Δημοσκοπήσεις και πολιτική χειραγώγηση
Η ψήφος στις εκλογές θα πρέπει να «περιέχει» και να «συμπυκνώνει» την ώριμη γνώμη και πεποίθηση των πολιτών, θα πρέπει να εκφράζει την αξιολογική τους κρίση, τη θεμελιωμένη τους κριτική απέναντι στα πεπραγμένα, τις πολιτικές/ιδεολογικές θέσεις, την προοπτική των πολιτικών κομμάτων και των προσώπων που θα διαχειρισθούν τα επάλληλα επίπεδα εξουσιών: Στο Κοινοβούλιο, στην πυραμίδα της κυβερνητικής – κρατικής δομής, στους κομματικούς θεσμούς.
Πώς μπορούν όμως οι πολίτες να διαμορφώσουν μια έγκυρη και νηφάλια γνώμη όταν ο πολιτικός ανταγωνισμός «ποδοσφαιροποιείται», όταν τα ΜΜΕ παίζουν το δικό τους «παιγνίδι» στην πολιτική ζωή, αποβλέποντας περισσότερο στη σύγχυση, παρά στην πληροφόρηση. Όταν, τελικά, τον πολιτικό λόγο, τις αρχές και τις θέσεις, τις συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση των τόσο κρίσιμων και σύνθετων προβλημάτων έχουν αντικαταστήσει οι βαρείς χαρακτηρισμοί, οι ανακρίβειες και οι διαστρεβλώσεις, τα έμμεσα ή άμεσα υπονοούμενα για διεφθαρμένους και διαπλεκόμενους πολιτικούς; Όταν ακόμα και αυτές οι ίδιες οι επιστημονικές έρευνες που αναζητούν τη γνώμη και την προτίμηση των πολιτών -οι περίφημες δημοσκοπήσεις- έχουν μετατραπεί, δυστυχώς, στην πλειοψηφία τους σε εργαλεία χειραγώγησης της κοινής γνώμης;
Αρκεί να παρακολουθήσουμε τα βραδινά δελτία ειδήσεων των 20.00, για να διαπιστώσουμε την εμφάνιση όλων αυτών των φαινομένων που όχι μόνο δεν συμβάλλουν στην ενημέρωση και στη διαμόρφωση γνώμης, αλλά αποβλέπουν μεθοδικά στην αποπολιτικοποίηση και στη «μαζοποίηση» των πολιτών.
Εάν για την έκφραση του πολιτικού τους λόγου, των συνθημάτων, των διαφημιστικών «σποτς», των ίδιων των εμφανίσεων (ακόμα και ενδυματολογικώς) των ηγεσιών τους, είναι υπεύθυνα τα ίδια τα κόμματα, οι δημοσκοπήσεις εμφανίζονται ως ουδέτερες παράμετροι, ως επιστημονικά αξιολογημένες προσεγγίσεις, πέραν πάσης κομματικής «δουλείας» και σκοπιμότητας…
Δυστυχώς, όλες αυτές οι «διακηρύξεις» απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Οι δημοσκοπήσεις, ορισμένες εταιρείες δημοσκοπήσεων, ενσωματώθηκαν στο πολιτικό «παιγνίδι», μετατράπηκαν σ’ ένα κρίσιμο στοιχείο του πολιτικού ανταγωνισμού, εντάχθηκαν στις σκοπιμότητες και στα συμφέροντα που τον χαρακτηρίζουν.
Αποκορύφωμα της ευτέλειας του ανταγωνισμού αυτού και του ρόλου που διαδραμάτισαν οι δημοσκοπήσεις σ’ αυτόν αποτέλεσαν οι βουλευτικές εκλογές του 2004, όπου τα ποσοστά των κομμάτων, στην κρίσιμη προεκλογική περίοδο, «κόβονταν και ράβονταν» ανάλογα με τα συμφέροντα των πολιτικο-οικονομικών «φορέων» της διαπλοκής.
Η σύντομη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα των εκλογών της 16ης Σεπτεμβρίου, η απαγόρευση της δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων των δημοσκοπήσεων κατά το τελευταίο δεκαπενθήμερο, η μη «προσφερόμενη» για τη διενέργεια ερευνών περίοδος των διακοπών του Αυγούστου ελαχιστοποιούν -θεωρητικά- τη χρήση των αποτελεσμάτων των δημοσκοπήσεων.
Το πρόβλημα όμως δεν είναι ποσοτικό αλλά ποιοτικό. Όχι δηλαδή το «πλήθος», ο αριθμός των δημοσκοπήσεων, αλλά η εγκυρότητα και η αξιοπιστία τους. Και σ’ αυτό θα πρέπει να παραμείνουμε ιδιαίτερα δύσπιστοι και επιφυλακτικοί.
Θα πρέπει κατ’ αρχάς να λαμβάνουμε υπόψη μας ότι η πολιτική συνείδηση, η υιοθέτηση και αποδοχή της κομματικής «ταυτότητας» και προτίμησης δεν συνιστά ευκαιριακή πράξη. Μπορεί στις μέρες μας να έχει μειωθεί το ποσοστό της παραδοσιακής ψήφου, από γονείς σε παιδιά, και να έχει διευρυνθεί εντυπωσιακά το φάσμα της «εργασιακής», οφελιμοκρατικής προσέγγισης, όπου πολλές φορές κυριαρχεί η ιδιοτέλεια, το μικροσυμφέρον και ο πολιτικός κυνισμός. Όμως η πολιτική συνείδηση για να μεταστραφεί απαιτείται μια μακροπρόθεσμη πολιτική και κοινωνική διεργασία, όπου μια σειρά γεγονότων και διαπιστώσεων θα συσσωρευτεί, θα αξιολογηθεί και τότε μόνο μπορεί να οδηγήσει σε μεταστροφή και κομματική «μετατόπιση».
Τέτοιου είδους κοινωνικό-πολιτικές διεργασίες δεν συμβαίνουν από τη μια μέρα στην άλλη. Γι’ αυτό θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε με δυσπιστία και άρνηση «μετρήσεις» και ποσοστά δημοσκοπήσεων που θα «αναγγείλουν» πολιτικές ανατροπές, κρίσιμα «ντέρμπι», κρυφές και άδηλες βουλήσεις πολιτών που θα εκδηλωθούν δήθεν στο παραβάν της κάλπης…
Πάντως, η ελαχιστοποίηση του προεκλογικού χρόνου θα οδηγήσει σ’ ένα άλλο φαινόμενο. Στη δημοσίευση «αποτελεσμάτων» στο διαδίκτυο, στη χρήση πληροφοριών σε συγκεκριμένες κομματικές και οικονομικές ελίτ, στην παραπληροφόρηση, στη φημολογία…
Γι’ αυτό και οι πολίτες κινδυνεύουν να βρεθούν ανάμεσα σε δύο «μυλόπετρες». Από τη μια πλευρά σ’ αυτήν της σκόπιμης «παραμόρφωσης» και διαστρέβλωσης των δημοσκοπήσεων ανάλογα με τις σκοπιμότητες των «φίλιων» ΜΜΕ και των κομμάτων και από την άλλη στην άβυσσο της φημολογίας, της παραπληροφόρησης, της ευτελούς προπαγάνδας…
Τελικά, ελάχιστα έχει να μας προσφέρει αυτή η προεκλογική περίοδος… Γι’ αυτό και οι πολίτες θα πρέπει να εμπιστευθούν τη δική τους κρίση, τη δική τους συνείδηση και να ψηφίσουν με βάση τις δικές τους αρχές και πεποιθήσεις… και όχι με βάση τις δηλώσεις και υποσχέσεις των πολιτικών, τις αναλύσεις των δημοσιολογούντων δημοσιογράφων και τις «εκτιμήσεις» κάποιων δημοσκόπων… Ίσως έτσι «σπάσει» στο μέλλον η «κρούστα» μιας φορμαλιστικής – διαφημιστικής πολιτικής και αναδειχθούν, επιτέλους, οι ανάγκες και οι βουλήσεις της κοινωνίας μας.