Ειδικοί λογαριασμοί: Αδιαφανής δημοσιονομική διαχείριση

Για όσους δεν θυμούνται, σημειώνουμε ότι σε πολλά υπουργεία (και ΝΠΔΔ) υπάρχουν «ειδικοί λογαριασμοί» που κινούνται εκτός του κρατικού προϋπολογισμού, χωρίς την εφαρμογή των κανόνων του δημοσίου λογιστικού και δεν υφίστανται τον έλεγχο της διακίνησής τους από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Είναι λογαριασμοί που «τρέφονται» με δημόσια έσοδα που δεν περνάνε στον κρατικό προϋπολογισμό και με τα έσοδα αυτά πραγματοποιούνται πληρωμές του Δημοσίου (ή των ΝΠΔΔ) για την προώθηση ειδικών σκοπών στο πλαίσιο της κυβερνητικής πολιτικής. Είναι αδιαφανείς λογαριασμοί, ευέλικτοι και εκτός ελέγχου. Η σύσταση αυτών των λογαριασμών και το πλαίσιο λειτουργίας τους καθορίζονται με κοινές υπουργικές αποφάσεις των υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και του κατά περίπτωσιν αρμοδίου υπουργού. Στις αποφάσεις αυτές καθορίζεται και ο τρόπος «ελέγχου» της διακίνησής τους.

Οι «ειδικοί λογαριασμοί» είναι υποπροϊόντα των σκοτεινών χρόνων της μετά τον εμφύλιο πόλεμο περιόδου, όταν στη χώρα μας κυριαρχούσε η σκοπιμότητα και η νομιμοφάνεια και όχι η νομιμότητα. Η σύσταση και η διακίνηση των εκτός προϋπολογισμού αυτών λογαριασμών προβλέπεται από τις διατάξεις του αναγκαστικού νόμου 1500/50 «περί ρυθμίσεως των εκτός δημόσιας ληψοδοσίας ειδικών λογαριασμών» και του ν. 1646/50 «περί κυρώσεως και συμπληρώσεων του α.ν. 1500/50». Και ενώ οι ανώμαλες συνθήκες της περιόδου εκείνης πέρασαν, οι «ειδικοί λογαριασμοί» άντεξαν και αντέχουν ακόμη, γιατί μένουν στο απυρόβλητο, έχουν ευελιξία, βρίσκονται εκτός ελέγχου και βολεύουν όλες τις κυβερνήσεις. Σήμερα η λειτουργία τους διέπεται από τις διατάξεις του ν. 2771/99. Κατά τη σχετική συζήτηση στη Βουλή απεκαλύφθη ότι το 2002 λειτουργούσαν εκτός προϋπολογισμού 270 «ειδικοί λογαριασμοί» με συνολικές εισπράξεις ύψους 3,8 δισ. ευρώ και πληρωμές 3,16 δισ. ευρώ. Τους περισσότερους «ειδικούς λογαριασμούς» τους διακινούσε το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας (79 λογαριασμοί) και το υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας (71 λογαριασμοί), ενώ τη μεγαλύτερη διακίνηση χρημάτων είχε το υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, που διακινούσε μόνο 8 «ειδικούς λογαριασμούς» με σύνολο εισπράξεων 2,44 δισ. ευρώ και σύνολο πληρωμών 1,95 δισ. ευρώ.

Ο τότε υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών κ. Ν. Χριστοδουλάκης με διάφορα επιχειρήματα καθόλου πειστικά προσπάθησε να πείσει τη Βουλή και τον ελληνικό λαό για την αναγκαιότητα της ύπαρξης αυτών των λογαριασμών που εξασφαλίζουν κατά τα λεγόμενά του «διαχειριστική ευελιξία για την υλοποίηση μιας συγκεκριμένης πολιτικής». Και ως παράδειγμα ανέφερε τη βοήθεια που παρέχουν με την ευελιξία τους οι «ειδικοί λογαριασμοί» στην υλοποίηση της πολιτικής αποκρατικοποιήσεων! (Εισηγητική έκθεση επί του προϋπολογισμού 2004 – σελίς 149). Αλήθεια, οι αποκρατικοποιήσεις στοίχισαν στο Δημόσιο 2 δισ. ευρώ το 2002, αν υποθέσουμε ότι το υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών διακίνησε τους «ειδικούς λογαριασμούς» δικαιοδοσίας του για τον σκοπό αυτόν; Τότε ποιο είναι το κέρδος από τις πολυθρύλητες αποκρατικοποιήσεις για το ελληνικό Δημόσιο; Πού δαπανήθηκαν όλα αυτά τα χρήματα του Δημοσίου με «ευελιξία και χωρίς κανέναν διαχειριστικό έλεγχο» από το αρμόδιο για τον έλεγχο της δημοσιονομικής διαχείρισης Ελεγκτικό Συνέδριο. Το Ελεγκτικό Συνέδριο στις ετήσιες εκθέσεις του δεν αναφέρει ότι πραγματοποιήθηκε έλεγχος της διακίνησης των «ειδικών λογαριασμών». Το 2005 το υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, μέσω των 13 «ειδικών λογαριασμών» που διαθέτει, πραγματοποίησε πληρωμές ύψους 2,6 δισ. ευρώ. Μήπως θα έπρεπε «σεμνά και ταπεινά» ο κ. Αλογοσκούφης να μας πληροφορήσει για ποιους σκοπούς ξοδεύτηκαν αυτά τα χρήματα του Δημοσίου;

Κατά τη συζήτηση του θέματος αυτού στη Βουλή, ο σημερινός υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Γ. Αλογοσκούφης, βουλευτής τότε του κόμματος της ΝΔ που ήταν αξιωματική αντιπολίτευση, διαφώνησε έντονα με την ύπαρξη αυτών των λογαριασμών, που κινούνται εκτός προϋπολογισμού χωρίς διαφάνεια και χωρίς την εφαρμογή των αυστηρών ελέγχων διαχείρισης που προβλέπουν οι διατάξεις του δημοσίου λογιστικού. Και δήλωσε ότι το κόμμα της ΝΔ όταν θα αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας θα επανεξετάσει το θέμα της ύπαρξης και της λειτουργίας των «ειδικών λογαριασμών». Αυτά έλεγε τότε ως αντιπολίτευση ο κ. Αλογοσκούφης. Το τι λέει και τι πράττει τώρα ως υπουργός αρμόδιος για τη διαχείριση του δημοσίου χρήματος θα το δούμε στη συνέχεια.

Οι «ειδικοί λογαριασμοί» για πρώτη φορά αναφέρονται στην εισηγητική έκθεση επί του προϋπολογισμού 2004 (περιέχει στοιχεία και για τα δύο προηγούμενα χρόνια) που υποβλήθηκε στη Βουλή τον Νοέμβριο του 2003 και κάτω από την πίεση που είχε δημιουργηθεί τότε μετά τη σχετική συζήτηση. Έκτοτε στις εισηγητικές τους εκθέσεις επί του προϋπολογισμού οι υπουργοί Οικονομίας – Οικονομικών στις τελευταίες σελίδες προσαρτούν έναν πίνακα με τον αριθμό των λογαριασμών κατά υπουργείο και με το δημόσιο χρήμα που διακινήθηκε μέσω αυτών (συνολικές εισπράξεις και πληρωμές). Με βάση λοιπόν την πενιχρή αυτήν πληροφόρηση έχουμε:

α)Το 2002 λειτούργησαν, όπως είπαμε και παραπάνω, 270 «ειδικοί λογαριασμοί» με σύνολο εισπράξεων 3,82 δισ. ευρώ και σύνολο πληρωμών 3,16 δισ. Αν λάβουμε υπόψη ότι τη χρονιά αυτήν τα έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού έφτασαν στα 37,08 δισ. ευρώ και οι πρωτογενείς δαπάνες στα 28,29 δισ. ευρώ, τότε εκτός προϋπολογισμού και ελέγχου έμεινε ένα ποσοστό πάνω από 10% της συνολικής δημοσιονομικής διαχείρισης!

β)Το 2003 διακινήθηκαν 319 «ειδικοί λογαριασμοί» με συνολικές εισπράξεις 2,36 δισ. ευρώ και συνολικές πληρωμές 2,34 δισ. Η χρονιά αυτή ξεκίνησε με αύξηση του αριθμού των λογαριασμών, όμως κάτω από την πίεση της συζήτησης στη Βουλή τα ποσά που διακινήθηκαν ήταν καταφανώς λιγότερα από αυτά της προηγούμενης χρονιάς. Εκτός προϋπολογισμού και ελέγχου έμεινε το 6% της συνολικής δημοσιονομικής διαχείρισης. Το 2003 το υπουργείο Οικονομίας – Οικονομικών πραγματοποίησε πληρωμές ύψους 1,05 δισ. ευρώ.

γ)Το 2004 είναι ο πρώτος χρόνος διακυβέρνησης της χώρας από τη ΝΔ. Αυτήν τη χρονιά λειτούργησαν 130 ειδικοί λογαριασμοί με σύνολο εισπράξεων 4,12 δισ. και σύνολο πληρωμών 4,16 δισ. ευρώ. Εδώ παρατηρούμε μείωση του αριθμού των λογαριασμών, αλλά διπλασιασμό σχεδόν των ποσών που διακινήθηκαν μέσω αυτών. Όπως μας πληροφόρησαν από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους η μείωση του αριθμού των λογαριασμών οφείλεται στο γεγονός ότι δεν περιελήφθησαν οι «υπό κατάργηση λογαριασμοί». Με το δεδομένο ότι τα έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού 2004 έφτασαν στα 39,25 δισ. ευρώ και οι πρωτογενείς δαπάνες στα 36,02 δισ. ευρώ εκτός προϋπολογισμού και ελέγχου έμεινε στο 11,5% της συνολικής δημοσιονομικής διαχείρισης! Τη χρονιά αυτή το υπουργείο του κ. Αλογοσκούφη πραγματοποίησε δαπάνες ύψους 2,68 δισ. ευρώ, δηλαδή αύξηση κατά 260% σε σύγκριση με αυτές του προηγουμένου έτους (2003). Φταίνε άραγε οι Ολυμπιακοί Αγώνες και κατά πόσο;

δ)Το 2005 διακινήθηκαν 134 «ειδικοί λογαριασμοί» με συνολικές εισπράξεις 4,85 δισ. ευρώ και συνολικές πληρωμές 4,36 δισ. ευρώ. Τη χρονιά αυτήν έμεινε εκτός προϋπολογισμού το 13% περίπου της συνολικής δημοσιονομικής διαχείρισης. Αυτή τη χρονιά μέσω των 13 «ειδικών λογαριασμών» που διακινήθηκαν από το υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών πραγματοποιήθηκαν εισπράξεις ύψους 2,62 δισ. ευρώ και πληρωμές 1,28 δισ. ευρώ.

ε)Για το 2006 δεν υπάρχουν ακόμη πλήρη στοιχεία για το συνολικό ύψος του δημοσίου χρήματος που διακινήθηκε εκτός προϋπολογισμού με τη συνδρομή των «ειδικών λογαριασμών». Σύμφωνα όμως με εκτιμήσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους η κίνηση των λογαριασμών αυτών θα προσεγγίσει τα 5 δισ. ευρώ συνολικά, Και έτσι θα υπερβεί το 13% της συνολικής δημοσιονομικής διαχείρισης, όπως και το 2005.

Από τα στοιχεία που παραθέσαμε, που έχουν όλα δημοσιοποιηθεί μέσω των εισηγητικών εκθέσεων επί των προϋπολογισμών των ετών 2004-2007, προκύπτουν:

1. Ένα σημαντικό τμήμα της δημοσιονομικής διαχείρισης που φτάνει περίπου σήμερα στο 13% κινείται εκτός προϋπολογισμού και χωρίς τους κανόνες ελέγχου που θεσπίζει το δημόσιο λογιστικό. Πόσο αυτό είναι σύμφωνο με τους κανόνες περί διαφάνειας και χρηστής διαχείρισης του δημόσιου χρήματος;

2. Η ΝΔ, που ως αξιωματική αντιπολίτευση είχε καταδικάσει τη λειτουργία των «ειδικών λογαριασμών» τώρα που εδώ και τρία χρόνια έγινε κυβέρνηση, διπλασίασε το δημόσιο χρήμα, που διακινήθηκε εκτός προϋπολογισμού και εκτός ελέγχου. Με άλλα λόγια έχουμε έναν παρα-προϋπολογισμό που κινείται υπό… παναμαϊκή σημαία!

3. Τελικά καταλήγουμε στο ότι ένα μεγάλο μέρος των κρατικών δαπανών που για λόγους σκοπιμότητας πρέπει να βρίσκεται στο «σκοτάδι» κινείται με την εκτός προϋπολογισμού και δημοσίου λογιστικού ευελιξία. Τότε τι μας χρειάζεται ο κρατικός προϋπολογισμός; Μόνο για να γίνεται κουβέντα στη Βουλή;

4. Η δημοσιονομική διαχείριση διαθέτει υψηλό βαθμό ευαισθησίας και εδώ είναι αναγκαίο να εφαρμόζεται η αρχή της πλήρους διαφάνειας. Έχοντας υπόψη τις υποσχέσεις του κ. πρωθυπουργού για διαφάνεια, νομίζουμε ότι ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών έχει υποχρέωση να πληροφορήσει τον ελληνικό λαό πώς και για ποιους σκοπούς δαπανήθηκε αυτό το δημόσιο χρήμα και πότε θα σταματήσει η διακίνηση δημοσίου χρήματος εκτός προϋπολογισμού.

Ας σταματήσει πλέον το κράτος να μας θυμίζει αυτούς που κρατάνε διπλά βιβλία! Στη δημοσιονομική διαχείριση δεν επιτρέπεται να υπεισέρχονται σκοπιμότητες. Τα πάντα πρέπει να είναι ξεκάθαρα και να τίθενται στην κρίση του λαού. Αυτό σημαίνει νομιμότητα και διαφάνεια και όχι η οχύρωση πίσω από τάχα ειδικούς σκοπούς.