Ο «άχρονος» χρόνος

Η περίοδος των εορτών και η έλευση του νέου χρόνου, πέρα από τον συμβολικό τους χαρακτήρα, αποτελούν μια ευκαιρία όχι μόνο για έναν απολογισμό, αλλά και για μια επανεκτίμηση του τρόπου ζωής μας, μια επαναπροσέγγιση των αξιών που φαίνεται να χάνουν χρόνο με τον χρόνο τη σημασία τους στις ατομικές και συλλογικές μας σχέσεις.
Η εορταστική περίοδος, σαν μια αφαίρεση από την «τυραννία της καθημερινότητας», σαν μια πρόσκαιρη επιστροφή στη χαμένη «αθωότητα», ατομική και συλλογική, δεν «περιθωριοποιεί» μόνο τα προβλήματα της καθημερινής ζωής, αλλά αναζωογονεί τις ελπίδες και την πίστη για ένα καλύτερο αύριο.
Όμως, κι αυτή η μικρή «στάση» στον χρόνο χάνει σταδιακά το συμβολικό της χαρακτήρα, «προσγειώνεται» στον ρεαλισμό που επιβάλλουν τα πρότυπα της αγοραίας κατανάλωσης.
Γι’ αυτό και οι ίδιες οι εορτές αποβαίνουν, σ’ έναν μεγάλο βαθμό, ένα καταναλώσιμο είδος. Ασφαλώς, ο οικογενειακός χαρακτήρας των εορτών, τα συναισθήματα της αγάπης και της αλληλεγγύης δεν έχουν απολέσει ακόμα τη δυναμική τους. Όμως, ως «πολιορκητικός κριός» λειτουργούν τα πρότυπα της κατανάλωσης και της κοσμικής διασκέδασης, ο απρόσιτος κόσμος μιας, κενής από κάθε περιεχόμενο, επίδειξης πολυτέλειας και ευτυχίας, έναν κόσμο που τον αναδεικνύουν συστηματικά τα τηλεοπτικά προγράμματα και οι διαφημίσεις…
Δύο κόσμοι λοιπόν ασύμβατοι, αγεφύρωτοι. Ο κόσμος της σκληρής καθημερινότητας και ο κόσμος της κατανάλωσης και των ευτελών προτύπων της. Κι’ αυτή η «απόσταση» δημιουργεί και εντείνει το αίσθημα του ανικανοποίητου σε μεγάλες κοινωνικές ομάδες που αγωνίζονται να επιβιώσουν…
Τι προτείνει το «σύστημα» για να γεφυρώσει τη διαφορά; Όχι βέβαια την κοινωνική δικαιοσύνη και την κοινωνική αλληλεγγύη, αλλά τα εορτοδάνεια, την υπερχρέωση… Δηλαδή την υποθήκευση ενός επισφαλούς μέλλοντος σε ένα, ήδη αβίωτο παρόν…
Γι’ αυτό και ελάχιστο νόημα περιέχει πλέον η αλλαγή του χρόνου. Μια αλλαγή που, πέρα από τον συμβολικό – συμβατικό της χαρακτήρα, συνδεόταν παλαιότερα με έναν εσωτερικό αναστοχασμό, με μια διαδικασία συνειδητοποίησης του «νήματος» της ζωής και της δράσης, και σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο.
Όμως, κάθε τέτοιου είδους διαδικασία δεν αρκείται σε έναν αδιέξοδο απολογισμό, που επισημαίνει επιτυχίες και σφάλματα, θετικές εξελίξεις ή αξίες που ακυρώνονται στο πέρασμα του χρόνου. Ζητά, αντίθετα, προοπτικές, στρέφεται προς το μέλλον, επιδιώκει να καθορίσει στόχους, ατομικούς και συλλογικούς.
Μόνο μέσα από αυτούς τους στόχους, τις ελπίδες και τις προοπτικές, μπορεί ο άνθρωπος, ο σύγχρονος πολίτης, να κατανοήσει τις αλλαγές του χρόνου ως κύκλους δημιουργίας και ενδιαφερόντων.
Σήμερα όμως έχει σπάσει το «νήμα» που διαμορφώνει την ενότητα μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Η ισοπεδωτική καθημερινότητα διαμορφώνει ένα είδος «άχρονου χρόνου», που τον αντιλαμβανόμαστε ως μια απλή διαδοχή προβλημάτων, δυσχερειών και απογοητεύσεων.
Ο απολογισμός και εφέτος ήταν πολύ φτωχός. Οι εκλογές του Σεπτεμβρίου μπορούν να χαρακτηρισθούν, από την άποψη της ενίσχυσης του πολιτικού συστήματος και των δημοκρατικών θεσμών, ως «μη γενόμενες»… Η κυβέρνηση της ΝΔ συνεχίζει μια ισοπεδωμένη πορεία, ανίκανη να αντιμετωπίσει πολλές φορές και τρέχοντα προβλήματα επιπέδου απλής διαχείρισης… Το
ΠΑΣΟΚ μετά τις εκλογές διήνυσε τον δικό του «κρισιακό κύκλο», χωρίς αποτέλεσμα και χωρίς σοβαρή προοπτική. Στην πραγματικότητα, πέρα από την κριτική που μπορεί να ασκηθεί στα «πρόσωπα» και στις ηγετικές ομάδες που τα περιέβαλαν, διαπιστώνεται μια ιστορική καθήλωση και γίνεται φανερή η απουσία μιας δυναμικής -κοινωνικής και κομματικής- που θα μπορούσε να ενεργοποιήσει τον «πολιτικό χρόνο» του ΠΑΣΟΚ, που φαίνεται καθηλωμένος, αφού η μόνη προσδοκία από πλευράς ΠΑΣΟΚ είναι να «σταματήσει» από μόνο του το «χρονόμετρο» της διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας…
Εάν όμως ο «χρόνος» έχει σταματήσει για τα κόμματα εξουσίας, αλλά και γενικότερα για το πολιτικό μας σύστημα, εν τούτοις υπάρχουν δρώσες, ζωντανές, κοινωνικές δυνάμεις που αγωνίζονται και δημιουργούν. Ενεργοποιούνται ατομικές και συλλογικές συνειδήσεις που δεν «αφομοιώνονται», δεν εντάσσονται στο «κλίμα» της παραίτησης και της ισοπέδωσης. Συνειδήσεις και δράσεις ατομικές και συλλογικές, που θα διαρρήξουν στο όχι μακρινό μέλλον το «κέλυφος» της απαξίας και του συλλογικού συμβιβασμού.
Μπορεί ο «πολιτικός χρόνος» των κομματικών φορέων να έχει σταματήσει ή να μην μπορεί να παρακολουθήσει τον «κοινωνικό χρόνο», που εξελίσσεται με βάση τις ανάγκες και τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία. Αυτή ακριβώς η «απόκλιση», η ασυμβατότητα, όχι μόνο καθιστά ακόμα πιο δύσκολη την επίλυση των προβλημάτων, αλλά εντείνει την κρίση αξιοπιστίας της πολιτικής και των πολιτικών και φθείρει, τελικά, το ίδιο το περιεχόμενο των δημοκρατικών θεσμών.
Όμως, οι κοινωνίες και οι ιστορικές τους «διαδρομές» έχουν τους δικούς τους «νόμους». Ενεργοποιούνται σε κρίσιμους «χρόνους» για να ξαναφέρουν στην επιφάνεια τις αξίες και τις συλλογικότητες που προσπαθεί η σημερινή «αχρονικότητα» να βυθίσει στη λήθη και στο τέλμα.