«Ζητείται» το ΠΑΣΟΚ
Θα προέκυπτε άραγε το σημερινό σκηνικό σύγκρουσης στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ, εάν η διαφορά με τη ΝΔ ήταν της τάξης του 1% ή του 1,5%; Φυσικά και όχι. Όλοι τότε θα θεωρούσαν ότι τα πάντα εξελίχθηκαν ομαλά και ότι χρειάζονται ορισμένες συμπληρωματικές –διορθωτικές– κινήσεις ώστε στις επόμενες εκλογές –με την αναμενόμενη φθορά του Κ. Καραμανλή και της ΝΔ– να γίνει το ΠΑΣΟΚ κυβέρνηση.
Τότε, ούτε το κόμμα θα είχε κρίση ούτε οι σημερινοί «αντίπαλοι» θα κατηγορούνταν είτε ως «πολιτικά ανεπαρκείς» είτε ως στυγνοί «εξουσιολάτρες»… Το κόμμα, στην κατάσταση που βρίσκεται και σήμερα, θα εθεωρείτο απʼ όλους ως το πλέον κατάλληλο «όχημα», το πιο τελεσφόρο «εργαλείο» για την κατάληψη της εξουσίας…
Αυτό το «σενάριο» είχε εκπονηθεί στους πολιτικούς ηγετικούς εγκεφάλους… Το άλλο «σενάριο», αυτό που διαδραματίζεται σήμερα, εφυλάσσετο για την περίπτωση της ήττας στις επόμενες εκλογές…
Η πολιτική υποκρισία, η συλλογική συνενοχή, η αλληλοκάλυψη των ευθυνών, κυριαρχούν δυστυχώς, εδώ και πολλά χρόνια… Και σήμερα, όταν διακυβεύεται η εξουσία σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, βρήκαν όλοι τη χαμένη τους φωνή, τη χαμένη τους συνείδηση, τη χαμένη τους ψυχή, για να επανέλθουν ως εγγυητές και σωτήρες.
Δυστυχώς το ΠΑΣΟΚ δεν «οδηγεί» πλέον την ιστορία. Αντιθέτως, η «ιστορία» –και συγκεκριμένα το νεοφιλελεύθερο/μονεταριστικό πρότυπο που εφαρμόστηκε από το 1996 στη χώρα– διαμόρφωσε και «αφομοίωσε» το ίδιο το ΠΑΣΟΚ.
Οι μηχανισμοί της οικονομίας της αγοράς δεν οδήγησαν μόνο στην ένταση της ανισοκατανομής του εισοδήματος και στη συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας. Άλωσαν και μετέτρεψαν σε «εργαλεία» κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς. Ακόμα και οι προσκείμενες στο ΠΑΣΟΚ συνδικαλιστικές «ελίτ» συμμάχησαν και εντάχθηκαν στο «εκσυγχρονιστικό» πρότυπο νομιμοποιώντας τις επιλογές του.
Το ίδιο το ΠΑΣΟΚ, ως πολιτικός θεσμός, είτε το συνειδητοποίησαν είτε όχι τα ηγετικά του στελέχη, μετετράπη σε ένα «μέσον» προς «ανάλωση», προκειμένου να υπηρετηθεί χωρίς κραδασμούς αυτή η πολιτική. Πολιτικές θέσεις σε καίρια κοινωνικά και εθνικά θέματα, ιδεολογικές αρχές, οργανωτική δομή και θεσμοί λήψης αποφάσεων είτε αποσιωπήθηκαν είτε αποδιοργανώθηκαν.
Μέσα από αυτήν την, ιστορικής σημασίας, διαδικασία το ίδιο το ΠΑΣΟΚ «ιδιωτικοποιήθηκε» πολύπλευρα.
Εισήχθησαν, κατʼ αρχάς, στην πολιτική του ταυτότητα ιδεολογικά στοιχεία και «ιδιώματα» του νεοφιλελεύθερου προτύπου. Τα κοινωνικά προτάγματα, η συλλογική δράση, η δίκαιη αναδιανομή, αντικαταστάθηκαν από τις έννοιες του ανταγωνισμού, της παραγωγικότητας, την επιλεκτική κάλυψη των κοινωνικών αναγκών (τα περίφημα «δίκτυα προστασίας» του εκσυγχρονισμού).
Είναι χαρακτηριστική η ρήση του Μ. Νεονάκη (στην εποχή του χρηματιστηρίου) ότι «έχει δικαίωμα στο ατομικό κέρδος».
Σωστή η επισήμανση, μόνο που αυτή αφορά στον ιδιώτη της αγοράς και όχι σε κομματικό στέλεχος που πρέπει να το χαρακτηρίζει η ατομική προσφορά και η συλλογική διεκδίκηση. Κάποιες μάλιστα από τις δυνάμεις αυτές θεωρούν πολιτική «ιδιοκτησία» τους το ΠΑΣΟΚ όσον αφορά ακόμα και την επιλογή ηγεσιών.
Το 2004 «εκλεκτός» ήταν ο Γ. Παπανδρέου. Σήμερα ως «εγγυητής» για την κυβερνητική εξουσία επιλέγεται ο Ευάγ. Βενιζέλος…
Ανεξάρτητα πάντως από τον βαθμό ικανότητας και αξιοπιστίας των σημερινών διεκδικητών της ηγεσίας, το δίλημμα κόμμα ή μηχανισμός εξουσίας τίθεται ως πρωταρχικό με βάση τη μορφή της ιστορικής κρίσης που διαπερνά το ΠΑΣΟΚ.
Υπάρχουν ισχυρές πολιτικές, ηθικές και πνευματικές δυνάμεις στο ΠΑΣΟΚ, ικανές να οδηγήσουν το Κίνημα στην επανασύνδεσή του με την κοινωνία, στην πολιτική του αυτονομία, στην πολιτικοϊδεολογική του ανασυγκρότηση; Όντως δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας, όμως είναι ο μόνος δρόμος που πρέπει να ακολουθηθεί.
Η άλλη «εκδοχή» του ελλοχεύοντος κυβερνητισμού, που θεωρεί ότι ένας «ικανός» ηγέτης θα «ξαναζωντανέψει» το ΠΑΣΟΚ (το οποίο ο ίδιος ο Ευάγ. Βενιζέλος θεωρεί «νεκρό») και θα το φέρει σύντομα στην κυβέρνηση, ως αντίπαλος του Κ. Καραμανλή, υπό τους «ήχους» και των «τυμπάνων» των ΜΜΕ, θα οδηγήσει στο τέλος της ιστορικής διαδρομής του ΠΑΣΟΚ ως σοσιαλιστικού κόμματος.
Οπωσδήποτε, όσοι κατανοούν το βάθος της κρίσης και τη σημασία των διλημμάτων γνωρίζουν ότι οι απαντήσεις δεν θα δοθούν ούτε από τους αριθμούς των ψήφων ούτε από τα ποσοστά ούτε ακόμα και από τα πρόσωπα.
Το ΠΑΣΟΚ χρειάζεται αυτήν την ιστορική στιγμή την ανάπτυξη μιας συλλογικής συνείδησης –κομματικής και κοινωνικής– μιας συλλογικής ενεργοποίησης που θα παρέμβει και θα θέσει όρια και όρους, ώστε να μπορέσει το ΠΑΣΟΚ να εκφράσει και πάλι την κοινωνική του βάση.
Γιατί, σε αντίθετη περίπτωση, το ΠΑΣΟΚ που «εισέβαλε» στη σύγχρονη ιστορία ως «υπερήφανο άτι», κερδίζοντας την αγάπη και τον σεβασμό ενός ολόκληρου λαού, κινδυνεύει να καταλήξει σε έναν μηχανισμό, σε ένα «αγρίμι» της εξουσίας και της αγοράς που γεννά τη δυσπιστία και την άρνηση. Σημείωση: Παρόμοιο άρθρο, με τον ίδιο τίτλο, είχε δημοσιευθεί στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» (8/12/1998) μετά τις δημοτικές και τις νομαρχιακές εκλογές.
Μεγάλα τμήματα της ανάλυσης είναι ταυτόσημα (οι χρόνοι των ρημάτων μόνο αλλάζουν) και αφιερώνεται σε όλους εκείνους που τώρα «ανακάλυψαν» την κρίση του ΠΑΣΟΚ, ενώ σε όλη αυτήν την ιστορική διαδρομή είτε συμμετείχαν ενεργητικά είτε ανέχονταν (ωφελιμιστικά) τη γιγάντωσή της.