Από 33% μειώνεται στο 12,5% το ποσοστό της Ελλάδας στον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης!

Πλην όμως αυτό δεν θα γίνει αναίμακτα, αφού τα προσδοκώμενα οικονομικά οφέλη για την Ελλάδα από την κατασκευή και λειτουργία του αγωγού, βάσει της μονογραφηθείσης συμφωνίας στο Μπουργκάς της Βουλγαρίας στις 6 Φεβρουαρίου, ελαχιστοποιούνται.

Όταν άρχισαν οι πρώτες διαπραγματεύσεις και υπεγράφησαν τα σχετικά μνημόνια την περίοδο 1994 – 1995 η Ελλάδα είχε κυριολεκτικά το πάνω χέρι με ελάχιστο ποσοστό 33% αλλά με δέσμευση να αναλάβει η ίδια την όλη κατασκευή και λειτουργία του αγωγού. Σήμερα, προκειμένου να μη ματαιωθεί και χαθεί οριστικά το έργο, η κυβέρνηση Καραμανλή έχει κάνει σημαντικές υποχωρήσεις, δεχόμενη χωρίς σοβαρά ανταλλάγματα την κυριαρχία της Ρωσίας και των ρωσικών εταιρειών επί του έργου, με μείωση του ποσοστού μας στο 24,5%, νούμερο το οποίο αναμένεται ότι θα μειωθεί περαιτέρω, και την ανάληψη του management του έργου από την κοινοπραξία των ρωσικών εταιρειών.

Το δε κατασκευαστικό σκέλος του έργου το οποίο θα εκτελεσθεί επί ελληνικού εδάφους δεν θα αναληφθεί απαραίτητα από ελληνικές εταιρείες αφού η υπό ρωσική διοίκηση μικτή εταιρεία που θα αναλάβει την κατασκευή και λειτουργία του έργου θα αναθέσει την κατασκευή σε εταιρείες της επιλογής της (έστω και υπό τον μανδύα διεθνούς διαγωνισμού). Ακόμα και τα αναμενόμενα έσοδα από τη λειτουργία του αγωγού (δηλαδή τα transit fees) ο οποίος θα μεταφέρει 35 – 40 εκατ. τόνους αργό τον χρόνο, θα είναι ελάχιστα και είναι ζήτημα εάν τα ετήσια έσοδα για το ελληνικό Δημόσιο ξεπεράσουν τα 25 – 30 εκατ. δολάρια, αφού η ρωσική πλευρά έχει επιβάλει χαμηλό κόμιστρο, ώστε να μην επηρεασθούν τα περιθώρια κέρδους των παραγωγών ρωσικών εταιρειών. Η Ελλάδα θα είναι πολύ τυχερή εάν στο πλαίσιο της οριστικής διαπραγμάτευσης για την ίδρυση και οργάνωση της μικτής ρώσο-έλληνο-βουλγαρικής εταιρείας αναλάβει, μέσω ελληνικών συμφερόντων ναυτιλιακών εταιρειών, ένα μέρος του θαλάσσιου μεταφορικού έργου.

Ο αγωγός, μήκους 280 χλμ, πρόκειται να μεταφέρει ρωσικό και καζάκικο πετρέλαιο από την Μαύρη Θάλασσα στη Μεσόγειο, στο βόρειο Αιγαίο και από εκεί μέσω δεξαμενόπλοιων σε προορισμούς στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική. Με τα διεθνή δεδομένα ο εν λόγω αγωγός δεν θεωρείται ιδιαίτερα μεγάλος, η δε κατασκευή του, λόγω της πεδινής μορφής του εδάφους σε Βουλγαρία και Ελλάδα, δεν παρουσιάζει κάποια τεχνικά προβλήματα. Το έργο του αγωγού καθαυτού μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ένα μέσης κατηγορίας τεχνικό έργο της τάξης των 300 – 350 εκατ. ευρώ. (Το συνολικό έργο αναμένεται να κοστίσει 700 εκατ. ευρώ λόγω των terminals σε Αλεξανδρούπολη και Μπουργκάς).

Όμως η στρατηγική σημασία του αγωγού είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη χώρα μας, αλλά και για τη Ρωσία, γιατί με τη δημιουργία μιας εναλλακτικής διαδρομής που παρακάμπτει τα, έτσι κι αλλιώς, κορεσμένα από ναυτιλιακή κίνηση στενά των Δαρδανελίων, ενισχύεται ο βαθμός ασφαλείας των ενεργειακών προμηθειών της ευρύτερης περιοχής και κατ’ επέκτασιν της Ευρώπης. Η παράκαμψη των Δαρδανελίων έχει μεγάλη σημασία για τη Μόσχα, η οποία δεν επιθυμεί να δει περαιτέρω ενίσχυση του διαμετακομιστικού ρόλου της Τουρκίας στην ενέργεια. Να σημειώσουμε ότι μέσω της γείτονος διέρχονται δυο σημαντικοί αγωγοί. Πρώτον, ο υποθαλάσσιος, διά της Μαύρης Θάλασσας, αγωγός φυσικού αερίου Blue Stream, ο οποίος μεταφέρει μεγάλες ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου και καταλήγει στη Σαμσούντα και ο πετρελαιαγωγός που μεταφέρει αργό από το Μπακού, μέσω Τιφλίδος και ηπειρωτικής Τουρκίας, και καταλήγει στο λιμάνι Τσεϊχάν στη ΝΑ Τουρκία. Η λειτουργία του αγωγού Μπακού – Τσεϊχάν (γνωστού ως BTC) χωρητικότητας 1 εκατ. βαρέλια/ημέρα ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο και τη χρηματοδότησή του ήταν ανέλαβε κοινοπραξία διεθνών εταιρειών.

Σε αντίθεση με τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Ρωσίας και την ανάγκη της Ελλάδος να διαφοροποιήσει τις διαδρομές ενεργειακών προμηθειών της, για τη Βουλγαρία η κατασκευή του αγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη δεν έχει την ίδια στρατηγική σημασία αφού και χωρίς τον αγωγό αυτόν η προμήθεια πετρελαίου εκ Ρωσίας, μέσω της Μαύρης Θάλασσας, δεν πρόκειται να επηρεασθεί. Το κύριο όφελος για τη Βουλγαρία από την κατασκευή και λειτουργία του αγωγού θα είναι οικονομικό, κυρίως από τις λιμενικές και αποθηκευτικές εγκαταστάσεις που θα κατασκευασθούν στο Μπουργκάς (Πύργος) και από τα κόμιστρα μεταφοράς. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση του νέου αυτού μέλους της ΕΕ επιδιώκει την αναβάθμιση του Μπουργκάς, το οποίο επιθυμεί να αναδείξει ως κόμβο, μέσω της πολλαπλής χρήσης του ως αφετηρίας και άλλων ενεργειακών διαδρομών, και πιο συγκεκριμένα του πετρελαιαγωγού ΑΜΒΟ που θα ενώνει τη Βουλγαρία, τη FYROM και την Αλβανία και θα μεταφέρει πετρέλαιο απευθείας στην Αδριατική.

Χαρακτηριστικό των ενεργειακών προτεραιοτήτων της Σόφιας, οι οποίες ουδόλως συμπίπτουν με αυτές της Ελλάδος, είναι ότι παρά τις ρωσικές και ελληνικές αντιρρήσεις έχει προωθήσει παράλληλα τον αγωγό ΑΜΒΟ, η υπογραφή του συμφωνητικού για την κατασκευή του οποίου πραγματοποιήθηκε μόλις την περασμένη εβδομάδα. Μια προκλητική κίνηση η οποία επέσυρε τον θυμό του Προέδρου Πούτιν, ο οποίος στη γνωστή συνέντευξη Τύπου στις αρχές Φεβρουαρίου στο Κρεμλίνο, αν και δεν αναφέρθηκε απευθείας στη Βουλγαρία, άφησε πολλά υπονοούμενα για την κωλυσιεργία που παρατηρείται στην ολοκλήρωση των συνεννοήσεων για την οριστική συμφωνία του έργου. Απείλησε, μάλιστα ότι εάν δεν τελειώσουν σύντομα οι γραφειοκρατικές διαδικασίες για την οριστικοποίηση της συμφωνίας για τον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, τότε η Μόσχα θα αναζητήσει άλλες οδούς μεταφοράς, φωτογραφίζοντας μάλιστα τη χάραξη Σαμσούντας – Σεϊχάν στην Τουρκία.

Πέρα όμως από τη διφορούμενη στάση της Βουλγαρίας, η οποία με τον χειρισμό της όλης υπόθεσης κινδυνεύει να χάσει και τον ΑΜΒΟ, αφού σε περίπτωση ακύρωσης του έργου Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη οι κρατικά ελεγχόμενες ρωσικές εταιρείες δεν πρόκειται να συναινέσουν για μεταφορά επιπλέον ποσοτήτων αργού στη Βουλγαρία, υπάρχει και το καθαρά οικονομικό-επιχειρηματικό σκέλος της συμφωνίας από την οποία η χώρα μας δεν βγαίνει ιδιαίτερα κερδισμένη. Μάλιστα τα ποσοστά συμμετοχής στο έργο αναμένεται ότι θα αλλάξουν περαιτέρω και θα μειωθούν εις βάρος των ελληνικών εταιρειών, αφού σύμφωνα με πληροφορίες η Μόσχα έχει υποσχεθεί τη συμμετοχή στο επιχειρηματικό σχήμα τριών επιπλέον εταιρειών, ήτοι της καζακικής KazMunaiGaz, της αμερικανικής Chevron και της κρατικής εταιρείας πετρελαίου του Ομάν χωρίς όμως αλλοίωση των δικών της ποσοστών.

Οι λόγοι για τη φαινομενική αυτή δέσμευση του Κρεμλίνου έναντι των ανωτέρω εταιρειών έχει άμεση σχέση με τη συμμετοχή τους στο επιχειρηματικό σχήμα ενός άλλου αγωγού, γνωστού ως BTC, ο οποίος μεταφέρει πετρέλαιο από τα κοιτάσματα Tengiz και Karachaganak, στη βόρεια Κασπία στο Καζακστάν, στο Νοβοροσίσκ της Ρωσίας. Στον αγωγό αυτόν που κατασκευάστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και ήδη λειτουργεί εδώ και 6 χρόνια, συμμετέχει με ένα ποσοστό 25% η ρωσική Transneft, η οποία και είναι η leader της ρωσικής πλευράς στον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη.

Εν όψει της επικείμενης αναβάθμισης του αγωγού BTC, ώστε να μεταφέρει μεγαλύτερες ποσότητες, η ρωσική πλευρά, στο πλαίσιο της νέας πολιτικής του Κρεμλίνου που υπαγορεύει πλειοψηφικό έλεγχο σε κάθε έργο που εμπλέκονται ρωσικά συμφέροντα, απαιτεί όπως αυξηθεί το ποσοστό της Transneft στο 51%, για να συναινέσει στην αναβάθμιση του αγωγού. Επειδή οι άλλοι μέτοχοι του αγωγού δεν συμφωνούν με τη ρωσική εκβιαστική αυτήν τακτική το έργο της αναβάθμισης, το οποίο κρίνεται εξαιρετικά επείγον ώστε να εξυπηρετηθεί η επιπλέον παραγωγή και εξαγωγή των κοιτασμάτων από την Κασπία προς τη Δύση, δεν προχωρεί. Με σκοπό την απεμπλοκή του έργου και σύμφωνα με απόλυτα έγκυρες πληροφορίες η ρωσική πλευρά έχει υποσχεθεί στις άλλες εταιρείες του BTC να συμμετέχουν με ευνοϊκούς όρους στον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης.

Εικάζεται ότι οι νέες ρωσικές απαιτήσεις περί περαιτέρω μείωσης του ελληνικού και βουλγαρικού ποσοστού στον Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, ώστε να βολευτούν οι Καζάκοι και άλλες εταιρείες του BTC, θα εκδηλωθούν μετά την υπογραφή της οριστικής διακρατικής συμφωνίας της Αθήνας και στο διάστημα που θα μεσολαβήσει μέχρι τη σύσταση της μικτής εταιρείας που θα έχει την ευθύνη κατασκευής και λειτουργίας του αγωγού. Η ρωσική πλευρά αναμένεται ότι θα πιέσει ιδιαίτερα τη βουλγαρική πλευρά για μείωση του ποσοστού της ενώ θεωρείται αναπόφευκτη η συμπίεση του ποσοστού και της ελληνικής συμμετοχής (Ήδη η διοίκηση των ΕΛΠΕ δηλώνει ανοικτά πλέον τη δυσφορία της για το όλο θέμα). Με αυτόν τον τρόπο, η ρωσική πλευρά θα ενδυναμώσει περαιτέρω τον έλεγχό της στην όλη πορεία της πετρελαϊκής ροής, δηλαδή, από τα κοιτάσματα στην Κασπία μέχρι την απόληξη της διαδρομής στην Αλεξανδρούπολη (διάδρομο που δεν ελέγχει σήμερα). Σύμφωνα με κυβερνητικούς κύκλους η όλη υπόθεση της πετρελαϊκής διασύνδεσης Μαύρης Θάλασσας και Αιγαίου κρίνεται ότι προσφέρει στη χώρα μας απτά γεωπολιτικά οφέλη, σε βαθμό που να υπερκερώνται οι όποιες οικονομικές και επιχειρηματικές ανισότητες που αναπόφευκτα πλέον θα διέπουν τη λειτουργία του αγωγού. Η συμμετοχή της Ελλάδας στο έργο είναι πλέον κουτσουρεμένη και άνευ ουσιαστικά οικονομικού ενδιαφέροντος (αφού εκτιμάται ότι η ελληνική συμμετοχή θα περιορισθεί τελικά στο 12,5%). Το ότι η Ελλάδα δεν βρέθηκε τελείως εκτός του αγωγού μπορεί πράγματι να θεωρηθεί επιτυχία. Όμως καλό είναι να μην ξεχνούμε τα πραγματικά δεδομένα σε βάθος χρόνου, και την προοδευτική εις βάρος μας αλλοίωση του έργου. Η λαϊκή ρήση «Από δήμαρχος κλητήρας» περιγράφει επαρκώς την ιστορική μετεξέλιξη του έργου σε ό,τι αφορά τη θέση της χώρας μας.