Θέλουμε Προκαθήμενο με σεμνότητα, αγιότητα και ανοιχτούς ορίζοντες
Πρόσωπο διαρκούς δράσεως, ήταν φυσικό να κάνει και λάθη επιλογών και τακτικής. Όμως, τα όποια λάθη του δεν μειώνουν το γεγονός, που κατεγράφη, άλλωστε, κατά την πάνδημη εκφορά του, ότι ο Χριστόδουλος εξέφρασε τη συνείδηση του Έθνους. Εξ επόψεως θεολογικής διατυπώνονται ενστάσεις κατά πόσον είναι συμβατό η Εκκλησία να εκφράζει ένα Έθνος, δεδομένου του οικουμενικού και άρα υπερεθνικού χαρακτήρα της Ορθοδοξίας. Οι ιστορικές πάντως συγκυρίες, ιδίως στα χρόνια της τουρκοκρατίας, την ανέδειξαν Εθναρχούσα Εκκλησία. Μετέσχε, και κατά περίπτωση ποδηγέτησε, τα επαναστατικά σκιρτήματα του Γένους. Εμπόδισε τους εξισλαμισμούς και τη μέσω αυτών εξαφάνιση του Ελληνισμού και διεδραμάτισε εν γένει ηγετικό ρόλο.
Όλοι, «οι δοκούντες άρχειν των εθνών», επιθυμούν μιαν Εκκλησία η οποία θα περιορίζεται στους τέσσερις τείχους των Ναών και θα τους αφήνει ήσυχους να ενεργούν ερήμην της, χωρίς τον σωστικό της λόγο που συχνά γιʼ αυτούς θα είναι κριτικός. Γνωστή η αξίωση του Αδόλφου Χίτλερ από τον Πάπα να ασχολείται μόνο με τα επουράνια για να αφήσει τα επίγεια στον ίδιο. Έχουν γραφεί -ή ειπωθεί- τις μέρες αυτές σχόλια, που ξεκινούν μάλλον από την εκρηκτική παρουσία του εκλιπόντος στον δημόσιο βίο της χώρας, με τις ως κάποιο βαθμό αναπόφευκτες υπερβολές της, τα οποία ζητούν από τον νέο προκαθήμενο «να μην ασχολείται με την πολιτική». Η Εκκλησία λένε δεν είναι αναγκαίο να ενεργοποιεί τον εθναρχικό της λόγο, «αφού υπάρχει κυβέρνηση». Το επιχείρημα φαίνεται κατʼ αρχάς λογικό, αλλά στην πράξη μπορεί να οδηγήσει σε λοβοτομή του εκκλησιαστικού λόγου. Η Εκκλησία είναι φορέας ελπίδας, αλλά και εγγυητής της πολιτισμικής ταυτότητας του λαού. Δηλαδή, των αξιών ζωής που οι γενεές των ανθρώπων, των ηρώων και των αγίων δημιούργησαν σʼ αυτόν τον τόπο. Ζούμε στη φάση μιας αχαλίνωτης παγκοσμιοποίησης, όπου κυριαρχεί η διαβρωτική λειτουργία της. Ξεριζώνει αξίες, ταυτότητες, ομοιογενοποιεί. Ο εξαιρετικά πολυπράγμων γάλλος Πρόεδρος το βλέπει αλλιώς στο βιβλίο του «La Republique, les religions, lʼ esperance». Κατά τον Σαρκοζί: «Η παγκοσμιοποίηση που οδηγεί στην ομοιογενοποίηση, πρέπει να εμπνεύσει έναν μεγαλύτερο σεβασμό στις ρίζες των ανθρώπων. Αφού ο κόσμος ομοιογενοποιείται ο καθένας αισθάνεται την ανάγκη να ανακαλύψει τη δική του ταυτότητα».
Η Παιδεία αποεθνοποιείται και αποχριστιανοποιείται. Το πανίσχυρο επικοινωνιακό σύστημα υποκαθιστά τον διαρκώς αποχρωματιζόμενο, πέραν της άλλης αναποτελεσματικότητάς του, εκπαιδευτικό. Η οικογένεια, πρωτοκύτταρο της κοινωνίας, διέρχεται κρίση εμπιστοσύνης και ταυτότητας. Να περιοριστεί λένε η Εκκλησία στο καθαρά πνευματικό της έργο. Αλλά υπάρχουν σύνορα ανάμεσα στα πνευματικά και βιοτικά προβλήματα των ανθρώπων; Μπορεί κανείς να καταδικάσει την Εκκλησία που υπάρχει στους αιώνες, έχει ιστορικό βίο δύο χιλιάδων χρόνων και ανανεώνεται διαρκώς, να εκφωνεί απλώς κηρύγματα; «Η πίστις χωρίς έργων νεκρά εστί» (Ιακ. Β, 26) και ο Χριστός έδωσε ύψιστο παράδειγμα στους μαθητές του «ποιείν τε και διδάσκειν». Δεν ξεχωρίζεις το πνευματικό από το υλικό, από το βιοτικό. Όπως ωραία έγραψε ο Μπερντιάγεφ, «αν αγωνίζεσαι για το ψωμί σου το πρόβλημα είναι υλικό, αν αγωνίζεσαι για το ψωμί του διπλανού σου το πρόβλημα μεταβάλλεται αυτόχρημα σε πνευματικό».
Αλλά στην Ελλάδα υπάρχει μείζον πρόβλημα. Είναι μοναδική, στο δυτικό τουλάχιστον πολιτικό σύστημα, που έχει πρόβλημα εθνικής ασφάλειας και φυσικά εθνικής ανεξαρτησίας. Αμφισβητούνται και βάλλονται εμπράκτως τα εθνικά της σύνορα, η ακεραιότητά της από γειτονική της χώρα, πληθυσμιακά υπέρτερη και με στρατηγικές επεκτατισμού και κλιμακούμενης επιθετικότητας. Οι κρατικές θεσμικές εξουσίες είναι σήμερα εξ ορισμού αδύναμες και άβουλες να εμπνεύσουν φρόνημα αντίστασης. Αν σιγήσει ο πατριωτικός λόγος της Εκκλησίας, πολύ γρήγορα τα Ελληνόπουλα, διαρκώς απομειούμενα λόγω ραγδαίας δημογραφικής συρρίκνωσης, θα διερωτώνται όπως οι Γάλλοι το 1940 «pourquoi?». Έφριξα κάποια στιγμή σχολιάζοντας ενώπιον του ποτέ υπουργού Αμύνης τα σχέδια, που πραγματώθηκαν βέβαια, για μείωση θητείας. Είπα, σε λίγο θα κληθούν στον στρατό τα παιδιά της παρούσας δεκαετίας που έχουμε τύποις μεν 100.000 γεννήσεις ετησίως, στην πραγματικότητα 70.000, διότι οι 30.000 περίπου είναι αλλοεθνή. Έλαβα την «αποστομωτική» απάντηση: θα καλούμε στο στράτευμα και τα αλβανάκια! Ο αρμόδιος συνομιλητής μου δεν κατάλαβε ότι μιλάμε για στρατιώτες υπερασπιστές και όχι για εργάτες γης.
Η Εκκλησία είναι ανά τους αιώνες αποφασιστικός παράγοντας δημιουργίας πολιτισμού. Εγγυάται τις «σταθερές του». Εμπνέει στους πιστούς το όραμά της, όραμα καινής βιοτής και καινής κτίσεως. Ατενίζει τα έσχατα, αλλά εμβολιάζει τα παρόντα. Παρέχει μιαν αδιάκοπη μαρτυρία πίστεως, ελπίδας και αγάπης στον κόσμο. Δρα εντός της ιστορίας. Υπάρχει εν κοινωνία κι όχι εκτός αυτής. Με την αδιάλειπτη προσευχή των μοναχών και των πατέρων της, με την σώματι και πνεύματι δράση των πιστών της.
Στους καιρούς της μετανεωτερικότητας και της ακάθεκτης εκκοσμίκευσης, κομίζει στον κόσμο φως από το φως της και αλήθεια από την αλήθειά της.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία αποκρούει, όπως ο Κύριος στην έρημο, (Ματθ. Δ΄), τους τρεις πειρασμούς του διαβόλου. Και στη διαχείριση των διοικητικών της υποθέσεων, την πολύ ανθρώπινη πλευρά της λειτουργίας της, διέπεται από τη συνοδικότητα. Ανάγκη ο νέος Αρχιεπίσκοπος να προστατεύσει ως κόρην οφθαλμού τη συνοδικότητα. Εδράζεται στον δημοκρατικό κανόνα ΣΤ΄ της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου που εισάγει την αδαμάντινη αρχή «των πλειόνων η ψήφος κρατείτω». Σε περίπτωση ισχυρών προσωπικοτήτων, ο κίνδυνος το εκκλησιαστικό πολίτευμα να διολισθήσει σε «ενός ανδρός αρχή», όπως η αθηναϊκή δημοκρατία στα χρόνια του Περικλή, είναι σφόδρα πιθανός.
Η Εκκλησία έχει πολυαίωνη εμπειρία προσαρμογής. Ούσα από Θεού, δεν έχει υπαρκτικό πρόβλημα. Επέζησε όλων των διωκτών και όλων των καθεστώτων. Πορεύεται με επίγνωση της αδιάσπαστης συνέχειάς της. Αλλά ο κόσμος όλος «κείται εν τω πονηρώ». Πόλεμοι, βία, φτώχεια, αρρώστιες, υπερρύπανση, υπερθέρμανση, κοινωνικές αδικίες. Και μαζί μʼ αυτά πνευματική ερήμωση.
Σωστά, ο νέος Αρχιεπίσκοπος δεν πρέπει να γίνει ο καθημερινός παραγωγός τηλεοπτικών τροφών στα αδηφάγα μίντια. Όμως αυτό δεν πρέπει να οδηγήσει σε επικίνδυνη εσωστρέφεια για να μην εκτεθεί η Εκκλησία. Η Εκκλησία κινδυνεύει να εκτεθεί από τους ταγούς της όταν ο βίος και η πολιτεία τους δεν αντέχουν το φώς. Αντίθετα, αναδεικνύεται με παραδείγματα υψηλού ήθους, σεμνότητας και αγιότητας, πνευματικότητας. Πνευματικότητα δεν σημαίνει απουσία αγωνιστικού και ρωμαλέου λόγου και δεν σημαίνει εκτοπισμός πατριωτικού λόγου.
Με την εκλογή του νέου προκαθημένου θα βγουν στην αγορά ξανά οι εραστές του χωρισμού Κράτους – Εκκλησίας.
Αυτό, όμως, ποτέ δεν έγινε πρόβλημα του Ελληνικού λαού. Ήταν και εξακολουθεί να είναι πρόβλημα των ολιγίστων που το θέτουν. Για να εξομοιώσουν την Ελλάδα με χώρες άλλης ιστορικής διαδρομής και εμπειρίας.
Αν το Έθνος χάσει το στήριγμα Εκκλησία, δεν χάνεται η Εκκλησία. Χάνεται το Έθνος. Και ο πιστός λαός έδειξε τι θέλει. Να τον υπολογίσουν και οι εκλέκτορες και η Πολιτεία.
e-mail: [email protected]