Εθνική και ευρωπαϊκή ταυτότητα

Στην πρώτη περίπτωση, η απεργία των σιδηροδρομικών και του αστικού υπόγειου σιδηροδρόμου έχει σχέση με τα λεγόμενα ειδικά συνταξιοδοτικά καθεστώτα. Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει την κατάργησή τους, στο πλαίσιο μιας γενικότερης μεταρρυθμίσεως στον τομέα των κοινωνικών ασφαλίσεων.

Τα ειδικά καθεστώτα ανάγονται σε παλαιότερες εποχές, όταν ορισμένα επαγγέλματα θεωρούνταν ιδιαίτερα βαρέα και η πρόωρη σύνταξη, στα 50 έτη π.χ., εθεωρείτο αναγκαίο και δίκαιο αντιστάθμισμα. Η κατάσταση σήμερα έχει πολλές απόψεις. Η διατήρηση των ειδικών καθεστώτων σε αρκετά επαγγέλματα δεν έχει πια τη συναίνεση της μεγάλης πλειοψηφίας, που συνταξιοδοτείται πολύ αργότερα. Αυτό αποτελεί και την «αχίλλειο πτέρνα» των κινητοποιήσεων και επιτρέπει στην κυβέρνηση να δηλώνει ότι δεν πρόκειται να υποχωρήσει από τους στόχους που διακήρυξε.

Αρκετά διαφορετική είναι η κατάσταση στις κινητοποιήσεις στον χώρο των πανεπιστημίων. Η υπουργός για την Ανώτατη Εκπαίδευση Βαλερί Πεκρές, που θεωρείται από τους πιο πετυχημένους υπουργούς της κυβερνήσεως, διακήρυξε ως στρατηγικό στόχο την αυτονομία των πανεπιστημίων. Περιέλαβε όμως σ’ αυτήν όχι μόνο την παραδοσιακή ακαδημαϊκή αυτονομία αλλά επίσης και τη χρηματοδοτική αυτονομία (σε σημαντικό ποσοστό).

Με άλλα λόγια, η υπουργός άνοιξε την πόρτα σε χρηματοδοτήσεις των πανεπιστημίων από ιδιωτικές επιχειρήσεις, στο πλαίσιο συμβάσεων έρευνας και αναπτύξεως. Για την υπουργό, η σχέση αυτή είναι αναγκαία και αναπόφευκτη για τη σύνδεση του πανεπιστημίου και της πανεπιστημιακής έρευνας με την παραγωγή και την ανάπτυξη.

Ο καθένας όμως αντιλαμβάνεται τους κινδύνους που συνυπάρχουν με τις καλές προθέσεις. Η βραχυπρόθεσμη σκοπιμότητα του κέρδους μπορεί να αποβεί εις βάρος της θεμελιακής έρευνας και ο στενόχωρος προσανατολισμός των πανεπιστημίων προς την παραγωγή μπορεί να αποβεί εις βάρος της ακαδημαϊκής επιστημονικής έρευνας και καταρτίσεως, που θα ήταν ασυμβίβαστη με το επιχειρησιακό σχέδιο μιας χρηματοδότριας ιδιωτικής επιχειρήσεως. Θα εξαρτούσε, με απλά λόγια, το πανεπιστήμιο από ιδιωτικές επιχειρήσεις και τις σκοπιμότητές τους.

Προφανώς η λύση πρέπει να βρίσκεται κάπου ενδιάμεσα. Ούτε το πανεπιστήμιο πρέπει να παράγει στρατιές ανέργων πτυχιούχων, αποκομμένο από τις παραγωγικές και αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας, αλλά ούτε πρέπει να εγκλωβισθεί, με ό,τι αυτό σημαίνει, στον στενό ορίζοντα των ιδιωτικών επιχειρήσεων.

Εκστρατεία Σαρκοζί

για αναζωογόνηση και επανασυζήτηση του ευρωπαϊκού σχεδίου

Οι κλυδωνισμοί των κοινωνικών αγώνων και συγκρούσεων στο εσωτερικό δεν αποτρέπουν τον γάλλο Πρόεδρο από τον στρατηγικό του στόχο να επαναφέρει τη Γαλλία στο κέντρο των ευρωπαϊκών πολιτικών και του ευρωπαϊκού οράματος, μετά τη συμβιβαστική λύση του προβλήματος του Ευρωπαϊκού «Συντάγματος», που προκάλεσε το γνωστό γαλλικό και ολλανδικό «όχι».

Το δεύτερο εξάμηνο του 2008 η Γαλλία θα αναλάβει την ευρωπαϊκή προεδρία. Με βάση την προοπτική αυτήν, ο γάλλος Πρόεδρος πολλαπλασιάζει τις πρωτοβουλίες, για να προετοιμάσει το έδαφος για νέες κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές και, αν το κατορθώσει, για μια σημαντική αλλαγή στην ευρωπαϊκή πορεία και στην προοπτική του ευρωπαϊκού σχεδίου.

Τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα, γιατί η ΕΕ που άρχισε με γαλλική πρωτοβουλία και γαλλογερμανική συνδιαλλαγή, με τη μορφή του περίφημου γαλλογερμανικού άξονα, έχει υποστεί σήμερα την καταλυτική επιρροή των αμερικανικών γεωπολιτικών σχεδιασμών, που δεν συμβιβάζονται καθόλου με το αρχικό ιδεώδες της Ενωμένης Ευρώπης, όπως το συνέλαβαν οι ιδρυτές πατέρες και η Ντεγκολική γαλλική πολιτική.

«Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη το αμερικανικό γεωπολιτικό σενάριο στην Ευρώπη, που επιδιώκει την ένταξη στην ΕΕ όλων των χωρών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης εκτός της Ρωσίας», παρατήρησε εύστοχα σε πρόσφατο σεμινάριο του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, ο καθηγητής της Ecole Normale Superieure και μέλος του Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής Mισέλ Φυσέρ. «Οι ευρωπαϊκές ελίτ, με εξαίρεση τον Νικολά Σαρκοζί, σιωπούν», παρατήρησε, «ανεχόμενες μια κατάσταση που οδηγεί σε τετελεσμένα γεγονότα».

Η Γαλλία βλέπει στη συνεχή διεύρυνση της Ευρώπης μια φυγή προς τα εμπρός, που υπονομεύει οποιαδήποτε ουσιαστική πολιτική ένωση και δημιουργεί τον κίνδυνο εκτροπής του ευρωπαϊκού σχεδίου, σε μια ζώνη ελευθέρων εμπορικών ανταλλαγών. Η θέση επομένως Σαρκοζί για την Τουρκία δεν εμπνέεται από κάποιο αντιτουρκικό ή αντιισλαμικό μένος. Απορρέει από τον πολύ συγκεκριμένο και καθόλου αβάσιμο φόβο ότι η ένταξη της Τουρκίας θα σήμαινε τον θρίαμβο του προωθούμενου αμερικανικού γεωπολιτικού σεναρίου και θα τορπίλιζε οριστικά το ευρωπαϊκό σχέδιο για μια πολιτικά ενωμένη, πολιτιστικά συνεκτική και σε προοπτική γεωπολιτικά αυτόνομη Ευρώπη.

Αναπροσαρμογές της γαλλικής πολιτικής λόγω απροθυμίας άλλων χωρών-μελών

Η έλλειψη εμφανούς και ενεργούς υποστηρίξεως από άλλες χώρες-μέλη υποχρεώνει τη γαλλική πλευρά σε τακτικές αναδιπλώσεις και προσαρμογές. Στο θέμα, π.χ., της Τουρκίας ο πρόεδρος Σαρκοζί διατηρεί πλήρως τη διακηρυγμένη θέση του. Για ν’ αποφύγει όμως μετωπική σύγκρουση με άλλους εταίρους, τη συνεργασία των οποίων χρειάζεται για την άμεση προώθηση κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών, αναδιπλώθηκε σε μια πιο ευέλικτη θέση: Δέχθηκε, συγκεκριμένα, να προχωρήσει η διαδικασία της διαπραγματεύσεως των διαφόρων κεφαλαίων, αποκλείοντας από αυτά τέσσερα, που από τη φύση τους παραπέμπουν σε πλήρη ένταξη και όχι σε ειδική προνομιακή σχέση, όπως θέλει η γαλλική πλευρά. Έθεσε επίσης ως όρο, για να δεχθεί το άνοιγμα νέων κεφαλαίων, την αποδοχή από τους 27 δημιουργίας μιας Ομάδας Σοφών (10-12 προσωπικοτήτων), η οποία θα συζητήσει το μέλλον της Ευρώπης και του ευρωπαϊκού σχεδίου στον ορίζοντα του 2025-2030. Η γαλλική πλευρά θέτει με την πρότασή της αυτήν ευθέως το θέμα των συνόρων της Ευρώπης. Δέχεται όμως, για να επιτύχει τη συναίνεση των άλλων, το θέμα αυτό να συζητηθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που θα αφορά την προοπτική της Ευρώπης στον παραπάνω χρονικό ορίζοντα.

Με την ίδια λογική, η γαλλική πλευρά αναπροσαρμόζει την πολιτική της για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι δεν υπάρχει προθυμία προς το παρόν από άλλες χώρες-μέλη για μια αυτόνομη ευρωπαϊκή πορεία στον τομέα της ευρωπαϊκής άμυνας, έστω και υπό τη μορφή των ενισχυμένων συνεργασιών, αναζητά μια πιο πραγματιστική εναλλακτική λύση. Διαδηλώνει την ετοιμότητά της να επανέλθει στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, υπό την προϋπόθεση ότι θα γίνει αναδιάρθρωση του ΝΑΤΟ στη βάση των δύο ισοτίμων πυλώνων, ενός αμερικανικού και ενός ευρωπαϊκού.

Η ιδέα δεν είναι καινούργια. Το ίδιο είχε επιχειρήσει στη δεκαετία του ’90 ο προηγούμενος πρόεδρος Ζακ Σιράκ. Η αμερικανική όμως πλευρά τήρησε σκληρή στάση και η πρόταση δεν είχε τελικά καμιά πρακτική συνέχεια. Είναι πολύ πιθανόν να συμβεί και τώρα το ίδιο, οπότε η γαλλική πλευρά δεν θα έχει άλλη επιλογή από τη συνέχιση της σημερινής πολιτικής και από μια πρόσθετη προσπάθεια προωθήσεως ενισχυμένων συνεργασιών με ορισμένες χώρες και κοινών αμυντικών σχεδίων στον τομέα της παραγωγής οπλικών συστημάτων.

Ποια Ευρώπη θέλουμε;

Σε μια πρόσφατη ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο στις 13 Νοεμβρίου, ο Νικολά Σαρκοζί έθεσε ενώπιον των ευρωβουλευτών ένα άλλο καίριο θέμα. Το ερώτημα: ποια Ευρώπη θέλουμε; Ποια είναι η σχέση μεταξύ ευρωπαϊκής και εθνικής ταυτότητας; Ποια είναι η αξία της πολιτιστικής συνοχής της Ευρώπης και πως την υπερασπιζόμαστε;

«Στη δημοκρατική Ευρώπη», είπε, «πρέπει να μπορούμε να συζητούμε την ευρωπαϊκή ταυτότητα και τις εθνικές ταυτότητες. Θα πρέπει να μπορούμε να συζητούμε τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη οικοδομεί και υπερασπίζεται την ταυτότητά της. Θα πρέπει να μπορούμε να συζητούμε τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη προστατεύει τις εθνικές ταυτότητες, που είναι ο πλούτος της.

Δεν πρέπει να φοβούμαστε τις ταυτότητες. Το να προσπαθεί να διατηρήσει κανείς την ταυτότητά του δεν είναι κάτι αρνητικό. Αντιθέτως, είναι όταν αισθάνονται απειλούμενες, όταν αισθάνονται ότι γίνονται στόχος επιθέσεως, όπου οι ταυτότητες αντιδρούν και γίνονται επιθετικές και επικίνδυνες.

Οι λαοί της Ευρώπης διέρχονται μια πολύ βαθιά κρίση ταυτότητας. Είναι μια κρίση που βρίσκεται ταυτοχρόνως στα έθνη και σ’ αυτήν την ιδέα του πολιτισμού που όλοι οι Ευρωπαίοι έχουν ως κοινό παρονομαστή και η οποία συνιστά την πραγματική ενότητα της Ευρώπης. Είναι μια κρίση που συνδέεται με την παγκοσμιοποίηση και την εμπορευματοποίηση του κόσμου.

Το ν’ αρχίσουμε την Ευρώπη με την οικονομία, με τον άνθρακα και τον χάλυβα, με το εμπόριο ήταν μια ιδιοφυής ιδέα των ιδρυτών πατέρων. Η πολιτική όμως καθυστέρησε πολύ σε σχέση με την οικονομία και ο πολιτισμός ακόμη περισσότερο. Είναι ένα λάθος το ότι έχουμε ξεχάσει την Ευρώπη του πολιτισμού. Σ’ έναν κόσμο που απειλείται από την ομοιομορφοποίηση, σ’ έναν κόσμο που κυριαρχείται από την τεχνική, στον οποίο οι εμπορευματικές αξίες τείνουν να υποσκελίσουν όλες τις άλλες, η Ευρώπη δεν μπορεί να είναι Ευρώπη στα μάτια όλων των ανθρώπων, εάν δεν υπερασπίζεται αξίες, αξίες πολιτιστικές, αξίες πνευματικές και αν δεν συγκεντρώνει όλες τις δυνάμεις της για να υπερασπιστεί την πολιτιστική πληθυντικότητα. Πώς όμως θα υπερασπιστούμε την πολιτιστική διαφορετικότητα, εάν εμείς οι ίδιοι δεν διατηρήσουμε τη δική μας ταυτότητα;».

Προάσπιση της Ευρώπης

από την παγκοσμιοποίηση

και τη λαθρομετανάστευση

Στην ίδια ομιλία, ο γάλλος Πρόεδρος διακήρυξε, γι’ άλλη μια φορά, την ανάγκη νέων κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών και την προάσπιση της Ευρώπης από την παγκοσμιοποίηση, τη διεθνοποιημένη αχαλίνωτη χρηματιστική κερδοσκοπία και την ανεξέλεγκτη λαθρομετανάστευση. Για την τελευταία ανέφερε συγκεκριμένα την ανάγκη μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής: «Δεν μπορεί μια χώρα ν’ ανήκει στον χώρο Σένγκεν, που επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, και να νομιμοποιεί λαθρομετανάστες χωρίς να ενημερώνει τους άλλους. Είναι προφανές ότι η νομιμοποίηση σε μια χώρα έχει επιπτώσεις σε όλες τις άλλες χώρες Σένγκεν».

Όπως διευκρίνισε ο αρμόδιος υπουργός για τη μετανάστευση, κ. Χορτφέ, η Γαλλία θα θέσει το θέμα της παράνομης μεταναστεύσεως στην καρδιά της γαλλικής προεδρίας. Συγκεκριμένα, θα προτείνει την υπογραφή απ’ όλες τις χώρες ενός Συμφώνου για τη Μετανάστευση, το πρώτο άρθρο του οποίου θα απαγορεύει σε όλες τις χώρες τις μαζικές νομιμοποιήσεις λαθρομεταναστών και το δεύτερο θα επανεξετάζει τον ορισμό του πολιτικού ασύλου, ώστε αυτό να αφορά πραγματικά τους πολιτικούς πρόσφυγες και όχι όλους τους οικονομικούς μετανάστες που δηλώνουν πολιτικοί πρόσφυγες.

Αναφορικά με την παγμοσμιοποίηση και τη διεθνή χρηματιστική κερδοσκοπία, ο γάλλος Πρόεδρος μίλησε επίσης με σκληρή γλώσσα: «Η Ευρώπη δεν θέλει τον προστατευτισμό αλλά η Ευρώπη πρέπει να αξιώσει αμοιβαιότητα. Η Ευρώπη δεν θέλει τον προστατευτισμό αλλά οφείλει να διασφαλίσει την ενεργειακή της ανεξαρτησία και την ανεξαρτησία της σε τρόφιμα.

Η Ευρώπη θέλει να είναι παραδειγματική στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Δεν μπορεί όμως να δεχθεί τον αθέμιτο ανταγωνισμό χωρών που δεν θέτουν κανέναν οικολογικό περιορισμό στις επιχειρήσεις τους…

Η Ευρώπη είναι προσηλωμένη στον ανταγωνισμό. Η Ευρώπη όμως δεν μπορεί να είναι η μόνη στον κόσμο που θα κάνει τον ανταγωνισμό θρησκεία. Γι’ αυτόν τον λόγο στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελών αποφασίσθηκε (ύστερα από γαλλική πρόταση και επιμονή) ότι ο ανταγωνισμός δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσον για την Ευρώπη.

Η Ευρώπη έκανε την επιλογή της οικονομίας της αγοράς και του καπιταλισμού. Η επιλογή όμως αυτή δεν σημαίνει να κάνει ο καθένας απολύτως ό,τι θέλει. Δεν σημαίνει επίσης την εκτροπή σ’ έναν χρηματιστικό καπιταλισμό, που συμφέρει πάνω απ’ όλα τους κερδοσκόπους και όσους ζουν από προσόδους και εισοδήματα και όχι τους πραγματικούς επιχειρηματίες και εργαζόμενους».

Τα λόγια αυτά δεν προέρχονται, βεβαίως, από κάποιον αριστερό, κατά τη συμβατική έννοια, πολιτικό ηγέτη. Προέρχονται από έναν πραγματικό θιασώτη της οικονομίας της αγοράς και του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό όμως δείχνει την απόσταση που έχει διανυθεί, με την παγκοσμιοποίηση, προς την κατεύθυνση ενός ακραίου διεθνούς νεοφιλελευθερισμού, οι συνέπειες του οποίου είναι ορατές σε πολλά επίπεδα.

Ένα από αυτά είναι η «ιδεολογική» αμφισβήτηση του εθνικού κράτους, το οποίο παρουσιάζεται συστηματικά ως παρωχημένο, που πρέπει να δώσει τη θέση του στην Ευρώπη σε μια «ευρωπαϊκή» ταυτότητα που θα προκύψει μέσα από μια αδιάκριτη συναίρεση των εθνικών ταυτοτήτων των ευρωπαϊκών λαών.

Απάντηση σ’ αυτό το ιδεολόγημα έδωσε πριν από λίγες μέρες στο Παρίσι ο σοσιαλιστής πρώην υπουργός Εξωτερικών Βεντρίν, ο οποίος τόνισε χαρακτηριστικά: «Κάνουν πολύ μεγάλο λάθος αυτοί οι οποίοι παρουσιάζουν το εθνικό κράτος παρωχημένο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντιθέτως, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι τόσο ισχυρότερη όσο ισχυρότερα θα είναι τα εθνικά κράτη που αποτελούν τα συστατικά της μέρη».

Ο ίδιος επίσης υπογράμμισε την ανάγκη η Ευρωπαϊκή Ένωση να καθορίσει τα εξωτερικά της σύνορα. «Κανένας», είπε, «δεν μπορεί να ταυτισθεί με μια Ένωση που δεν έχει όρια».

Στο ίδιο πνεύμα, ο γάλλος Πρόεδρος απέφυγε στην ομιλία του στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου να κατονομάσει για άλλη μια φορά την Τουρκία και να επαναλάβει τη γνωστή θέση του. Το έπραξε όμως στη συνεδρίαση των επικεφαλής των πολιτικών ομάδων στο Ευρωκοινοβούλιο. «Η Τουρκία», είπε, «δεν είναι στην Ευρώπη ούτε γεωγραφικά ούτε πολιτικά. Βρίσκεται στη Μικρά Ασία. Η Τουρκία δεν θα μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και δεν πρέπει γι’ αυτό να δίνονται ψεύτικες προσδοκίες στον τουρκικό λαό».