Μέγας και αναντικατάστατος
Υπάρχουν πολλές ηγετικές μορφές που έρχονται και φεύγουν από τούτο τον μάταιο και στιγμιαία προσωρινό κόσμο, αφήνοντας ευδιάκριτα τα ίχνη τους, τα μεγάλα και αγαθά έργα που επʼ αγαθώ πατρίδας, κοινωνίας και ανθρώπων εδημιούργησαν, και όμως συνηθίζουμε να λέμε για όλους τους μεγάλους και μικρούς που φεύγουν το γνωστό «ουδείς αναντικατάστατος». Πρέπει να ομολογήσουμε πως στην περίπτωση του Χριστόδουλου, η γνωστή αυτή ρήση δεν μπορεί να ισχύει. Ο Χριστόδουλος ανήκει σʼ εκείνα τα εξαιρετικά και μοναδικά φαινόμενα της Ιστορίας, που όπως συνήθιζε να λέει ο ιστορικός Τόμας Νίμπερντεϊ, εμφανίζονται εκτάκτως και εξαιρετικώς και καθορίζουν διά της παρουσίας τους την πορεία ενός λαού, ενός έθνους, μιας κοινωνίας, καμιά φορά δε και του κόσμου ολόκληρου.
Ο Χριστόδουλός μας δεν ήταν απλώς χαρισματικός ηγέτης με επικοινωνιακό χάρισμα βεμπεριανού τύπου. Ήταν ο άνθρωπος που μπορούσε διά της πειθούς, την οποία ασκούσε πολλές φορές μάλιστα χωρίς καν να αρθρώνει λόγο, να δρα κατά τρόπο και ασυνήθιστο και απρόβλεπτο, θα λέγαμε επαναστατικό στον βαθμό που ήταν σε θέση να ανατρέπει δομές. Η απώλειά του θα είναι μεγάλη, γιατί σε ώρες παρακμής και κατάπτωσης των πνευματικών και ηθικών αξιών, ο λόγος του ανασυντάσσει την κοινωνία, κινητοποιεί δυνάμεις πνευματικές, του καθενός και του συνόλου, δίνει ελπίδα και αισιοδοξία.
Ήταν η πνευματική προσωπικότητα, η ηγετική μορφή πνεύματος και πολιτισμού στην οποία προσέβλεπαν όλοι τις ώρες της κρίσεως. Μια κοινωνία και ένα κράτος σαν το δικό μας, που πάσχει από σταθερές δομές και θεσμούς και κινείται σʼ ένα ρευστό, καμιά φορά ομιχλώδες πλαίσιο πολιτικής, όπου οι παρέες κυριαρχούν, όπου τα τελευταία χρόνια, για να μην πούμε δεκαετίες, η πολιτική και οι πολιτικοί έχουν εκπέσει ως αξιοπιστία, ως πίστη και εμπιστοσύνη στη σχέση τους με τους πολίτες, με την κοινωνία και τον λαό, το καταφύγιο ελπίδας για ανάταση και προοπτική, για δημιουργικό όραμα και όνειρο, ήταν για το Έθνος ο Χριστόδουλος.
Ο Χριστόδουλος άρθρωνε λόγο εθνικό, τουτέστιν υπερκομματικό και μετα-πολιτικό.
Ήταν ο ηγέτης που παρά την κριτική που υφίστατο, ότι δηλαδή δεν δικαιούται να παρεμβαίνει στα πολιτικά πράγματα του τόπου, το έκανε, και καλώς το έκανε. Ήταν υποχρέωσή του ως πνευματικού ηγέτη –συνηθίζουμε να αναφερόμαστε στις ευθύνες των διανοουμένων στη δημοκρατία– να παρεμβαίνει στις πολιτικές εξελίξεις που αφορούν το εθνικό επίπεδο της χώρας όχι ως κομματάρχης ούτε στο πλαίσιο ενός στενού κομματικού ανταγωνισμού, αλλά με την έννοια της πολιτικής που αφορά σε κρίσιμα ζητήματα εθνικής επιβίωσης και προοπτικής της χώρας.
Η πνευματική ηγεσία της χώρας έχει ευθύνη και αρμοδιότητα να παρεμβαίνει υπερκομματικά στην πολιτική, αυτό εξάλλου επιβάλλεται από τον μακραίωνο πολιτικό μας πολιτισμό και την πολιτική μας παράδοση, ότι δηλαδή δεν σιωπούμε, αλλά συμμετέχουμε. Εξάλλου, η Εκκλησία έχει από την ίδια της τη φιλοσοφία ευθύνη και υποχρέωση συμβολής και συμμετοχής στη διατήρηση, ανανέωση και αναζωογόνηση της πολιτιστικής ταυτότητας της χώρας, της κοινωνίας, του έθνους.
Έφυγε ένας μεγάλος, ανυπέρβλητα χαρισματικός και τραγικά αναντικατάστατος, μας συνοδεύουν όμως πάντα οι σκέψεις, οι ιδέες, το γαλήνιο πρόσωπο και το φωτεινό αποφασιστικό βλέμμα του.