ΟΠΛΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: ΑΝΤΙ ΝΑ ΘΩΡΑΚΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΜΥΝΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ, ΔΙΑΚΟΣΜΟΥΝ ΤΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ!

Εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ κατέληξαν στα χέρια επιτήδειων, που πλούτισαν κυριολεκτικά μέσα σε μία νύχτα και αναδείχθηκαν σε επιχειρηματικούς παράγοντες. Αντί λοιπόν να απλοποιούμε το νομοθετικό πλαίσιο για τις δημόσιες δαπάνες, σε πάμπολλες περιπτώσεις το καθιστούμε ακόμη πιο σύνθετο. Ίσως γιατί μόνο έτσι μπορεί να επωασθεί καλύτερα το σπάνιο είδος των εμπόρων όπλων.

Αφορμή γι’ αυτές τις σκέψεις μάς έδωσε η πρόσφατη κατάθεση τροπολογίας για την ανάδειξη της συμφερότερης προσφοράς, που αποτελεί συμπλήρωμα στον νόμο για τις αμυντικές προμήθειες που ψήφισε η Νέα Δημοκρατία τον Φεβρουάριο του 2006. Παρά τις τότε πομπώδεις διακηρύξεις της κυβέρνησης, ο νόμος παρέμεινε πρακτικά ανενεργός, αφού τα εξοπλιστικά προγράμματα επί Νέας Δημοκρατίας είναι παγωμένα και όσες προμήθειες έγιναν αφορούν διακρατικές συμφωνίες. Τονίζουμε ευθύς εξ αρχής ότι ο νέος τρόπος ανάδειξης της συμφερότερης προσφοράς είναι κατά βάση ορθός. Αυτό όμως από μόνο του δεν είναι αρκετό για να κατακτηθεί η πολυπόθητη διαφάνεια στους εξοπλισμούς. Η διαφάνεια απαιτεί αποφασιστικότητα, τόλμη, ρήξεις, αντοχή στις πέσεις, ηθική ακεραιότητα. Αλλιώς, η κατάληξη θα είναι μία από τα ίδια: τα πιο δυνατά σαρκοβόρα θηρία θα κατασπαράξουν τα πιο αδύναμα.

Από μία πρώτη ανάγνωση της νέας ρύθμισης προκύπτει ότι πράγματι επιχειρείται να καταστεί πραγματικότητα η διαφάνεια στους διαγωνισμούς. Αντί του μαθηματικού τύπου της ανηγμένης τιμής που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν, εισάγονται πλέον έξι κριτήρια αξιολόγησης: η Ανηγμένη Τιμή, η Εγχώρια Βιομηχανική Συμμετοχή, το Έργο που ανατίθεται στην Ελληνική Βιομηχανία, τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα, το χρονοδιάγραμμα πληρωμών και το Κόστος Κύκλου Ζωής. Κάθε κριτήριο βαθμολογείται ανεξάρτητα και η συμφερότερη προσφορά προκύπτει από το άθροισμα των σταθμισμένων βαθμολογιών των κριτηρίων.

Όντως, αυτή η μέθοδος αποτελεί τομή στη διαδικασία αξιολόγησης, γιατί για πρώτη φορά ο προμηθευτής δεν μπορεί να χαλκεύσει την προσφορά του. Η συνολική προσφορά τού κάθε διαγωνιζόμενου είναι προφανές ότι εξαρτάται από την προσφορά του για κάθε επί μέρους κριτήριο, γεγονός που την καθιστά διαφανή, υπό την έννοια ότι μπορεί εύκολα να διακριβωθεί αν προκύπτει από πραγματικά ή πλασματικά δεδομένα. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο προμηθευτής δεν θα μπορεί να μετακυλίει το κόστος της συμπαραγωγής (τουλάχιστον όχι ολόκληρο) στην τιμή της προμήθειας (όπως δυστυχώς συνέβαινε μέχρι τώρα), καθώς αν η συνολική προσφορά του είναι υψηλή θα υστερεί έναντι των ανταγωνιστών του. Με απλά λόγια, οι διαγωνιζόμενοι θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους και όχι με το υπουργείο Άμυνας. Στα πλαίσια αυτά, πολύ μεγάλη σημασία έχει και η απορρέουσα ρύθμιση για σταθερές τιμές για όλη τη διάρκεια της ρύθμισης, εξαλείφοντας έτσι ένα κρυφό και αδιαφανές κόστος που επιβάρυνε πολλές αμυντικές προμήθειες στο παρελθόν.

Αλλά και η αμυντική βιομηχανία είναι ωφελημένη από τις ρυθμίσεις για τη συμφερότερη προσφορά. Τρία από τα έξι κριτήρια αφορούν άμεσα την αμυντική βιομηχανία της χώρας: η Εγχώρια Βιομηχανική Συμμετοχή, το Έργο που ανατίθεται στην Ελληνική Βιομηχανία, και τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα. Η άμεση εμπλοκή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας δείχνει να γίνεται πράξη, αν φυσικά και η ίδια η εγχώρια βιομηχανία επιθυμεί να σταθεί στα δικά της πόδια. Μέχρι σήμερα η εγχώρια βιομηχανία συμμετείχε σε προγράμματα συμπαραγωγής προσανατολισμένα σε χαμηλή τεχνολογία. Το στοίχημα λοιπόν είναι κάποτε να ανατίθενται στη βιομηχανία της χώρας μας προγράμματα συμπαραγωγής που να αφορούν πραγματική μεταφορά τεχνογνωσίας και τεχνολογίας. Αρμόδιοι αξιωματούχοι του υπουργείου Άμυνας τονίζουν ότι οι ρυθμίσεις για τη συμφερότερη προσφορά δημιουργούν όλες τις προϋποθέσεις για μακροχρόνιες συνεργασίες μεταξύ των ελληνικών και των ξένων κατασκευαστικών οίκων. Οι ίδιοι κύκλοι επισημαίνουν επίσης ότι η βασική επιδίωξη της αμυντικής βιομηχανίας της χώρας πρέπει να είναι η ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνατοτήτων, έτσι ώστε η συμπαραγωγή να μην αφορά μόνο την ελληνική προμήθεια, αλλά να εκτείνεται σε κάθε περίπτωση σε διεθνή συμπαραγωγή.

Αλλά και το κριτήριο του Κόστους Κύκλου Ζωής είναι πράγματι σωστό να αξιολογείται. Μόνο έτσι μπορούμε να γνωρίζουμε, ή έστω να έχουμε έναν προγραμματισμό, για το συνολικό κόστος ενός οπλικού συστήματος που αγοράζουμε. Και βέβαια δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι το κόστος κύκλου ζωής ενός οπλικού συστήματος αποτελεί διεθνώς μία έννοια που απαραίτητα και απαρέγκλιτα λαμβάνεται υπ’ όψιν για τις εξοπλιστικές προμήθειες. Γνωρίζουμε ότι κατά τη δημόσια διαβούλευση της διάταξης υπήρξαν φωνές για τη μη αξιολόγηση του Κόστους Κύκλου Ζωής. Γιατί άραγε; Ποιος φοβάται την αντικειμενική αξιολόγηση και γιατί; Ποιοι επιδιώκουν την προσκόλληση στο παρελθόν; Ποιοι είναι αυτοί που δεν θέλουν να υπάρχει διαφάνεια στις εξοπλιστικές προμήθειες; Είναι οι γνωστοί – άγνωστοι της πλατείας… Κολωνακίου ή είναι νέα γενιά «κουκουλοφόρων» (αλλά με ονοματεπώνυμα που γνωρίζουν ακόμη και οι πέτρες);

Δεν είμαστε μηδενιστές ούτε ισοπεδωτές. Θεωρούμε ότι η εισήγηση της γραμματείας εξοπλισμών του υπουργείου Άμυνας είναι μία καθ’ όλα αξιολογότατη εργασία και γι’ αυτό συγχαίρουμε τους επιτελείς της για το πόνημά τους. Σύμφωνα με τους εκπροσώπους των αμυντικών βιομηχανιών, η πρακτική της δημόσιας διαβούλευσης δεν ακολουθήθηκε ποτέ στο παρελθόν. Αγαθές και σοβαρές οι προσπάθειες του υπουργείου. Αλλά είναι αρκετές;

Άραγε δεν έχουν διδαχθεί τίποτε εκεί στο Πεντάγωνο από τις συμβάσεις της «χρυσής εποχής»; Είναι δυνατόν να κοπεί ο ομφάλιος λώρος της «μίζας» και της «λαμογιάς» με ευχολόγια και ωραία λόγια χωρίς να αναλαμβάνονται συγκεκριμένες πρωτοβουλίες; Είναι ποτέ δυνατόν όταν η γυναίκα του Καίσαρα δεν είναι τίμια να φαίνεται τίμια; Πώς διασφαλίζεται ότι ο κανόνας των προμηθειών θα είναι οι διεθνείς διαγωνισμοί (για να λειτουργήσουν και οι νέες ρυθμίσεις) και η εξαίρεση οι απευθείας αναθέσεις; Αυτή είναι η πραγματική συμπόρευση με τις διεθνείς εξελίξεις και όχι η παράθεση κειμένων, που η εμπειρία έχει δείξει ότι συνήθως δεν ακολουθούνται.

Εμείς επικροτούμε την όποια προσπάθεια ενίσχυσης της διαφάνειας στις προμήθειες. Είμαστε πρόθυμοι να στηρίξουμε όποια προσπάθεια επιχειρεί να περισώσει τη χαμένη ηθική των εξοπλιστικών δαπανών. Από την άλλη πλευρά όμως θέλουμε να δούμε από την κυβέρνηση, την κάθε κυβέρνηση, την εφαρμογή στην πράξη των εξαγγελιών περί διαφάνειας. Θέλουμε να δούμε τη συμπαθή τάξη των «οπλοποιών» να σταματήσει να πολιορκεί τους φορείς της εξουσίας. Θέλουμε να δούμε τις «αυλές» της εξουσίας να σταματήσουν να συγχρωτίζονται επαγγελματικά με τους κατασκευαστές – αντιπροσώπους – εμπόρους όπλων. Θέλουμε να δούμε εξοπλιστικές προμήθειες για τις αμυντικές απαιτήσεις της χώρας και όχι για τις «βιοποριστικές» ανάγκες των επιτηδείων. Αυτήν την προσπάθεια θα τη συνδράμουμε με όλες μας τις δυνάμεις.