Η Ελλάδα γερά στο ενεργειακό παιχνίδι

Ο νέος αυτός αγωγός πήρε το όνομα South Stream και προκαλεί θύελλα αντιδράσεων από τις ΗΠΑ και το φιλοαμερικανικό λόμπι της ΕΕ. Για την Ελλάδα το ενδιαφέρον είναι ότι συμμετέχει και στο παιχνίδι αυτό, βάζοντας το έδαφός της για να περάσει το νότιο σκέλος του αγωγού αυτού με κατεύθυνση την Ιταλία. Με τη νέα αυτή συμφωνία για την κατασκευή του South Stream φαίνεται να ναυαγεί η προσπάθεια των Αμερικανών, της Τουρκίας και της ΕΕ να κατασκευάσουν δικό τους αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου στις χώρες της δυτικής Ευρώπης, τον οποίον είχαν ονομάσει «Nabucco» και η έναρξη της κατασκευής του επρόκειτο να αρχίσει το 2009 (με ολοκλήρωση το 2011). Τώρα η κατασκευή του αγωγού αυτού, μήκους 3.300 χιλιομέτρων μπορεί να μη γίνει ποτέ! Το κασέ του ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν ανέβηκε με την υπογραφή της συμφωνίας για τον South Stream, που φέρει καθαρά τη σφραγίδα των δικών του χειρισμών. Αλλά και ο δικός μας πρωθυπουργός φαίνεται να είναι ικανότατος παίκτης, τουλάχιστον στο ενεργειακό παιχνίδι που τώρα έχει αποκτήσει έντονο ενδιαφέρον.

Για να κατανοήσει κανείς πληρέστερα τον «πόλεμο» μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου των χωρών της Μέσης Ανατολής πρέπει να δει προσεκτικά την ιστορία της κατασκευής του αγωγού Nabucco. Ο αγωγός αυτός έχει σχεδιαστεί για να μεταφέρει φυσικό αέριο από το Ιράκ, το Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν μέσω Γεωργίας, Τουρκίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας στις χώρες της κεντρικής και της βόρειας Ευρώπης. Οι ενεργειακές επιχειρήσεις των ΗΠΑ που έχουν εξασφαλίσει άδειες εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου του Ιράκ και του Αζερμπαϊτζάν ήταν φυσικό να πανηγυρίσουν για την κατασκευή του Nabucco. Το ίδιο πανηγύρισε και η Τουρκία που έβλεπε να ενισχύεται η στρατηγική της θέση. Τα πανηγύρια σταμάτησαν, καθώς οι τράπεζες αρνήθηκαν να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή του αγωγού αυτού, με το επιχείρημα ότι η μεταφορά αερίου από το Ιράν δεν είναι εξασφαλισμένη, λόγω των εχθρικών σχέσεων των ΗΠΑ με το Ιράν. Και πολύ σωστά έκριναν ότι ο αγωγός αυτός με το φυσικό αέριο μόνο του Ιράκ και του Αζερμπαϊτζάν δεν είναι βιώσιμος, λόγω ανεπαρκών μεταφερόμενων ποσοτήτων και δεν θα καταστεί δυνατόν να εξυπηρετηθούν τα δάνεια των τραπεζών. Οι αμερικανικές ενεργειακές εταιρείες έπαθαν ψυχρολουσία και έμειναν με τις άδειες στην τσέπη. Ο ίδιος θρήνος ακούγεται και από την πλευρά της Τουρκίας.

Ο Πούτιν αντελήφθη έγκαιρα ότι ο αγωγός Nabucco «πάσχει σοβαρά» και δραστηριοποιήθηκε. Εξασφάλισε πρώτα συμφωνία συνεκμετάλλευσης του φυσικού αερίου με το Καζακστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπακιστάν, η παραγωγή των οποίων, μαζί με την παραγωγή της Ρωσίας, εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα του αγωγού Ρωσίας – κεντρικής Ευρώπης με παράκαμψη της Τουρκίας. Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη να συμμετάσχει και η Ελλάδα μαζί με τη Βουλγαρία στην κατασκευή του αγωγού South Stream. Ο Πούτιν έπεισε τους πρωθυπουργούς Ελλάδος και Βουλγαρίας να συμμετάσχουν στο παιχνίδι της κατασκευής, επιτρέποντας μόνο τη διέλευση του αγωγού από το έδαφος των χωρών τους, έναντι σοβαρών ανταλλαγμάτων. Έτσι τρεις χώρες της ΕΕ (Ιταλία – Ελλάδα – Βουλγαρία) συμμετέχουν στην κατασκευή του αγωγού αυτού και συνεπώς η ΕΕ δεν μπορεί να έχει αντιρρήσεις, δεδομένου μάλιστα ότι οι δύο μεγάλοι (Γερμανία, Γαλλία) θα συνδεθούν με τον αγωγό. Οι ΗΠΑ δεν φαίνονται διατεθειμένες να ασκήσουν πιέσεις, καθώς διαπιστώνουν την προθυμία των δικών τους τραπεζών να χρηματοδοτήσουν την εκτέλεση ενός τόσο δαπανηρού έργου. Ούτε φυσικά ο Πρόεδρος Μπους δείχνει αποφασισμένος να αναγκάσει το Ιράν με στρατιωτικά μέσα να διαθέτει το φυσικό του αέριο για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του αγωγού Nabucco. Έτσι η Τουρκία έμεινε μόνη με τα όνειρά της για τον αγωγό.

Το πρόβλημα για την Τουρκία είναι μεγάλο, επειδή έχει καλλιεργήσει την εντύπωση ότι είναι πειθήνιο «τέκνον της Ουάσινγκτον» και πρόθυμο μέλος του ΝΑΤΟ και δεν εμπνέει καθόλου εμπιστοσύνη στη Ρωσία του Πούτιν. Κι αυτήν τη στιγμή η πολιτική της Ρωσίας φαίνεται να ευνοεί την αποδυνάμωση της γεωπολιτικής ισχύος της Τουρκίας. Τώρα με τον νέο αγωγό μεταφοράς πετρελαίου Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης και με την κατασκευή του αγωγού South Stream χάνει το στρατηγικό πλεονέκτημα ότι χωρίς τη δική της συμμετοχή δεν μπορούν να αξιοποιηθούν οι ενεργειακοί πόροι (πετρέλαιο – φυσικό αέριο) της Ρωσίας και των άλλων χωρών της Κασπίας. Τώρα το στρατηγικό πλεονέκτημα μεταφέρεται στην Ελλάδα, που αποτελεί εναλλακτική λύση, με σημαντικά οφέλη. Να γιατί ο Πούτιν χαρακτήρισε την Ελλάδα στρατηγικό εταίρο. Έτσι εξηγούνται και οι πρόσφατες δηλώσεις του τούρκου υπουργού Εξωτερικών Γκιουλ για το ενδιαφέρον της Τουρκίας στο Αιγαίο. Η «πολιτική των ενεργειακών αγωγών», μέσω της οποίας αναβαθμίζεται σημαντικά η γεωπολιτική θέση της Ελλάδος, δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα που πρέπει να προκαλέσει την ιδιαίτερη προσοχή του κ. πρωθυπουργού. Είναι γεγονός ότι ο Κώστας Καραμανλής στηρίζεται από την πλειονότητα των κυβερνητικών στελεχών. Όμως πρέπει να δεχθεί ότι το φιλοαμερικανικό λόμπι μέσα στην κυβέρνησή του και στο κόμμα του γενικότερα είναι αρκετά ενισχυμένο και δύσκολα θα αφομοιώσει το νέο πρωθυπουργικό δόγμα «πρώτα η Ελλάδα και μετά η Δύση». Γιατί αυτό το δόγμα φαίνεται να υπηρετεί ο Κώστας Καραμανλής. Οι ατλαντιστές της ΝΔ άραγε το υιοθετούν; Και είναι διατεθειμένοι να το υπηρετήσουν;

Η οικονομική συμμαχία με τη Ρωσία, και μάλιστα στον λίαν ευαίσθητο ενεργειακό τομέα, απαιτεί και κατάλληλη στήριξη από την εξωτερική μας πολιτική. Αυτήν τη στήριξη την έχει εξασφαλίσει ο πρωθυπουργός; Η εξωτερική μας πολιτική παραμένει ακόμη ευάλωτη στις πιέσεις των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ κι αυτό μπορεί να καταστήσει ευάλωτη και την οικονομική συμμαχία με τη Ρωσία, την οποία φαίνεται να επιθυμεί να θεμελιώσει ο πρωθυπουργός. Στην εξωτερική μας πολιτική διαμορφώνεται μια νέα πραγματικότητα που απαιτεί υπερβάσεις σε ορισμένα θέματα-ταμπού μέχρι σήμερα. Η εξωτερική πολιτική πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τη στόχευση του πρωθυπουργού και να μάθει να υπηρετεί το δόγμα «πρώτα η Ελλάδα και μετά η Δύση». Οι διαφορετικές εκτιμήσεις και επιλογές μπορούν να τινάξουν στον αέρα τη νέα οικονομική συμμαχία που προσπαθεί να οικοδομήσει ο Κώστας Καραμανλής. Ο φιλοαμερικανισμός και ο φιλοατλαντισμός δεν κρύβονται. Είναι σαν «το χρήμα και τον βήχα», επομένως ο πρωθυπουργός είναι σε θέση να γνωρίζει από ποιους πρέπει να προστατευθεί.

Καθώς η νέα πραγματικότητα απαιτεί υπερβάσεις στην εξωτερική μας πολιτική, που θα πρέπει να σταματήσει να είναι δεδομένη σε όλα τα θέματα, τώρα θα μετρηθεί και η δύναμη της αντίστασης και του Καραμανλή και των στενών συνεργατών του στην κυβέρνηση. Όλοι τους, και πρώτος ο πρωθυπουργός, θα πρέπει να προετοιμαστούν ψυχικά και να συνειδητοποιήσουν ότι θα υποστούν αφόρητες πιέσεις για να σταματήσει αυτή η οικονομική και πολιτική προσέγγιση της Ελλάδας με τη Ρωσία. Ο πρωθυπουργός θα πρέπει να έχει πάρει εγγυήσεις στήριξης από τον Πούτιν. Αυτές οι εγγυήσεις πρέπει να καλύπτουν και τα εθνικά μας θέματα. Η οικονομική διπλωματία είναι επωφελής για τις πραγματικά ανεξάρτητες χώρες. Αμφιβάλλουμε αν η Ελλάδα ανήκει στην κατηγορία αυτήν των χωρών. Το ευχάριστο πάντως είναι ότι τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν μέμφονται τους κυβερνητικούς χειρισμούς στο θέμα της οικονομικής, προς το παρόν, προσέγγισης της Ελλάδας με τη Ρωσία. Η στάση αυτή, κυρίως του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, πρέπει να αναγνωριστεί ότι αποτελεί το καλύτερο στήριγμα του δόγματος «πρώτα η Ελλάδα και μετά η Δύση».

Η Ελλάδα βρέθηκε στο σταυροδρόμι του ενδιαφέροντος του Πούτιν για την αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων της Ρωσίας, αλλά και του ενδιαφέροντος των χωρών μελών της ΕΕ για εξοικονόμηση σταθερής ροής ενεργειακών πόρων για την απρόσκοπτη λειτουργία της ευρωπαϊκής οικονομίας. Είναι ίσως η πρώτη φορά που η γεωπολιτική μας θέση αναβαθμίζεται και αποκτάμε σημαντικά πλεονεκτήματα. Πρέπει να προσπαθήσουμε να επωφεληθούμε. Είμαστε νέοι παίκτες και άπειροι ακόμη στο ενεργειακό παιχνίδι. Γενικά, σήμερα, τα οικονομικά παιχνίδια χαρακτηρίζονται από ανηθικότητα, έλλειψη σεβασμού, πιέσεις και διαπλοκή. Και σε επίπεδο κρατών και σε επίπεδο ιδιωτών. Ο Πούτιν προσπαθεί να εξασφαλίσει μια ενεργειακή συνεργασία και με το Ιράν. Αν το καταφέρει και αυτό, τότε θα καταστεί κυρίαρχος στον ενεργειακό τομέα. Τότε και οι δύο αγωγοί που θα περνάνε από το ελληνικό έδαφος θα είναι το κλειδί της οικονομικής ανάπτυξης των χωρών της Ευρώπης. Η μέχρι τώρα περιφρονημένη Ελλάδα θα αποκτήσει κύρος και σεβασμό και δεσπόζουσα θέση μέσα στα Βαλκάνια. Καθήκον όλων των Ελλήνων, αρχόντων και αρχομένων, είναι να εργαστούν προς την κατεύθυνση αυτήν. Ο καθένας στον δικό του τομέα.