Το πραγματικό πρόβλημα είναι το εύρος της ήττας

Η ήττα ήταν για το ΠΑΣΟΚ νομοτελειακό επακόλουθο άλλων «εξωπασοκικών» παραγόντων που καταθέτουμε συνοπτικά. Πρώτος παράγοντας: κάθε «νέα διακυβέρνηση» έχει το ατού της «δεύτερης ευκαιρίας», την οποία παρέχει κατά κανόνα το εκλογικό σώμα, εκτός εάν τα «πεπραγμένα» της τροφοδοτήσουν την «κοινωνική κατακραυγή», δηλαδή οδηγήσουν στη συγκρότηση ισχυρής κοινωνικής αντιπολίτευσης, κάτι που δεν συνέβη στα 3,5 έτη διακυβέρνησης της ΝΔ. Το μοναδικό κοινωνικό κίνημα που αναπτύχθηκε στο χώρο των ΑΕΙ ήταν μεμονωμένο και πάντως απ’ αυτό επλήγη και το ΠΑΣΟΚ λόγω της γνωστής αμφιλεγόμενης στάσης του. Δεύτερος παράγοντας: κάθε νέος πρωθυπουργός έχει έναν επταετή κύκλο αντοχής, στο τέλος του κύκλου αρχίζει η ραγδαία φθορά του (ο Κώστας Σημίτης όταν μπήκε στον όγδοο χρόνο διακυβέρνησης είχε ήδη φθαρεί…) με δεδομένο ότι ο Κώστας Καραμανλής στη διάρκεια του εκλογικού χρόνου ήταν στο ήμισυ του κύκλου, η ανατροπή του ήταν ανέφικτη. Τρίτος παράγοντας: το ΠΑΣΟΚ κρίθηκε από το εκλογικό σώμα όχι μόνο για «το παρόν του» αλλά και για «το κυβερνητικό παρελθόν του», γιʼ αυτό και θεωρήθηκε συνυπεύθυνο για τις ανεπάρκειες του κρατικού μηχανισμού και τις ελλείψεις στις δημόσιες υποδομές.

— Άρα το ΠΑΣΟΚ είτε με ηγέτη τον Γιώργο Παπανδρέου είτε με ηγέτη τον Ευάγγελο Βενιζέλο δεν θα απέτρεπε την ήττα. Όμως, το εύρος της ήττας, ενδεχομένως να ήταν διαφορετικό – κι ακριβώς εδώ υπάρχει έδαφος κριτικής στην ηγεσία Παπανδρέου. Κατ’ άλλα ο Γιώργος Παπανδρέου πραγματική ευκαιρία νίκης δεν είχε σ’ αυτές τις εκλογές, θα είχε στις επόμενες και γι’ αυτό είναι κάπως άδικο να του στερήσει κανείς «μια πρώτη πραγματική ευκαιρία». Όμως επειδή το ΠΑΣΟΚ είναι και πρέπει να μείνει κόμμα εξουσίας (διαφορετικά θα διαλυθεί γιατί δεν θα επιτελεί τον ρόλο του), χώρος για συναισθήματα δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει χώρος για άλλη μια ακόμη ήττα. Διά ταύτα πρέπει νηφάλια το πολιτικό προσωπικό του ΠΑΣΟΚ να αξιολογήσει τις προτάσεις «ηγεσίας», έχοντας κατά νου και την ανάγκη επανόδου σε νικηφόρα τροχιά και την ανάγκη συγκρότησης μιας φερέγγυας, οραματικής και αποτελεσματικής πρότασης διακυβέρνησης η οποία να δίνει καθαρή εικόνα σε «ποιο Θεό πιστεύει» το ΠΑΣΟΚ.

— Αυτονόητο θεωρούμε ότι η μεγάλη πλειοψηφία του πολιτικού προσωπικού του ΠΑΣΟΚ κατανοεί ότι το κόμμα τους πρέπει να παραμείνει μεγάλο και πολυσυλλεκτικό κι έτσι να απομονώσει τους θιασώτες της σύγκρουσης και της «καθαρότητας» που με μαθηματική ακρίβεια οδηγούν σε δραματική συρρίκνωση τον χώρο και τελικά τον ωθούν στο περιθώριο των κομμάτων διαμαρτυρίας.