Αναδόμηση του δυτικού καπιταλισμού;

Τι συμφέρει τη δυτική οικονομία; Να επεκτείνει τον καπιταλισμό στην πολυάνθρωπη Ασία και να μετατρέψει την κοινωνία της ασιατικής ηπείρου σε καταναλωτική, χτυπώντας το κομμουνιστικό σύστημα, ή να συνεχίσει ο καπιταλισμός να κυριαρχεί μόνο στα δυτικά κράτη, αυτοπεριορίζοντας την οικονομική του δραστηριότητα; Ο «ψυχρός πόλεμος» μεταξύ Ανατολής και Δύσης έδειξε ότι ο δυτικός καπιταλισμός διάλεξε τη μετατροπή και της Ασίας σε καταναλωτική κοινωνία, για να βρει διέξοδο η υπερπαραγωγή της Δύσης. Η μετατροπή μιας κοινωνίας σε καταναλωτική απαιτεί απασχόληση, ατομικά εισοδήματα και επιτόπια μεταποίηση (βιομηχανοποίηση). Έτσι, άρχισε η συρρίκνωση της αποικιοκρατίας, κάτω και από την ισχυρότατη πίεση των φιλελεύθερων ρευμάτων που επικράτησαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η ανάπτυξη, οικονομική και πολιτική, των ασιατικών και αφρικανικών χωρών. Επόμενο ήταν να ανοίξουν και οι αγορές των σκληρών κομμουνιστικών χωρών και στη Ρωσία και στην Κίνα να επικρατήσει ένα ιδιότυπο καπιταλιστικό σύστημα. Ο ανατολικός (ασιατικός) καπιταλισμός γεννήθηκε και ανδρώθηκε με γοργά βήματα και άρχισε να χρησιμοποιεί τα οικονομικά του πλεονεκτήματα για δικό του πλέον όφελος.

Aυτή η εξελικτική πορεία δημιούργησε το σύστημα του ανατολικού καπιταλισμού, που απειλεί τώρα να ρυμουλκήσει και να αναδομήσει τον καπιταλισμό της Δύσης, που η «δύναμίς του εν τω γήρας τελειούται». Σήμερα βλέπουμε να έχουν ξεπηδήσει στην Ασία ισχυρότατες οικονομικές δυνάμεις, που απειλούν να κυριαρχήσουν σε όλον τον πλανήτη. Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Σιγκαπούρη, Σαουηδική Αραβία, Εμιράτα του Κόλπου και Ιράν συγκροτούν τον ιδιότυπο ανατολικό καπιταλισμό, με παραγωγικό σφρίγος και με τεράστια χρηματικά κεφάλαια που απειλούν να καταβροχθίσουν τον δυτικό καπιταλισμό. Οι κρατικοί γραφειοκράτες της Ρωσίας και της Κίνας, οι μαχαραγιάδες της Ινδίας, οι σεΐχηδες των Αραβικών Εμιράτων, οι πρίγκιπες της Σαουδικής Αραβίας και οι μουλάδες των λοιπών πετρελαιοπαραγωγών χωρών διαχειρίζονται έναν αμύθητο πλούτο, ικανό να καταβροχθίσει τον δυτικό καπιταλισμό. Υπολογίζεται ότι τα κρατικά κεφάλαια της Κίνας, της Ρωσίας, των Εμιράτων και της Σιγκαπούρης διαθέτουν το ιλιγγιώδες ποσό των 3 τρισ. δολαρίων. Και προσθέστε ακόμα και τα κεφάλαια που διαθέτουν οι κρατικές τράπεζες του Ιράν, οι ινδοί μεγαλοεπιχειρηματίες και ο βασιλικός οίκος της Σαουδικής Αραβίας και θα πειστείτε ότι τα κεφάλαια έχουν τη δύναμη να φέρουν «τούμπα» τα οικονομικά παιχνίδια που παίζονται στις ΗΠΑ, στην ΕΕ και στις άλλες δυτικές χώρες. Έχουμε λοιπόν έναν συγκροτημένο και πανίσχυρο ανατολικό καπιταλισμό.

Ο καπιταλισμός της Δύσης κι αυτός της Ανατολής έχουν ομοιότητες, αλλά και σημαντικές διαφορές. Και τα δύο συστήματα έχουν αναγάγει το κέρδος σε υπέρτατη αξία, σε κεντρικό στόχο τους και έχουν παραμερίσει κάθε ίχνος επιχειρηματικής ηθικής. Όχημα ανάπτυξης του καπιταλισμού της Ανατολής το χαμηλό εργατικό κόστος και οι πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές του. Όχημα ανάπτυξης (και άμυνας) του καπιταλισμού της Δύσης η μόνιμη λιτότητα των εργαζομένων και η ανεπτυγμένη τεχνολογία του. Έτσι, και τα δύο συστήματα εμφανίζονται να στηρίζονται στην εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού που δεινοπαθεί κάτω από τις κερδοσκοπικές επιδιώξεις του κεφαλαίου (ιδιωτικού ή κρατικά αδιάφορου), αλλά με διαφορετική μεταχείριση στα δύο συστήματα. Ο πρώιμος καπιταλισμός της Δύσης στηρίζεται στη συσσώρευση κεφαλαίων από τους ιδιώτες, γι’ αυτό και δεν διαθέτει ενιαίο σχεδιασμό δραστηριότητας. Ο ύστερος καπιταλισμός της Ανατολής στηρίζεται στη συσσώρευση κεφαλαίων από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα (κρατικά funds) τα οποία δραστηριοποιούνται κάτω από ενιαίους σχεδιασμούς. Στη Δύση οι κεφαλαιούχοι – επενδυτές αυτοσχεδιάζουν και ρισκάρουν σε αμφίβολης αποτελεσματικότητας παιχνίδια (επενδυτικά, χρηματιστηριακά κ.λπ.), στην Ανατολή υπάρχει πειθαρχία δράσης και προσήλωση σε στόχους. Οι παραγωγικές δυνατότητες των δύο συστημάτων είναι εντελώς διαφορετικές. Η Δύση στερείται πρώτων υλών και ενέργειας, αφού έχει εξαντλήσει τα αποθέματά της στην πρόωρη αναπτυξιακή προσπάθειά της. Το έλλειμμά της φτάνει στο 65%-70% των αναγκών της, ενώ η Ασία διαθέτει πλούσιες πηγές ενέργειας και πρώτων υλών. Έτσι, η Δύση αναγκάζεται να παίζει βρώμικα παιχνίδια εις βάρος των αδύναμων κρατών. Παιχνίδια μιας «εκσυγχρονισμένης αποικιοκρατίας», τα οποία φυσικά δεν έχει ανάγκη η Ανατολή. Και τα παιχνίδια αυτά στοιχίζουν ακριβά (οικονομικά και πολιτικά) και αποδυναμώνουν τον δυτικό καπιταλισμό. Κάτω από τα δεδομένα αυτά μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι η Δύση «δύει» και η Ανατολή «ανατέλλει».

Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον κόσμο επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές. Στη Δύση χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, απειλή ύφεσης και πληθωριστικών πιέσεων, έλλειψη ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα και στους καταναλωτές, υψηλό παραγωγικό κόστος και υπερχρέωση κρατών, επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Νοσηρά φαινόμενα, καθόλου ελπιδοφόρα. Αρχή οικονομικής παρακμής! Πάντα βέβαια σε σύγκριση με την ακμή των ισχυρών οικονομικών των ασιατικών κρατών. Στασιμοπληθωρισμός στη Δύση, τρελοί ρυθμοί ανάπτυξης στην Ανατολή. Τώρα οι υπερήφανες δυτικές τράπεζες και οι μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, χωρίς ζωτικότητα και με γκρίζο μέλλον, παραδίδονται στα κρατικά κεφάλαια των χωρών της Ασίας. Κινεζικά κρατικά κεφάλαια αγοράζουν δυτικά λιμάνια, ρωσικές κρατικές επιχειρήσεις του κλάδου της ενέργειας αγοράζουν μεγάλες ομοειδείς επιχειρήσεις, κυρίως στη Δυτική Ευρώπη. Ινδικά κεφάλαια επενδύονται σε επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, δυτικές τράπεζες, όπως η Citi, άρχισαν να δέχονται γενναίες ενέσεις ρευστότητας από κεφάλαια του ανατολικού καπιταλισμού. Ο Πρόεδρος Μπους, ο οποίος προ δύο ετών είχε απαγορεύσει την πώληση αμερικανικών λιμανιών σε επιχείρηση συμφερόντων Ντουμπάι, βλέπει τώρα τις τράπεζες της χώρας του να παραδίδονται αμαχητί στον ανατολικό καπιταλισμό! Εισβολή της Ασίας στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Αντιστροφή των όρων και σύγκλιση καπιταλισμών. Οικονομικά συμπλέγματα που προμηνύουν δομική αλλαγή στο οικονομικό σύστημα. Ο κρατικός καπιταλισμός επανέρχεται ορμητικός.

Αυτή η εισβολή ασιατικών κεφαλαίων στις δυτικές οικονομίες είναι ευλογία ή κατάρα για τη Δύση; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό. Πηγάζει από τη σημερινή οικονομική πραγματικότητα. Πολλοί οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες σε Ανατολή και Δύση πιστεύουν ότι αυτή η εισβολή των κεφαλαίων θα είναι επωφελής για τις δυτικές οικονομίες. Οι επιχειρήσεις των δυτικών χωρών θα αναζωογονηθούν μέσα σε ένα υγιές πλέον οικονομικό περιβάλλον και θα ξεπεράσουν γρήγορα τα σημερινά σοβαρά προβλήματά τους. Και τα ασιατικά κεφάλαια θα βρουν κερδοφόρο διέξοδο. Δηλαδή κέρδος για Ανατολή και Δύση. Και ευελπιστούν ότι η ανάρρωση της Δύσης θα είναι γρήγορη και οι επιχειρήσεις της θα κρατηθούν υπό τον έλεγχο των δυτικών συμφερόντων. Ευπρόσδεκτα λοιπόν τα εξ Ανατολών κεφάλαια, κρατικά ή ιδιωτικά. Άλλοι όμως έχουν αντίθετες απόψεις. Θεωρούν κατάρα για τη Δύση την εισβολή των εκ της Ασίας κεφαλαίων, την οποία θεωρούν ξεπούλημα των οικονομιών της Δύσης. Και υποδούλωση των δυτικών επιχειρήσεων στα ασιατικά κεφάλαια. Προσωπικά, έχουμε την άποψη ότι η κατάσταση την οποία βιώνουμε σήμερα αποτελεί την α΄ φάση μετασχηματισμού του κοινωνικού και οικονομικού συστήματος της Δύσης. Στη φάση αυτή διαπιστώνουμε μια αναδόμηση του δυτικού καπιταλισμού. Και η αναδόμηση αυτή γίνεται με ασιατικά «υλικά». Ο μέχρι τώρα γνωστός καπιταλισμός της Δύσης με την κυριαρχία του ιδιωτικού κεφαλαίου και τον περιορισμό της επιχειρηματικής δράσης του κράτους (αποκρατικοποιήσεις ευρείας κλίμακας) δέχεται τώρα με ανακούφιση τη βοήθεια των κρατικών κεφαλαίων που προέρχονται όχι από οικονομίες με κομμουνιστική δόμηση, αλλά από οικονομίες καθαρά κρατικού καπιταλισμού. Ο δυτικός καπιταλισμός δέχεται τη βοήθεια, αλλά και την επίδραση του κρατικού καπιταλισμού και βαδίζει σε ένα μεικτό σύστημα κρατικής και ιδιωτικής οικονομικής δραστηριότητας. Που στην ουσία σημαίνει σύγκλιση των δύο καπιταλιστικών συστημάτων, με πρωταρχικό σκοπό το κέρδος, το οποίο αποτελεί και τη μοναδική αξία και των δύο συστημάτων. Καμία σχέση όμως με το κομμουνιστικό σύστημα.

Στην επόμενη φάση θα έχουμε τη διαμόρφωση, την τελική μορφή του ενιαίου πλέον κρατικο-ιδιωτικού καπιταλιστικού συστήματος, κυρίαρχου σε Ανατολή και Δύση. Κοινή δράση κρατικών και ιδιωτικών κεφαλαίων, μέσα στην ίδια επιχείρηση. Κοινό καπιταλιστικό σύστημα που θα ρυμουλκήσει ακόμη περισσότερο την πολιτική εξουσία και θα την καταστήσει πειθήνιο όργανό του. Αν σήμερα ο Μπους πλασάρει τα αμερικανικά οπλικά συστήματα στα πετρελαιοπαραγωγά κράτη της Ασίας και ο γάλλος Πρόεδρος Σαρκοζί υπογράφει συμφωνίες με τους σεΐχηδες των Αραβικών Εμιράτων για την κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων από γαλλικές εταιρείες, στο μέλλον το κύριο καθήκον της πολιτικής εξουσίας θα είναι το πλασάρισμα διαφόρων προϊόντων. Τότε θα βιώσουμε και τον εκμηδενισμό του κράτους όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Η πολιτική εξουσία ουραγός της οικονομικής δύναμης του κρατικο-ιδιωτικού κεφαλαίου. Μια τέτοια εξέλιξη θα είναι ο πραγματικός θρίαμβος της παγκοσμιοποίησης και ίσως η ασφαλιστική δικλίδα για τη διαφύλαξη της παγκόσμιας ειρήνης, κατά μερικούς, ενώ για άλλους αυτός ο «συνεταιρισμός» κρατικών και ιδιωτικών κεφαλαίων θα δημιουργήσει βίαιες διαμάχες υπερίσχυσης του ενός εις βάρος του άλλου. Και σε περίπτωση διαμάχης μεταξύ των δύο πόλων εξουσίας θα έχουμε ασφαλώς την εμφάνιση ενός τρίτου πόλου, των εργαζομένων