και προτείνει για απόδοση στην Αγγλική της προτεινομένης απ’ αυτόν ονομασίας (ελληνική απόδοση) «Μακεδονική Πολιτεία (Δημοκρατία) των Σκοπίων», τη διατύπωση «Macedonian Republic of Skopia» ή «Skopian Republic of Macedonia».

(2) Χρήση sυμβόλων:

Δηλώνει ότι συμφωνεί για τη χρήση τους με την έννοια που αποδίδει ο υπουργός Εσωτερικών του (σελ. 2, παρ. 2 του σχετικού). Παρ’ όλα αυτά, εφόσον μας ενοχλούν είναι δυνατόν να αφαιρεθούν, γιατί δεν έχει περιληφθεί στο Σύνταγμα ο καθορισμός τους. Δικαιολογείται με τον ισχυρισμό ότι καθορίσθηκαν από τη Βουλή με πρόταση του VMRO και επειδή δεν υπήρξε άλλη πρόταση, αυτή υπερψηφίσθηκε. Φρονεί ότι είναι πολύ εύκολη η αλλαγή των συμβόλων (Άστρο Βεργίνας – Κύματα Αιγαίου) της Σημαίας, εάν συγχρόνως τεθεί το θέμα με την αποδοχή του γεωγραφικά περιοριστικού ονόματος, όπως το προτείνει τώρα. Ακόμη δηλώνει πως δεν πρόκειται να επιτρέψει τη χρήση ή την οποιαδήποτε αναφορά του Λευκού Πύργου ή της Θεσσαλονίκης.

(3) Συνέχεια Επαφών:

Μου στέλνει το μήνυμα: «Αυτό που φαινόταν απραγματοποίητο χθες, γίνεται σήμερα. Αυτό που φαίνεται απίθανο σήμερα, μπορεί να πραγματοποιηθεί αύριο.»

2. Πλέον των ανωτέρω συγκεκριμένων, ως διατύπωσις τουλάχιστον, στοιχείων εξηγεί την όλη στάση του με τις εξής πληροφορίες:

α. Όποια προσπάθειά του αλλαγής του ονόματος (ως δική του πρόταση ανωτέρω) θα αντιμετωπίσει την άμεση αντίδραση του VMRO και την καθυστερημένη των Αλβανών, λόγω του χρόνου που χρειάζονται για να συνεννοηθούν με τους πάτρωνές τους στην Τουρκία. Το αντίθετο θα συνέβαινε εάν στο όνομα περιέχετο ο όρος «Σλάβος» ή «σλαβικός». Αυτό το γεγονός θα το εκμεταλλευθεί για να περάσει την αλλαγή του ονόματος.

β. Οι Αλβανοί τον στηρίζουν επί του παρόντος, αλλά η στήριξή τους παρέχεται (ακόμα και για την ονομασία) μόνο γιατί επιθυμούν να τον απομακρύνουν από την Ελλάδα.

γ. Δέχεται συνεχείς πιέσεις από την Τουρκία να υπογράψει σύμφωνο φιλίας και στρατιωτικής συνεργασίας (συμμαχίας) με αντάλλαγμα την παροχή βοηθείας. Ήδη η Τουρκία διέκοψε την αποστολή βοηθείας. Καθημερινώς επικοινωνούν οι δύο ΥΕΘΑ. Καθημερινώς επίσης του τηλεφωνεί ο Ντεμιρέλ και στερεότυπα επαναλαμβάνει την πρόταση «Συμφωνία = Βοήθεια».

δ. Έχει σήμερα μία κυβέρνηση στην οποία οι υπουργοί ή οι υφυπουργοί είναι Αλβανοί. Μόνο το υπουργείο Εσωτερικών δεν έχει Αλβανό στην ηγεσία του. Αλλά και αρκετοί από τους μη Αλβανούς υπουργούς και συνεργάτες του τον πιέζουν για την ανάπτυξη των σχέσεών του με την Τουρκία. Το ίδιο κάνουν και αρκετοί Ευρωπαίοι.

3. Ως προς το θέμα της εμφανίσεως του άλλου στρατηγού «απεσταλμένου» το απόγευμα της 28 Νοεμβρίου (Σάββατο) με διαβεβαιώνει ότι δεν επρόκειτο για «Στρατηγό-Φάντασμα», αλλά για πραγματική εμφάνιση και μου παρέχει τα ακόλουθα στοιχεία, χωρίς να αναφέρει το όνομά του:

α. Είναι πολύ πιο κοντά από εμένα στον κ. Μητσοτάκη και πλέον «δημόσιο πρόσωπο».

β. Η είσοδός του είχε σχεδιασθεί από τη Φλώρινα (Νίκη).

γ. Συστήθηκε από πρόσωπα του ΥΠΕΞ (Ελλάδος).

δ. Προτάθηκε με καλές συστάσεις από Ευρωπαίους. Η απόρριψή του έγινε μετά από πολλές συζητήσεις με τους συνεργάτες και «φίλους του» εκτός της χώρας του, με κριτήριο τα προσωπικά στοιχεία των υποψηφίων συνομιλητών. Ο έτερος στρατηγός εγνώριζε τα «πάντα» για μένα, ενώ εγώ αγνοούσα την ύπαρξή του και την ενέργειά του.

4. Εκτιμώ ότι με τις νέες θέσεις του:

α. Βελτιώνει την πρότασή του επί του ονόματος και της προσδίδει μια περιοριστική γεωγραφική έννοια. Εφόσον όμως περιέχεται το παράγωγο «Μακεδονική» είναι εκτός επισήμου