«Κεντροαριστερή» ηγεμονία
Το καίριο ερώτημα μπορεί να διατυπωθεί μέσα από το βασικό δίλημμα: Πρόκειται, άραγε, για κυκλικής μορφής κρίση στο επίπεδο της διακυβέρνησης, που μπορεί να αντιμετωπισθεί με αλλαγές στο επίπεδο των κομμάτων (διασπάσεις, συμμαχικές κυβερνήσεις), ή μήπως πρόκειται για μια κρίση με «μετασχηματιστική δυναμική» που οδηγεί σε ριζικές αλλαγές τόσο στις ακολουθούμενες στρατηγικές της διακυβέρνησης όσο και στους κομματικούς σχηματισμούς που θα μπορέσουν να αναδείξουν και να εφαρμόσουν μια εναλλακτική στρατηγική;
Η έρπουσα, παρατεταμένη και συγκεχυμένη μορφή της κρίσης δεν επιτρέπει μια ευθεία απάντηση. Όμως είναι προφανές ότι τα επόμενα χρόνια το κεντρικό ερώτημα θα αφορά τη δυνατότητα αποτελεσματικής διακυβέρνησης και τις (πιθανές) μορφές που μπορούν να προσλάβουν οι μελλοντικές κυβερνήσεις.
Σήμερα η κρίση εμπιστοσύνης τόσο προς τη ΝΔ όσο και προς το ΠΑΣΟΚ έχει αποτέλεσμα ένα πρωτόγνωρο, για τη μεταπολιτευτική πολιτική ιστορία, φαινόμενο: Η ψήφος διαμαρτυρίας δεν μεταφέρεται από το κυβερνητικό κόμμα προς εκείνο της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Και, ταυτόχρονα, οι διαρροές του ΠΑΣΟΚ προς τα «αριστερά» του δείχνουν ότι καταλύονται οι παραδοσιακές «οριοθετήσεις» του κινήματος προς τις κομματικές μορφές και τις εκφράσεις της παραδοσιακής αριστεράς.
Τι αποδεικνύει το φαινόμενο αυτό; Ότι ρηγματώθηκε η «ραχοκοκαλιά» της σοσιαλιστικής/σοσιαλδημοκρατικής στρατηγικής, οπότε προκύπτει πρόβλημα κοινωνικής αντιπροσώπευσης για ένα τμήμα του παραδοσιακού εκλογικού «σώματος» του ΠΑΣΟΚ αλλά και για ένα τμήμα της νεολαίας.
Τι σημαίνει άραγε η «μετατόπιση» ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ προς τον ΣΥΡΙΖΑ; Είναι ψήφος διαμαρτυρίας, ψήφος «αριστερής συνείδησης», ή ψήφος «προσδοκίας» για μια εναλλακτική προοπτική;
Είναι, πιθανόν, μια συνύπαρξη και των τριών αυτών «εκδοχών» με προέχουσα την πρώτη. Άλλωστε ο ΣΥΡΙΖΑ, ενσωματώνοντας μια σειρά αντιφατικών και συχνά ασυμβίβαστων προταγμάτων (από τις πλέον ακραίες φιλοευρωπαϊκές εκδοχές έως τις κλασικές μαρξικές θεωρήσεις), μπορεί να εκληφθεί ως κομματικός υποδοχέας «διά πάσαν νόσον»…
Η αντιφατικότητα αυτή, άλλωστε, προσιδιάζει με τις επιταγές του «μετα-μοντέρνου», αποτελεί μια εκδοχή της μετα-πολιτικής, γι’ αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ και ο νέος του πρόεδρος αποτελούν την τρέχουσα «θεματική» των ΜΜΕ, την εύνοια και τη δημοσιότητα των οποίων και απολαμβάνουν.
Ανεξάρτητα, πάντως, από την αξιόπιστη ή μη εναλλακτική εκδοχή την οποία προσφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ακόμα και το ΚΚΕ, είναι σημαντική μια εξέλιξη που διαφαίνεται, αν η κρίση αυτή παραταθεί.
Η πρώτη διαπίστωση είναι ότι ένα σοβαρό τμήμα της κοινωνικής-εκλογικής βάσης του ΠΑΣΟΚ αμφιβάλλει για τη δυνατότητα να ασκήσει το ΠΑΣΟΚ αυτοδύναμα την κυβερνητική εξουσία. Η «λύση» της συμμαχικής κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ προτείνεται από το 41% των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ, ενώ το 22% προτείνει οικουμενική κυβέρνηση, σε περίπτωση μη αυτοδυναμίας (Public issue, βαρόμετρο 2/2008)…
Η κοινωνική, και στη βάση της πολιτικο/ιδεολογική, αποδυνάμωση του ΠΑΣΟΚ έχει και «παράπλευρες» επιπτώσεις. Γιατί, καθώς φαίνεται, το ΠΑΣΟΚ αρχίζει να αποδυναμώνεται ως ηγεμονική δύναμη στον «χώρο» της κεντροαριστεράς και της αριστεράς, μια θέση την οποία διατήρησε χωρίς αμφισβήτηση από τη δεκαετία του 1970 μέχρι σήμερα…
Αυτό το νόημα είχε και η «ρήση» του κ. Τσίπρα ότι «ο Παπανδρέου δεν μπορεί να αποκαλείται Αριστερός»… Η δήλωση αυτή, πέρα από την αμετροέπεια και την απουσία πολιτικού ήθους και πολιτικής ανάλυσης, αποκαλύπτει έναν στρατηγικό στόχο που θέτει ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και ευρύτερα ο «χώρος» της παραδοσιακής αριστεράς.
Ο στόχος αυτός αποβλέπει στο να αλλάξουν τους συσχετισμούς στον χώρο της αριστεράς και της κεντροαριστεράς, αμφισβητώντας την ηγεμονία του ΠΑΣΟΚ, ώστε οι όποιες μελλοντικές «συνεργασίες» να επιτυγχάνονται μέσω της πολιτικο-ιδεολογικής «χειραγώγησης» του ΠΑΣΟΚ.
Ίσως τέτοιου είδους σχεδιασμοί να εκπορεύονται από τα «φουσκωμένα μυαλά» μιας «πλημμυρίδος» που φέρνουν τα αριθμητικά αποτελέσματα σφυγμομετρήσεων… Όμως οι μελλοντικές εξελίξεις θα καθορισθούν από την ίδια την πορεία του ΠΑΣΟΚ, από τη δυνατότητά του να κατανοήσει το βάθος της κρίσης και να απαντήσει συγκεκριμένα και χωρίς άλλη απώλεια, του πολύτιμου άλλωστε, «πολιτικού χρόνου»…
Μια παρόμοια απόπειρα αποδυνάμωσης και διάλυσης του ΠΑΣΟΚ έγινε με την περίφημη «συγκυβέρνηση» του καλοκαιριού του 1989… Η «στρατηγική» του τότε ενιαίου ΣΥΝ ήταν «να φύγουν από τη μέση οι ”ενδιάμεσοι” και θα τα βρούμε εμείς με τη Δεξιά» (δήλωση του Μίμη Ανδρουλάκη!).
Η απόπειρα εκείνη απέτυχε, γιατί το ΠΑΣΟΚ διατηρούσε την αυθεντική του σχέση με την κοινωνία, είχε πίσω του ένα σοβαρό μεταρρυθμιστικό-θεσμικό έργο, και ακατάβλητο τον ηγέτη του, τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Πολλές φορές η ιστορία «επαναλαμβάνεται σαν φάρσα»… άλλες φορές εξελίσσεται σε «τραγωδία». Σε κάθε περίπτωση όμως η ιστορία προειδοποιεί, δείχνει τα σημάδια που οδηγούν στο μέλλον… Κι όσοι έχουν ευθύνη τόσο για την πορεία του ΠΑΣΟΚ όσο και για το μέλλον της δημοκρατίας και του πολιτικού μας συστήματος θα πρέπει αυτά τα σημάδια να τα αναγνωρίσουν και να τα κατανοήσουν…