Περί Ντιαρμπακίρ ο λόγος

Όταν διεθνώς κυκλοφόρησε ο χάρτης του νέου κουρδικού κράτους, το Ντιαρμπακίρ περιλαμβανόταν στο κράτος αυτό, το οποίο επεκτεινόταν μέχρι τις κουρδικές περιοχές του Ιράν. Ούτως ή άλλως το Ντιαρμπακίρ έχει γίνει εδώ και χρόνια το κέντρο της κουρδικής πολιτικής, και όχι μόνο, δραστηριότητος. Στις πρόσφατες τουρκικές εκλογές το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ταγίπ Ερντογάν πήρε στις κουρδικές περιοχές και φυσικά στο Ντιαρμπακίρ περισσότερες ψήφους ακόμα και από το Κουρδικό Κόμμα της Δημοκρατικής Κοινωνίας (DTP). Αυτό, παρότι είναι πολύ παράξενο, είναι πολιτικά επεξηγήσιμο και στρατηγικά πολύ ενδιαφέρον, δεδομένων των εξελίξεων που αναμένονται στο Β. Ιράκ.

Πρόσφατα στο Ντιαρμπακίρ έγινε ένα συνέδριο, με τίτλο «Κούρδοι – ειρηνευτική διαδικασία στην Τουρκία». Για όσους ασχολούνται με τις πολιτικοστρατηγικές εκτιμήσεις επί τουρκικών θεμάτων, η αναφορά στη λέξη «Κούρδοι» δημόσια και για πρώτη φορά ήταν μια πραγματική έκπληξη. Σε παρόμοια περίπτωση στο παρελθόν και το συνέδριο θα είχε απαγορευθεί και οι οργανωτές του θα είχαν παραπεμφθεί σε δίκη για προσβολή της τουρκικής ταυτότητος. Ας λάβουμε υπόψη μας ότι ο ίδιος ο Ερντογάν έχει παραπεμφθεί στο δικαστήριο, γιατί απλώς απεκάλεσε τον Οτσαλάν κύριο. Με πολλή προσοχή θα επικαλεσθούμε άλλα δύο γεγονότα για να φθάσουμε σε μια στρατηγική εκτίμηση, επί μελλοντικών εξελίξεων που προφανώς ενδιαφέρουν ουσιαστικά τη χώρα μας, παρότι δυστυχώς κανείς δεν ασχολείται σοβαρά με αυτά τα θέματα, πέραν του ειδησεογραφικού. Το πρώτο είναι ότι ο πρόεδρος (πλέον) της Τουρκίας, Αμπντουλάχ Γκιουλ, κατά την επίσκεψή του στο Συμβούλιο της Ευρώπης, τάχθηκε υπέρ της αλλαγής του άρθρου 301, που ποινικοποιεί την προσβολή της τουρκικής ταυτότητος.

Ειρήσθω εν παρόδω ο Ορχάν Παμούκ (νομπελίστας λογοτεχνίας) και ο αρμένιος δημοσιογράφος Χραν Ντινκ (δολοφονηθείς) είχαν μηνυθεί κατά τις διατάξεις του άρθρου αυτού. Η ΕΕ είχε ζητήσει την κατάργηση του άρθρου, για να προχωρήσει η ενταξιακή διαδικασία και η Τουρκία το είχε αρνηθεί κατηγορηματικά. Στην αλλαγή αυτή έχει αντιδράσει δυναμικά το στρατιωτικό κατεστημένο. Το δεύτερο γεγονός που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν η παρέμβαση του πρώην Αρχηγού ΓΕΕΘΑ της Τουρκίας Χίλμι Όσκιοκ, ο οποίος με δήλωση – βόμβα ζήτησε να αναγνωρισθεί η «κουρδική πραγματικότητα». Ο Όσκιοκ, που εκφράζει απόλυτα το αμερικάνικο πνεύμα του Τουρκικού Στρατού και ασκεί μεγάλη επιρροή στα ούτως ειπείν μορφωμένα και αγγλόφωνα στελέχη των ΤΕΔ (Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις), είναι αρκετά σοβαρός, ώστε να μη λέει κάτι στην τύχη. Τον γνωρίζω πάρα πολύ καλά, ώστε να είμαι σίγουρος ότι κάπου πολύ γερά πατάει για να εκφράζεται τόσο ρηξικέλευθα. Στην ουσία ο Όσκιοκ ομολόγησε την αποτυχία της τουρκικής πολιτικής στη νοτιοανατολική Τουρκία από το 1984 και εντεύθεν και διατύπωσε την άποψη ότι το κυνήγημα των Κούρδων διευρύνει το χάσμα διαίρεσης της Τουρκίας. Βεβαίως ο Όσκιοκ διαχώρισε τη δράση του ΡΚΚ, δεν μπορούσε όμως να κάνει και αλλιώς, για να είναι αποδεκτές οι δηλώσεις του αυτές από τους τούρκους αξιωματικούς.

Παράλληλα ο Ερντογάν σκοπεύει να εκμεταλλευθεί στο έπακρον το Ντιαρμπακίρ διεκδικώντας τον δήμο αυτόν, όπως και πολλούς άλλους κουρδικούς δήμους στις επικείμενες εκλογές του 2008. Από την άλλη μεριά οι Κούρδοι, είτε ως ΡΚΚ είτε ως DTP ή ακόμη και οι διανοούμενοι, αντιμετωπίζουν με αισιόδοξο σκεπτικισμό το γεγονός ότι άρχισαν να συζητούνται ανοικτά τα κουρδικά θέματα. Η υποστήριξη του Ερντογάν στις κουρδικές περιοχές πιθανότατα θα ενισχυθεί, σαν μια έκφανση περισσότερης Δημοκρατίας που συγκεντρώνει ελπίδες έκφρασης και αποτύπωσης στο νέο Σύνταγμα. Δεν αποκλείεται βεβαίως οι δηλώσεις Όσκιοκ να βασίζονται και στην εκτίμηση των επιτελών του ότι η στρατιωτική αντιμετώπιση των Κούρδων και κυρίως στο βόρειο Ιράκ είναι αναποτελεσματική. Ας ληφθεί υπόψη ότι πρόσφατα ο νυν Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Γιασάρ Μπουγιουκανίτ κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι έχουν χορηγήσει στους Κούρδους βαρύ αμερικάνικο οπλισμό (άρματα μάχης). Η δήλωση Μπουγιουκανίτ, παρότι είναι υπερβολική, είχε δύο αποδέκτες. Από τη μια μεριά τους Αμερικανούς, για να μη δώσουν βαριά όπλα στους Κούρδους, και από την άλλη το εσωτερικό της Τουρκίας, για να δικαιολογήσει τη μη ανάληψη επιχείρησης υπό του τουρκικού στρατού στο βόρειο Ιράκ κατά των Κούρδων. Ο Μπουγιουκανίτ πέραν όλων των άλλων διεμήνυσε απειλητικά ότι καμία δύναμη δεν μπορεί να αλλάξει την κοσμική Τουρκία. Στο μέτωπο λοιπόν Ερντογάν, Μπουγιουκανίτ, έγινε και η παρέμβαση Όσκιοκ. Η διαφορά Μπουγιουκανίτ και Όσκιοκ έγκειται στο ότι ο δεύτερος εκφράζει το σύγχρονο, το μοντέρνο, το συνεπές προς την αμερικανοτουρκική φιλία στα όρια βεβαίως των τουρκικών συμφερόντων, ενώ ο πρώτος εκφράζει το παραδοσιακό που ταυτίζεται με τις παρακαταθήκες του Κεμάλ, ως μια γνήσια συνταγή επιβίωσης του τουρκικού κράτους.

Οι Ισλαμιστές για την ενδυνάμωσή τους έχουν αρχίσει και τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος. Ο Πρόεδρος Α. Γκιουλ σε ομιλία του στην Εθνοσυνέλευση, τόνισε ότι το νέο Σύνταγμα πρέπει να προωθεί τη Δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους, καθώς πρόκειται για μια σύγχρονη Τουρκία υποψήφια για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ζητάμε ένα «άψογο» κείμενο, όπως αποκάλεσε το νέο Σύνταγμα της Τουρκίας. Πώς μπορεί όμως ένα άψογο κείμενο για δημοκρατία και ελευθερίες να συνδυασθεί με την άκομψη παρέμβαση του Στρατού σε όλα τα πολιτικά δρώμενα της Τουρκίας; Ίσως και ακόμα περισσότερο πώς σε ένα σύγχρονο Σύνταγμα, με πολιτικές και ατομικές ελευθερίες, θα μπορεί να συνεχίζεται η απαγόρευση της κουρδικής γλώσσας ή και της κουρδικής πολιτικής δράσης, ή και ακόμα πιο πολύ η καταπάτηση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, η στέρηση της έκφρασης, η κατάσχεση των περιουσιών τους και το κλείσιμο των σχολείων και των εκπαιδευτηρίων τους; Το θέμα είναι εξαιρετικά σοβαρό και μπορούμε να πούμε απερίφραστα ότι η Τουρκία μπήκε σε ένα ταξίδι χωρίς γυρισμό, με εξελίξεις καθοριστικές.

Αν με ρωτήσετε γιατί κανείς από τους υπεύθυνους δεν ασχολείται μ’ αυτές τις σοβαρές εκτιμήσεις, δεν έχω απάντηση, γι’ αυτό και φθάνουμε στο σημείο να δημοσιεύουμε τόσο σοβαρές στρατηγικές αναλύσεις, μήπως και κινήσουμε το ενδιαφέρον τους. Ο αμερικανικός δάκτυλος είναι ολοφάνερος στις δηλώσεις Όσκιοκ, ο οποίος προσπαθεί να προλάβει τις εξελίξεις στο βόρειο Ιράκ. Τα αμερικανικά σχέδια για το κουρδικό κράτος αποτελούν τον κύριο στόχο της Ουάσινγκτον και στη διαδρομή αυτή η τουρκική στάση το ζητούμενο. Δεν αποκλείεται οι δηλώσεις Όσκιοκ να έγιναν μετά από διαβουλεύσεις με τον ίδιο τον Μπουγιουκανίτ, δεδομένου ότι ο λόγος Όσκιοκ είναι πολύ σεβαστός στην υπερδύναμη, ενώ αντίθετα ο Μπουγιουκανίτ δεν φέρεται μετέχων της αμερικάνικης κουλτούρας. Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι για πρώτη φορά στην Τουρκία, εμφανίζεται ένα μικρό ρήγμα αφορών στο κουρδικό θέμα, στις τάξεις των στρατιωτικών. Είναι αναμφίβολο ότι αυτήν την ευκαιρία δεν θα την αφήσει να πάει χαμένη ο Νταγίπ Ερντογάν. Ασφαλώς και δεν υπαινίσσομαι ότι οι στρατιωτικοί χάνουν. Όμως είμαι σίγουρος ότι ένα νέο κεφάλαιο άνοιξε για το Κουρδικό, του οποίου οι εξελίξεις θα είναι άκρως ενδιαφέρουσες.