Μια φορά και έναν καιρό

Παρακάμπτοντας τις ειδήσεις της πρώτης σελίδος, όπου καταλεπτώς περιγράφονται οι νίκες των Γερμανών στο Ανατολικό και τα άλλα μέτωπα, ας περιορισθούμε στα «καθ’ ημάς», προσπαθώντας να μπούμε στο κλίμα της καθημερινότητας εκείνης της εποχής.

Διατρέχομε ήδη τις τελευταίες μέρες του Μαΐου. Ο θανατερός χειμώνας του ’41 ανήκει στο παρελθόν. Αργά αργά και σταθερά οι θάνατοι από την πείνα λιγοστεύουν κι ο γενικός υποσιτισμός αρχίζει, με σιγανό βέβαια ρυθμό, να περιορίζεται. Οι σκελετωμένοι συνάνθρωποί μας όλο και κάτι φαγώσιμο ξεκλέβουν. Η «μαύρη αγορά» όσο περνάει ο καιρός οργανώνεται, οι πρώτοι «πάγκοι» με τρόφιμα στήνονται σε διάφορα πολυσύχναστα μέρη, ενώ παρουσιάζεται μια ανοχή στη δίωξή της, και, αν εξαιρέσουμε τους τρεις «λαδάδες» που κρέμασαν οι Γερμανοί στην πλατεία Αμερικής, άλλη παρόμοια ποινή δεν ακούστηκε. Μια ιδιότυπη και πρωτότυπη «ελεύθερη αγορά» άρχισε να δημιουργείται στο κέντρο, μα και στις συνοικίες. Το τουρκικό πλοίο «Κουρτουλούς», με τρόφιμα-δωρεά του Σουηδικού Ερυθρού Σταυρού προς τους λιμοκτονούντες Έλληνες, ήδη έχει «δέσει» στο λιμάνι του Πειραιώς και κατακλύσθηκε η Αθήνα με τούρκικο φουντούκι, που είναι εύγευστο και θρεπτικό και φέρνει σε μια ποικιλία προς το… χαρούπι και τη λαχανίδα. Ήταν και τα συσσίτια που οργάνωσε ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, οι δήμοι, τα διάφορα επαγγελματικά σωματεία και επιχειρήσεις για τα μέλη τους, συνηθέστατο δε και καθημερινό θέαμα ήσαν οι ουρές έξω από τα κέντρα διανομής, όπου οι δικαιούχοι με τα ντενεκεδάκια τους περίμεναν καρτερικά να πάρουν την αναλογούσα σ’ αυτούς μερίδα από «χυλό» ή από μπλιγούρι. Άρχισαν να λειτουργούν και υπαίθρια εστιατόρια με… γαργαλιστικά φαγητά φτιαγμένα από τρόφιμα της μαύρης αγοράς. Ένας κουτσός πάγκος, μια φουφού με ξυλοκάρβουνα και λίγα πιάτα για το μενού που μαγειρευόταν επιτόπου και που το βλέπανε οι περαστικοί και τρέχανε τα σάλια τους… Έτσι, με τούτα και με κείνα τη σκαπουλάραμε, σηκώσαμε κεφάλι και δεν χρειαζόμασταν πια ούτε «Δόξα σοι ο Θεός» να πούμε, ούτε καν «βοήθα Παναγιά μου»…

Διαβάζομε λοιπόν στην εφημερίδα εκείνης της ημέρας ένα… διαχρονικό ρεπορτάζ του γνωστού δημοσιογράφου – συγγραφέως Ε. Θωμόπουλου για τη δίκη που διεξάγεται εις βάρος μιας γαλακτοβιομηχανίας που κατηγορείτο πως κατασκεύαζε… αποβουτυρωμένα παγωτά. Επιπλέον, χάρις στην ανεπτυγμένη της τεχνολογία και στην ευρεσιτεχνία των επιστημονικών της συνεργατών, με μία και μόνον απλή στρόφιγγα διοχετεύετο καθαρό και διαυγές νεράκι στις δεξαμενές με το… αποβουτυρωμένο γάλα. Έτσι έφτανε στο καταναλωτή άλλοτε σαν «νερωμένο γάλα» και άλλοτε πάλιν, χάριν ποικιλίας, σαν γαλακτωμένο νερό… Ειρήσθω εν παρόδω, εκείνον τον καιρό είχαμε στο σπίτι μας δυο… κατσίκες και πουλούσαμε την παραγωγή τής μίας εξ αυτών. Τότε, γηραιά κυρία, σύζυγος γαλακτοπαραγωγού εκ Παρνασσίδος, συμβούλευσε τον πατέρα μου πως πρέπει στο γάλα που πουλάμε να ρίχνει και μια ποσότητα νερού… Διότι, αλλιώς, μας εξήγησε, «πρήζονται τα μαστάρια του ζωντανού!». Για να επανέλθουμε στη δίκη, έκπληκτος ο συντάκτης πληροφορείται κατά τη διαδικασία πως «υπάρχει και γάλα σε σκόνη» απαράλλακτο με το υγρό. Ευτυχώς, όμως, έχομεν… πόλεμο και δεν εισήχθη ακόμη στον τόπο μας. Άλλη συνταρακτική είδηση της ημέρας ήταν πως «εγένετο σύλληψις σπείρας διαρρηκτών» και ότι ο αρχηγός διέθετε πολυτελή λιμουζίνα και δύο ακόμη βενζινοκίνητα αυτοκίνητα, το ένα εκ των οποίων ήταν φορτηγό και το χρησιμοποιούσε για τη μεταφορά των κλοπιμαίων. Ήταν δηλαδή πρωτοπόρος, διότι πρώτος επινόησε τη χρησιμοποίηση φορτηγού ιδιωτικής χρήσεως για τη μεταφορά αγαθών αποκλειστικώς της επιχειρήσεώς του. Ο εν λόγω αρχηγός, που βάσκανος μοίρα έθεσε τέρμα στη δράση του, διέθετε επίσης και ιδιόκτητη πολυκατοικία παρά την οδό Αχαρνών, όπου αποθήκευε τα κλοπιμαία και τις… ερωμένες του.

Εκείνη τη μέρα το αστυνομικό δελτίο ήταν στο φόρτε του. Εκτός από τη σπείρα με την πλούσια δράση, συνελήφθη από τα αστυνομικά όργανα κι ένας… παρακατιανός έμπορος που πουλούσε τέσσερις οκάδες «ιππείου κρέατος ως βόειον». Ήταν δηλαδή ένας αξιολύπητος ψιλικατζής, αφού η δράση του περιορίζετο σε τέσσερις οκάδες κρέας μαζί με τα κόκαλα. Σιγά την ποσότητα δηλαδή! Ευτυχώς, η εφημερίδα απεκατέστησε το κύρος του, βάζοντας τίτλο στην είδηση «Νέος Αλογοσφαγεύς». Το κερασάκι όμως στα αστυνομικά νέα προέρχεται από την Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών – Πειραιώς, που ειδοποιεί τους καταναλωτάς να προσέχουν, διότι διάφορα άτομα περιέρχονται οικίας και εργοστάσια υποσχόμενα, έναντι αμοιβής, να τους αυξήσουν τα καθορισμένα όρια καταναλώσεως, επειδή έχουν τα… μέσα. Φαίνεται ότι πολλοί ηλεκτροδοτούμενοι υπέκυψαν στον πειρασμό ν’ αποκτήσουν λιγάκι παραπάνω ρεύμα και… «έπεσαν»! Εκείνα τα χρόνια, βλέπεις, η κατανάλωση του ρεύματος γινόταν με το σταγονόμετρο και υπήρχαν φοβερές ποινές για τους παραβάτες.

Όπως αποδεικνύεται από την ανάγνωση των εφημερίδων, οι απάτες πήγαιναν σύννεφο και το ρητό «πενία τέχνας κατεργάζεται» ευρίσκετο στην αποθέωσή του. Έτσι το υπουργείο Επισιτισμού ειδοποιούσε το κοινόν ότι πολλά άτομα προμηθεύονται «χλωριούχο μαγνήσιο και όξινον θειικόν νάτριον «που τα διαθέτουν στην αγορά ως δήθεν καυστική σόδα, λόγω της ομοιότητός των με αυτήν και εξαιτίας της ελλείψεως από τη δέσμευση της τελευταίας από τας δυνάμεις κατοχής»…

Ακολουθώντας το παράδειγμα των τηλεοπτικών ειδήσεων, όπου τα σοβαρότερα γεγονότα παρουσιάζονται τελευταία ή και… καθόλου, αναφέρω τώρα προς το τέλος την είδηση που πρέπει να προκάλεσε πανικό σε όλους. Φαίνεται πως η χώρα διέτρεχε τον μέγιστο κίνδυνο εμφανίσεως λοιμωδών νοσημάτων, και κυρίως της εξάπλωσης εξανθηματικού τύφου που είχε ήδη προσβάλλει πολλά άτομα. Για την αντιμετώπιση τυχόν επιδημίας έγινε σύσκεψη στα γραφεία του Ιατρικού Συλλόγου Αττικοβοιωτίας, στην οποία μετείχαν 30 ειδικοί και διακεκριμένοι επιστήμονες, καθηγηταί πανεπιστημίου και άλλοι αρμόδιοι. Συζητήθηκαν τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων, καθότι, πλην των περιφερομένων αλητών, υπάρχουν και «φθειριώσαι» οικογένειαι. Πρέπει, επομένως, να ληφθούν επειγόντως μέτρα καθαριότητος, εξασφάλισις σάπωνος, καυσίμων υλών και κλιβάνων. Να αυξηθούν τα δημόσια πλυντήρια, όπως εκείνο που λειτουργεί στην περιφέρεια του 5ου Αστυνομικού Τμήματος, όπου οι φτωχές νοικοκυρές μπορούν να πλένουν τα ρούχα τους, και να αξιοποιηθούν οι κρουνοί του θαλασσίου ύδατος για το πλύσιμο της πόλεως. Τέλος, καταρτίσθηκε επιτροπή για να συντάξει… υπόμνημα! Και επειδή οι… επιτροπές ρέουν στο αίμα των Ελλήνων μαζί με τα λευκά και ερυθρά αιμοσφαίρια, ο Σκόκος εσάρκασε τη μανία των επιτροπών μ’ ένα τσουχτερό επίγραμμα: «Οι Έλληνες, θελήσαντες να διαβούν τον Αίμον, συγκρότησαν επιτροπήν, Τσάτσον, Βάμβαν και Κρέμον…». Σαν συμπλήρωμα αυτής της συσκέψεως των ιατρών για την αντιμετώπιση ενδεχομένης επιδημίας, ερχόταν η πληροφορία πως από της προσεχούς Δευτέρας αρχίζει η λειτουργία στον Πειραιά του «νέου μεγάλου δημοτικού σταθμού αποφθειριώσεως…».

Βέβαια, οι σφοδρώς ανησυχούντες αναγνώσται από τις ειδήσεις, όσο και από τις φήμες που πάντοτε κυκλοφορούν, καθησυχάζουν όταν διαβάζουν σε πλαϊνή στήλη την είδηση περί «διανομής σάπωνος με αναλογία 75 δραμιών κατ’ άτομον, με το υπ’ αριθ. 46 κουπόνι…». Με μια μικρή λεπτομέρεια: Αυτήν την ποσότητα θα αποκτήσουν (άγνωστο γιατί) μόνον οι προνομιούχοι κάτοικοι των περιφερειών των Θ΄ και ΙΓ΄

Αστυνομικών Τμημάτων, όπου ανέτως θα μπορούν να εφαρμόζουν «το ένα χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο»… Και για την ιστορία, το μεν Θ΄ Αστυνομικό Τμήμα ήταν στην περιοχή του Θησείου, το δε IΓ΄ εκάλυπτε τον Νέο Κόσμο και το ευρύτερο Δουργούτι.

Στην εφημερίδα υπήρχε επίσης η είδηση που δεν ενδιέφερε απολύτως κανέναν. Ήταν η πληροφορία εκ Ρώμης πως «ο κ. Ντίνο Αλφιέρι διορίσθηκε μέλος του Μεγάλου Φασιστικού Συμβουλίου».