Όψιμο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για τη Λατινική Αμερική

Η σπουδή με την οποία η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ εγκαταλείπει τα αποτρόπαια χαρακτηριστικά της για να μεταμορφωθεί σε ανθρωπιστική οργάνωση -καλλωπισμό που θα τον ζήλευε ακόμη και η Μαρία η άσχημη- είναι αποτέλεσμα των βαθιών πολιτικών αλλαγών που έχουν συντελεστεί στην αμερικανική υποήπειρο την τελευταία τριετία. Κοινός τους παρανομαστής είναι η στροφή προς τα αριστερά όπως συντελέστηκε στο έδαφος των εκρηκτικών αντιθέσεων και της ανείπωτης φτώχειας που άφησαν πίσω τους τα νεοφιλελεύθερα προγράμματα της δεκαετίας του ’80.

Οι απώτερες πολιτικές επιδιώξεις της επίσκεψης Μπους στη Λατινική Αμερική, που αναμενόταν εδώ και καιρό, αποκαλύπτονται από τις χώρες τις οποίες επέλεξε να συμπεριλάβει στο ταξίδι του. Συγκεκριμένα τη Βραζιλία, την Ουρουγουάη, τη Γουατεμάλα, την Κολομβία και το Μεξικό. Οι περισσότερες από αυτές τις χώρες είναι οι εξαιρέσεις που όχι μόνο επιβεβαιώνουν τον κανόνα της αριστερής εκλογικής στροφής σε ό,τι αφορά τις κυβερνήσεις τους, αλλά ταυτόχρονα αποτελούν και τα μαύρα πρόβατα της Λατινικής Αμερικής σε ό,τι αφορά το επίπεδο των δημοκρατικών ελευθεριών και των συνταγματικών εγγυήσεων που παρέχονται.

Οι εντιμότατοι φίλοι του Μπους

Στο Μεξικό, για παράδειγμα, το εκλογικό πραξικόπημα που έγινε το 2006 ώστε να κοπεί ο δρόμος προς την προεδρία του λαοπρόβλητου αριστερού δημάρχου της πόλης του Μεξικού Λουίς Ομπραδόρ, παρομοιάστηκε από πολλούς με την πρωτοφανή νοθεία που έγινε το 2000 στη Φλόριδα εναντίον του Αλ Γκορ, χάρη στην οποία βγήκε πρόεδρος ο Τζορτζ Μπους. Στη συνέχεια, η αιματηρή καταστολή που επεφύλαξε ο δοτός πρόεδρος του Μεξικού, Φελίπε Καλντερόν στην απεργία των δασκάλων της Οαχάκα ήταν η επίδειξη δύναμης της πιο απονομιμοποιημένης κυβέρνησης που έχει περάσει τις τελευταίες δεκαετίες από το Μεξικό, και διεύρυνε ακόμη περισσότερο το χάσμα της με την κοινωνία.

Στην Κολομβία, απ’ όπου προέρχεται το 90% της κοκαΐνης που καταναλώνεται στις ΗΠΑ, οι πρόσφατες αλλεπάλληλες αποκαλύψεις σκανδάλων με επίκεντρο την κυβέρνηση του Αλβάρο Ουρίμπε αποκαλύπτουν την απαράμιλλη ικανότητα που έχει η Ουάσιγκτον να προσεταιρίζεται τα πιο εγκληματικά και μισητά καθεστώτα. Το κυβερνητικό πρόγραμμα αμνήστευσης μελών παραστρατιωτικών ομάδων που για χρόνια σκόρπιζαν τον θάνατο στη χώρα δέχθηκε επιθέσεις ακόμη και από μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου. Ιδιαίτερα επιτέθηκαν στην κυβέρνηση Μπους κατηγορώντας την ότι δίνει πακτωλό χρημάτων σε ένα κράτος που όχι μόνο αθωώνει κατά συρροή εγκληματίες αλλά τους δίνει επιπλέον το δικαίωμα να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή της χώρας. Η ευθύνη του Ουρίμπε γι’ αυτήν την κατάσταση είναι πέραν κάθε αμφιβολίας καθώς ο ίδιος ο αδερφός του έχει κατηγορηθεί για ανάμιξη σε εξαφανίσεις και βασανιστήρια πολιτικών του αντιπάλων όπως και ότι καθοδηγεί παραστρατιωτικές συμμορίες, ενώ ο επικεφαλής της προεκλογικής του εκστρατείας έχει υποδειχθεί ως ο ενορχηστρωτής μιας απόπειρας δολοφονίας εναντίον του Προέδρου της Βενεζουέλας, Ούγκο Τσάβες.

Κυβέρνηση παραστρατιωτικών συμμοριών έχει την εξουσία και στη Γουατεμάλα της Κεντρικής Αμερικής, μία ακόμη χώρα που θα επισκεφθεί ο Μπους. Η παροιμιώδης διαφθορά που κυριαρχεί στη χώρα, με αποτέλεσμα να δολοφονούνται περισσότεροι από 5.000 άνθρωποι τον χρόνο σε υποθέσεις που σχετίζονται με διακίνηση ναρκωτικών, την προηγούμενη εβδομάδα προσέλαβε διεθνείς διαστάσεις. Αφορμή στάθηκε η δολοφονία μέσα σε φυλακές υψίστης ασφαλείας των υψηλόβαθμων αξιωματικών της αστυνομίας που κατηγορούνταν για την εν ψυχρώ εκτέλεση τριών μελών του Κογκρέσου του γειτονικού Ελ Σαλβαδόρ, μέσα στη Γουατεμάλα! Η ταύτιση της αστυνομίας με το οργανωμένο έγκλημα θεωρείται η τελευταία κληρονομιά που άφησε πίσω της η δεκαετία του ’80, όταν ο αμερικανός πρέσβης Τζον Νεγκροπόντε και υπεύθυνος θεμάτων Ασφάλειας των ΗΠΑ σήμερα, επάνδρωσε από τον υπόκοσμο τα αιματοβαμμένα τάγματα θανάτου προκειμένου να καταστείλουν το αριστερό αντάρτικο.

Οι παραπάνω είναι τρεις από τις έξι χώρες-προγεφυρώματα των ΗΠΑ στη Νότια και Κεντρική Αμερική και, όπως φαίνεται, το κύρος τους δεν εγγυάται και πολλά πράγματα για τη διεύρυνση της αμερικανικής επιρροής στην περιοχή.

Ανερχόμενο ρεύμα ο Τσαβισμός

Η μεγαλύτερη τροχοπέδη όμως για την επιρροή των ΗΠΑ προέρχεται από την ακτινοβολία που εκπέμπει το φορτισμένο πολιτικά και κοινωνικά παράδειγμα του Ούγκο Τσάβες και η οικονομική διείσδυση της Κίνας στην περιοχή.

Η περιοδεία του Μπους πολύ σωστά χαρακτηρίστηκε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της αυξανόμενης επιρροής του Τσάβες. Ο χαρισματικός εκλεγμένος Πρόεδρος της Βενεζουέλας υποστήριξε τη στροφή προς τα αριστερά πολλών ηγετών της περιοχής και ενθάρρυνε τις τάσεις ριζοσπαστικοποίησης των μαζών στη Λατινική Αμερική. Οι άοκνες προσπάθειες του Τσάβες για εξάπλωση του εγχειρήματός του, επέδρασαν καθοριστικά στην εκλογή του Ραφαέλ Κορέα στο Εκουαδόρ, του Ντανιέλ Ορτέγκα στη Νικαράγουα, του Έβο Μοράλες στη Βολιβία, της Μπατσελέ στη Χιλή (κατά ένα μέρος) όπως και στην υιοθέτηση θαρραλέων κοινωνικά μέτρων αναδιανομής του πλούτου από αυτές τις κυβερνήσεις. Πέρα για πέρα ενδεικτικό στοιχείο της ελκτικής ικανότητας και της δυναμικής που διαθέτει πλέον ο «Τσαβισμός» στην αμερικανική ήπειρο είναι η απόφαση του Προέδρου της Βενεζουέλας να οργανώσει και ο ίδιος ένα ταξίδι αντιπερισπασμού στο ταξίδι του Μπους σε χώρες που γειτονεύουν με αυτές που επισκέπτεται ο Μπους τις ίδιες μέρες. Στην Αργεντινή μάλιστα, χτες Σάββατο, όταν ο Μπους βρισκόταν στην Ουρουγουάη, στην άλλη μεριά του ποταμού Ρίο ντε λα Πλάτα, στο Μπουένος Άιρες, ο Τσάβες ηγούνταν αντιαμερικανικής διαδήλωσης που όλη την προηγούμενη εβδομάδα οι διοργανωτές της την προανήγγειλαν ως τη μεγαλύτερη που έχει ποτέ γίνει στην κοιτίδα των τάγκος! Το ίδιο έπραξε και στη Βολιβία, την ημέρα που ο Μπους επισκεπτόταν την πατρίδα των ναρκοβαρόνων, την Κολομβία.

Αντίπαλο δέος στη βορειοαμερικανική κυριαρχία αποτελεί επίσης και η Κίνα που στα λεγόμενα «κενά της παγκοσμιοποίησης» (Αφρική και Νότια Αμερική) αναζητά εναγωνίως πρώτες ύλες -από χαλκό μέχρι πετρέλαιο- υπογράφοντας τη μία διμερή συμφωνία μετά την άλλη, προκειμένου να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες που δημιουργεί η ταχύτατη οικονομική της ανάπτυξη. Παρότι η κινέζικη διείσδυση αντιπροσωπεύει ένα μικρό κλάσμα της διεθνούς διείσδυσης (οι κινέζικες επενδύσεις για παράδειγμα το 2005 ανέρχονταν σε 900 εκατ. σε ένα συνολικό ύψος 54 δισ.) η ταχύτητα με την οποία αυξάνεται (το διεθνές εμπόριο μεταξύ Κίνας και Λατινικής Αμερικής αναπτυσσόταν κατά μέσο όρο 42% κάθε χρόνο την τελευταία πενταετία) προδικάζει την τόνωση των οικονομικών σχέσεων της περιοχής με την Κίνα και την εξασθένιση των παραδοσιακών οικονομικών δεσμών που είχε με τις ΗΠΑ.

Το κατά πόσο βέβαια θα καταφέρει ο Μπους να ανακόψει την εξελισσόμενη πολιτική και οικονομική στροφή της Λατινικής Αμερικής είναι εξαιρετικά αμφίβολο…