Εκκλησία και Πολιτεία

Στις μέρες μας που περισσεύουν οι γενικόλογοι αφορισμοί και οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί για την Εκκλησία είναι χρέος μας να συνδράμουμε στην ανάδειξη του πνευματικού, κοινωνικού και πολιτισμικού ρόλου της.

Σε αντίθεση με την καθολική Δύση, η ορθόδοξη Ανατολή δεν πέρασε τον μεσαίωνα του σκοταδισμού και της ιεράς εξέτασης. Στη μακρά περίοδο της τουρκοκρατίας, η εθναρχεύουσα Εκκλησία αναδείχθηκε σε κεφαλή του υπόδουλου έθνους των ραγιάδων. Ο μεγάλος βυζαντινολόγος σερ Στίβεν Ράνσιμαν έχει τονίσει με έμφαση ότι «Στους σκοτεινότερους αιώνες της ελληνικής ιστορίας, η Εκκλησία ήταν εκείνη η οποία, παρ’ όλες τις δυσκολίες, τις πολλές απογοητεύσεις και αυτές ακόμη τις ταπεινώσεις μπόρεσε όχι μόνο να προσφέρει πνευματική ανακούφιση, αλλά και να συντηρήσει τις παραδόσεις του ελληνισμού» .
Η Εκκλησία αποτελεί κεφάλαιο ιστορίας και παράδοσης για τον ελληνισμό. Έχει έναν σπουδαίο πνευματικό και κοινωνικό ρόλο. Είναι λυπηρό που κάποιες φορές λίγοι ανάξιοι κληρικοί αμαυρώνουν την εικόνα της Εκκλησίας σκανδαλίζοντας τους πιστούς. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις θα ανέμενε κανείς γρηγορότερα ανακλαστικά από την ιεραρχία. Η κάθαρση στους κόλπους της Εκκλησίας είναι αξίωση της κοινωνίας. Η αναγνώριση των λαθών είναι δύναμη και όχι αδυναμία.

Ο πνευματικός και κοινωνικός ρόλος της Εκκλησίας, ρόλος φροντίδας και στοργής για τον αναξιοπαθούντα, αυταπάρνησης και προσφοράς για τον δοκιμαζόμενο συνάνθρωπο θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω. Χρέος μας και ηθικό καθήκον είναι η διασφάλιση των όρων και προϋποθέσεων για την απρόσκοπτη κοινωνική προσφορά της Εκκλησίας και την προστασία της πολιτιστική μας παρακαταθήκης.
Η μεγάλη πρόκληση για την Εκκλησία είναι να δώσει απαντήσεις στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, αλλά και σε ερωτήματα ηθικής τάξης που η ανάπτυξη της ιατρικής θέτει ενώπιόν μας. Το μέγα ζητούμενο είναι να ξαναγίνει η Εκκλησία το σημείο αναφοράς στην καθημερινή ζωή του πολίτη. Η παρούσα συγκυρία βοηθά αυτή την αναγεννητική προσπάθεια. Η κατάρρευση ιδεολογιών, ο κυνισμός της εποχής, η έλλειψη προτύπων, ο υλισμός που αδυνατεί να θρέψει την ψυχή του ανθρώπου μπορούν να αποτελέσουν τη στάχτη από την οποία θα ξεπροβάλει η σπίθα της ελπίδας. Ήδη η νεολαία αρχίζει να αντιδρά στην κυρίαρχη καταναλωτική νοοτροπία και όλο και περισσότερο στρέφεται στην αναζήτηση πνευματικών αξιών και ψυχικών ερεισμάτων. Η εποχή που ο άνθρωπος κρίνεται από τους άλλους αλλά και αυτοεπιβεβαιώνεται με βάση το «έχειν» και όχι το «είναι» μπορεί να μεσουρανεί ακόμη, αναμφίβολα, όμως αρχίζουν να αναπτύσσονται και υγιή αντισώματα τα οποία μπορούν να γίνουν η μαγιά μιας πιο ανθρώπινης κοινωνίας.

Σε αντίθεση με την προηγούμενη δεκαετία, αναγνωρίζεται σήμερα όλο και περισσότερο η τεράστια συμβολή της ορθοδοξίας στη διαμόρφωση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, γι’ αυτό και είναι ισχνές οι φωνές εκείνων που θέτουν το αίτημα του χωρισμού Εκκλησίας και Πολιτείας. Ακόμη και αυτοί που δεν δέχονται ότι η εθναρχεύουσα Εκκλησία ανεδείχθη στη διάρκεια της τουρκοκρατίας σε πραγματική κιβωτό του Γένους δύσκολα μπορούν να αρνηθούν ότι η ορθοδοξία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής μας ταυτότητας.

Μια κοινωνία άνυδρη σε ιδανικά έχει ανάγκη τις πανανθρώπινες αξίες του χριστιανισμού και τον σεβασμό στην παράδοση. Το έδαφος είναι σχεδόν έτοιμο. Το αν θα γίνει γόνιμο εξαρτάται και από τον «σπορέα» του λόγου της Εκκλησίας.

* Ο κ. Μάξιμος Χαρακόπουλος είναι βουλευτής Λαρίσης της Νέας Δημοκρατίας και διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου