Αγωνία του, η ενότητα
Ο Απόστολος Κακλαμάνης από τη σκέψη του ηγέτη της προδικτατορικής Ένωσης Κέντρου άντλησε την αντίδρασή του στην πρόταση του εγγονού του «Γέρου», κατά τη διάρκεια της πρώτης συνεδρίασης της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ, να θέσει θέμα εμπιστοσύνης και να επιζητήσει την έγκριση των βουλευτών του Κινήματος στο πρόσωπο και τις ενέργειές του, ενώ ευρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες για την επικύρωση της ηγετικής του θέσης ή την ανάδειξη νέου προέδρου του ΠΑΣΟΚ, μετά τη δυσμενή έκβαση για το κόμμα των εκλογών της 16ης Σεπτεμβρίου.
— «…Υπέκυψεν και αυτός εις την μοίραν της ανθρωπίνης φύσεως: Επλανήθη…», κατά παραλλαγή της φρασεολογίας του «Γέρου», παρατήρησε ο πρώην πρόεδρος της Βουλής, αν και απέφυγε να επεκταθεί στη «δεξαμενή της σκέψης» του πολιτικού πατρός του και να υπομνήσει στον εγγονό τα ρήματα του παππού:
— «…και αν αυτό συμβαίνει εις τον τομέα της θεωρίας, πόσον περισσότερον δεν συμβαίνει εις την καθημερινήν, κοινωνικήν και πολιτικήν μας ζωήν, εις την οποίαν όλοι ανεξαιρέτως είμεθα αιχμάλωτοι προλήψεων, προκαταλήψεων, ανατροφής, περιβάλλοντος και παθών; Ποίος πλέον θα ηδύνατο να ισχυρισθή ότι κατέχει ολόκληρον την αλήθειαν; Η ζωή ”ρεί”. Και μέσα εις τον ρουν (της), πολιτεύματα και νόμοι και ήθη και έθιμα, όλα, παρέρχονται, τροποποιούνται και ανατρέπονται..»
Ο Απόστολος Κακλαμάνης το απομεσήμερο της παρελθούσης Τετάρτης διακατεχόταν από την αγωνία, όπως και στο παρελθόν ο Γεώργιος Παπανδρέου ο Πρεσβύτερος για την ενότητα της «Δημοκρατικής Παράταξης», της οποίας το ιστορικό παρελθόν είναι βεβαρημένο από τις προσωπικές φιλοδοξίες των «ισοϋψών» στελεχών της και τις αλλεπάλληλες διασπάσεις και διαιρέσεις!
Βεβαίως ο εγγονός του «Γέρου», κληρονόμος του πολιτικού χώρου, ουχί, όμως, και του πνεύματος του παππού, δεν επικαλέσθηκε τον δικανικό λόγο του τελευταίου και απέφυγε να εκφέρει αντίλογο στον πρώην πρόεδρο της Βουλής:
— «…Η ελευθερία της σκέψης είναι φορεύς της Μεταρρυθμίσεως. Εξατμίζει τα πάθη, ωριμάζει τας συνειδήσεις, οδηγεί ειρηνικώς προς το μέλλον. Ενώ η κατάλυσις, καθώς και ο περιορισμός της ελευθερίας της σκέψεως, ανοίγει την σκοτεινήν οδόν της βίας, της συνωμοσίας, της στάσεως… Η πλειοψηφία (και εις τους κομματικούς οργανισμούς) έχει την ελευθερίαν της δράσεως και η μειοψηφία -και μάλιστα αυτή κατ’ εξοχήν- έχει την ελευθερίαν της σκέψεως. Τοιουτοτρόπως, η ζωή εναρμονίζεται και συμπληρούται…»
Ο Απόστολος Κακλαμάνης, ο τελευταίος ίσως των «Κεντρώων» στο εκκρεμές του ΠΑΣΟΚ, αν και διαβλέπει ότι στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα, «σκληρόν προς Κέντρον λακτίζειν», υπό την αχλύ του Νέο-σοσιαλισμού, ακαθορίστου ταυτότητας -και βεβαίως προοπτικής – αδυνατεί (;) να κατανοήσει πως η μετατόπιση του Κινήματος εκτός Κέντρου συνεπάγεται μακροχρόνια παραμονή του εκτός εξουσίας!
Τη μεταβατική αυτήν περίοδο, με καταλυτική ημερομηνία την 11 Νοεμβρίου, το ΠΑΣΟΚ σε επίπεδο στελεχών παρουσιάζει εικόνα «διχοτόμησης». Οι μεν προσκολλώνται στην πεποίθηση ότι ο νυν πρόεδρος, ο Γ. Α. Παπανδρέου, έχει εξαιρετικές δυνάμεις και αυτό προκειμένου να διατηρήσουν την αίσθηση της ασφάλειας και της ταυτότητας. «Και για να είναι σίγουροι ότι νυν πρόεδρος θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους, πλειστάκις μετέρχονται ενέργειες, που δεν τους έχουν ζητηθεί, με σκοπό να τον ευχαριστήσουν ή να τον γοητεύσουν, αποδεχόμενοι ακόμη και παράλογες ιδιοτροπίες ή φαντασιώσεις του. Σε εποχές κρίσης υπάρχει ο κίνδυνος να περιβάλλεται ο ηγέτης από άτομα που λένε συνέχεια ”ναι”. Κατά παραγνώριση ότι η απουσία κριτικής στάσης στη λήψη αποφάσεων μπορεί να έχει τρομερές συνέπειες στο Κίνημα».
Οι δε, που επιθυμούν τη μεταβίβαση της ηγεσίας σε νέο πρόσωπο, τον Ευάγ. Βενιζέλο, διακατέχονται από το «σύνδρομο του κατόπτρου», δηλαδή την τάση τους να επιδεικνύονται, προκειμένου να προσελκύσουν την προσοχή των άλλων. Επιδεικνύουν υπερβολικό θαυμασμό προς τον εν αναδύσει ηγέτη, ακόμη και στις περιπτώσεις που ο θαυμασμός αυτός είναι δικαιολογημένος. Στην περίπτωση αυτήν ο ναρκισσισμός του διεκδικούντος την ηγεσία αντανακλάται στους οπαδούς και θαυμαστές του. Οι τελευταίοι αναγνωρίζουν στον εν αναδύσει ηγέτη τον εαυτό τους! Και ο τελευταίος, ενίοτε, στις συνθήκες αυτές δυσκολεύεται να διατηρήσει την επαφή του με την πραγματικότητα και παύει να ξεχωρίζει το αληθινό γεγονός από τη φαντασίωση!
Ο Απόστολος Κακλαμάνης, ως ο «Νέστωρ της παράταξης», αναμφιλέκτως γνωρίζει πως αν οι διεκδικούντες την ηγεσία ενός μεγάλου πολιτικού Κινήματος πέσουν θύματα αυτών των παλινδρομικών δυνάμεων, δεν αποκλείεται να καταληφθούν από φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας και δύναμης. Θα επιζητούν διαρκώς την προσοχή των άλλων και θα επιδιώκουν να επιδεικνύουν τις γνώσεις και την ευφυΐα τους. Και ενδέχεται να αναλάβουν υπερβολικά φιλόδοξα σχέδια και να δεσμευτούν σε μη ρεαλιστικές ενέργειες.
Το φάσμα το ΠΑΣΟΚ να καταστεί και πάλι αιχμάλωτο της ηγεσίας του προβάλλει απειλητικό στον ορίζοντα…