Δυναμική ρωσική επιστροφή στη διεθνή σκηνή

Κατά πρώτο λόγο ήταν η δυναμική τοποθέτησή του στο θέμα του Κοσσυφοπεδίου. Προειδοποίησε ότι η ανεξαρτητοποίηση του Κοσσυφοπεδίου θα οδηγούσε στη δημιουργία επικίνδυνου προηγούμενου. Η ρωσική παρέμβαση, σε αντίθεση με την πολιτική πλήρους ανοχής της περιόδου Γιέλτσιν, τροποποιεί σημαντικά τις πολιτικές παραμέτρους του προβλήματος. Ενθαρρύνει τους Σέρβους να εμμείνουν στην αντίστάση τους σ’ αυτό που θεωρούν εθνικό ακρωτηριασμό και αποκοπή του έθνους τους από το λίκνο της ιστορίας και του πολιτισμού τους. Μπορούν τώρα να ελπίζουν ότι με τη δυναμική επιστροφή της Ρωσίας στη διεθνή σκηνή, η διατήρηση της εκκρεμότητας και η διαρροή του χρόνου δεν θα είναι αναγκαστική σε βάρος τους και ότι η διαπραγματευτική τους θέση θα ενισχυθεί, έστω και περιορισμένα. Δεν αποτελεί γι’ αυτό έκπληξη η απόρριψη του σχεδίου Αχτισάαρι από το σερβικό Κοινοβούλιο με 225 ψήφους κατά και μόνο 15 υπέρ παρά το γεγονός ότι τα φιλοδυτικά κόμματα κατέχουν άνετη πλειοψηφία στη νέα Βουλή. Ο Πρόεδρος της Σερβίας Μπορίς Τάντιτς επέκρινε με πολύ αυστηρή γλώσσα το σχέδιο του φινλανδού μεσολαβητή, ενώ ο εκτελών χρέη υπηρεσιακού πρωθυπουργού Βόισλαβ Κοστούνιτσα κατήγγειλε το σχέδιο ότι αποβλέπει στον ακρωτηριασμό της Σερβίας.

Το Σερβικό Ριζοσπαστικό Κόμμα, που έχει σήμερα επικεφαλής τον υπαρχηγό του Τόμισλαβ Νίκολιτς, καθώς ο αρχηγός του Βόισλαβ Σέσελι είναι υπόδικος των νικητών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, κατέλαβε την πρώτη θέση στις εκλογές. Το γεγονός ότι το κόμμα αυτό δεν έχει την πλειοψηφία στη Βουλή και δεν μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση δεν σημαίνει ότι αφήνει μεγάλο πολιτικό περιθώριο στα άλλα κόμματα. Είναι γνωστό ότι και τα άλλα υποχρεώθηκαν να ευθυγραμμισθούν στην ίδια περίπου πολιτική σε ό,τι αφορά το Κοσσυφοπέδιο.

Ο νέος παράγοντας ο οποίος αξιοποιείται από τη δυτική πλευρά για να αναχαιτίσει και να προλάβει μια δυναμική επιστροφή της ρωσικής επιρροής στη Σερβία είναι η προοπτική εντάξεως της Σερβίας στην ΕΕ. Δεν είναι απορίας άξιον γι’ αυτό η θεαματική μεταστροφή εσχάτως της ΕΕ υπέρ της ενταξιακής προοπτικής της Σερβίας, παρά την υπάρχουσα ακόμη εκκρεμότητα στο θέμα της συλλήψεως και παραδόσεως στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης του στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς και του σερβοβόσνιου ηγέτη Ράντοβαν Κάρατζιτς. Αυτό αποτελούσε προηγουμένως, υποτίθεται, όρον εκ των ων ουκ άνευ. Η ευρωπαϊκή προοπτική έχει μεγάλη απήχηση στον σερβικό λαό. Θεωρείται εκ των πραγμάτων η μόνη πολιτική που θα μπορούσε να επηρεάσει προς μια πιο μετριοπαθή κατεύθυνση τα πολιτικά πράγματα. Δεν πρέπει όμως να πιστεύει κανείς ότι η Σερβία, έστω και υπό φιλοδυτική ηγεσία και σφόδρα ενδιαφερόμενη και επενδύουσα στην ευρωπαϊκή προοπτική, θα συγκατατεθεί σε υποχωρήσεις στο Κοσσυφοπέδιο πέρα από μια εθνική κόκκινη γραμμή.

Έκρηξη Πούτιν στο συνέδριο διεθνούς ασφάλειας στο Μόναχο

Μια δεύτερη ένδειξη του νέου κλίματος στη ρωσική εξωτερική πολιτική ήταν η τοποθέτηση Πούτιν, σε πολύ υψηλούς τόνους, στο γνωστό φόρουμ διεθνούς ασφάλειας που οργανώνεται τακτικά στο Μόναχο και προβάλλεται ως κάτι ανάλογο στον τομέα της ασφάλειας, του διεθνούς οικονομικού φόρουμ του Νταβός.

Ο Πούτιν τη φορά αυτή δεν μάσησε τα λόγια του. Επέκρινε, με πολύ αυστηρή γλώσσα, την αμερικανική μονομέρεια και την τρέχουσα τάση της να καταφεύγει αβασάνιστα και μονομερώς στη στρατιωτική βία υπαινισσόμενος κατά πρώτο λόγο το Ιράκ. Ο ρώσος Πρόεδρος γνώριζε ότι τα όσα έλεγε δεν αποτελούν παράδοξο για τους ευρωπαίους συμμάχους των ΗΠΑ και για πολλούς ακόμη μέσα στις ίδιες τις ΗΠΑ και στο αμερικανικό Κογκρέσο. Τα λόγια του υπενθύμισαν σκληρούς τόνους άλλων εποχών και ορισμένοι έσπευσαν να μιλήσουν για νέα ψυχροπολεμική γλώσσα και για κίνδυνο νέου Ψυχρού Πολέμου. Η αλήθεια όμως είναι ότι ο ρώσος Πρόεδρος, στο τέλος μιας δεκαετούς ανορθωτικής πορείας της χώρας του μπορεί να αισθάνεται σήμερα μια νέα αυτοπεποίθηση. Όχι μόνο για τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας του που εκφράζονται με υψηλούς ετήσιους ρυθμούς αναπτύξεως της τάξεως του 6,7%, αλλά και για τις προοπτικές του νέου συμβατικού και πυρηνικού οπλοστασίου του. Μόλις προσφάτως ο ρώσος Πρόεδρος εξήγγειλε ένα νέο μεσοπρόθεσμο εξοπλιστικό πρόγραμμα ύψους 190 δισ. δολαρίων με κύρια έμφαση την ενίσχυση με νέα συστήματα και μέσα των αεροναυτικών και των πυραυλικών δυνάμεων της Ρωσίας.

Η Ρωσία δεν κρύβει την ενόχληση και την οργή της για την πρόθεση των Αμερικανών να εγκαταστήσουν στην Πολωνία και στην Τσεχία, συστοιχίες αντιπυραυλικών συστημάτων στο πλαίσιο της γνωστής αμερικανικής στρατηγικής για την ανάπτυξη αντιπυραυλικής ασπίδας. Οι Αμερικανοί διαβεβαιώνουν ότι η οικοδομούμενη από αυτούς αντιπυραυλική ασπίδα δεν στρέφεται κατά της Ρωσίας αλλά κατά των πυραύλων «ανευθύνων» και απροβλέπτων περιφερειακών κρατών, όπως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα! Δεν αναμένει, βεβαίως, κανείς από τη Ρωσία να πιστέψει τους ισχυρισμούς αυτούς.

Περιοδεία Πούτιν σε συντηρητικές και φιλοαμερικανικές χώρες στη Μέση Ανατολή

Η ρωσική παρουσία στη Μέση Ανατολή κατά την περίοδο της Σοβιετικής Ενώσεως ήταν συνδεδεμένη με τα ριζοσπαστικά και κατά το πλείστον φτωχά καθεστώτα του αραβικού κόσμου. Ο κομμουνιστικός και άθεος χαρακτήρας του σοβιετικού καθεστώτος ήταν ανάθεμα για χώρες π.χ. όπως η πλούσια Σαουδική Αραβία.

Ο Πούτιν δεν έχει σήμερα αυτό το εμπόδιο. Αισθάνεται ελεύθερος χωρίς ιδεολογικές αναστολές και τείχη, από την άλλη πλευρά για να αναπτύξει τις σχέσεις της χώρας του με όλες, χωρίς ιδεολογικές αναστολές και τείχη, από την άλλη πλευρά για να αναπτύξει τις σχέσεις της χώρας του με όλες, χωρίς διάκριση, τις αραβικές χώρες, περιλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, στενού και στρατηγικού συμμάχου των ΗΠΑ στον αραβικό κόσμο επί δεκαετίες. Ασφαλώς δεν έπαυσε και σήμερα να είναι. Είναι όμως πολύ προβληματισμένη και αμφίθυμη από την καταστροφική στρατιωτική επέμβαση των Αμερικανών στο Ιράκ που έσπειρε κυριολεκτικά το χάος στην περιοχή. Η ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν συνοδεύθηκε από την άνοδο στην εξουσία των σιιτών του Ιράκ, που αντιμετωπίζονται με πολύ μεγάλη καχυποψία από τη Σαουδική Αραβία. Η αλλαγή αυτή ενισχύει εκ των πραγμάτων το ανταγωνιστικό σιιτικό Ιράν. Υπάρχουν επίσης σημαντικοί σιιτικοί πληθυσμοί στην αραβική όχθη του Κόλπου και στην ίδια τη Σαουδική Αραβία. Η κατάληψη επομένως της εξουσίας από τους σιίτες στο Ιράκ αλλάζει γενικότερες ισορροπίες και ανησυχεί τη Σαουδική Αραβία.

Η τελευταία έχει επίσης λόγους ν’ ανησυχεί από την αναθεωρητική και ανατρεπτική πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή, για την οποία κυκλοφορούν μεταξύ άλλων ή φημολογούνται σενάρια αλλαγής του χάρτη της περιοχής.

Η Σαουδική Αραβία ανησυχεί επίσης για την πυρηνική πολιτική του Ιράν. Δεν εκπλήττει γι’ αυτό ότι στο κοινό ανακοινωθέν που εξεδόθη μετά την επίσκεψη Πούτιν, γίνεται αναφορά στο ενδεχόμενο πυρηνικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών.

Στην επίσκεψή του στο πολύ πλούσιο επίσης Κατάρ, ο ρώσος Πρόεδρος έθεσε την έμφαση στην πρόταση που προήλθε από το Ιράν για τη δημιουργία ενός καρτέλ των χωρών παραγωγών φυσικού αερίου αντίστοιχου εκείνου των πετρελαιοπαραγωγών χωρών (OPEC). Η συμμετοχή στο σχέδιο αυτό του φιλοδυτικού Κατάρ είναι ιδιαίτερα σημαντική για την προώθηση και την αποτελεσματικότητά του. Συνδέεται επίσης με τους όρους εμπορίας του προϊόντος και με τους αγωγούς μεταφοράς του στην Ευρώπη και αλλού.

Ο τρίτος σταθμός του ρώσου Προέδρου ήταν η φιλοδυτική επίσης Ιορδανία. Σ’ αυτήν συνάντησε επίσης τον Πρόεδρο των Παλαιστινίων Αμπάς. Ο ρώσος Πρόεδρος έδωσε προτεραιότητα στις χώρες όπου η επίσκεψή του δεν θα ξυπνούσε μνήμες του παρελθόντος. Δεν θα ενέπλεκε άμεσα τη Ρωσία στις υπάρχουσες διαμάχες. Θα προωθούσε αντιθέτως τη ρωσική παρουσία στη Μέση Ανατολή, κατά προτεραιότητα στον τομέα της στρατηγικής οικονομικής συνεργασίας.

Προώθηση τριμερούς στρατηγικής συνεργασίας Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας

Η τέταρτη κίνηση της νέας ρωσικής διπλωματίας και στρατηγικής είναι η τριμερής συνάντηση την περασμένη εβδομάδα στο νέο Δελχί της Ρωσίας της Ινδίας και της Κίνας. Και οι τρεις χώρες έδωσαν με τη συνάντησή τους ένα μήνυμα για «πολυμερή διπλωματία». Το μήνυμα έχει ιδιαίτερη σημασία από τρεις κυρίως απόψεις. Πρώτον, από το γεγονός ότι στο παρελθόν οι στρατηγικές σχέσεις της πρώην Σοβιετικής Ενώσεως με την Ινδία είχαν ανταγωνιστικό χαρακτήρα προς το Πεκίνο, που είναι σήμερα μέρος της τριμερούς συναντιλήψεως. Το Πεκίνο καταβάλλει ιδιαίτερες προσπάθειες για να εξομαλύνει πλήρως τις σχέσεις του με το Νέο Δελχί και να αποφύγει έναν επικίνδυνο ανταγωνισμό μεταξύ των δύο ανερχόμενων γιγάντων της Ασίας. Υπογραμμίζει προς την κατεύθυνση αυτή τον συμπληρωματικό χαρακτήρα που έχουν σε μεγάλο βαθμό οι οικονομίες των δύο χωρών και τα κοινά συμφέροντα που έχουν στο στρατηγικό θέμα των ολοένα μεγαλύτερων ποσοτήτων ενέργειας που έχουν και οι δύο απόλυτη ανάγκη για την ανάπτυξή τους. Στο πνεύμα αυτό το Πεκίνο υπολογίζει ιδιαίτερα τη μεγάλη πρόοδο της Ινδίας στον τομέα της πληροφορικής τεχνολογίας και των πληροφορικών προγραμμάτων στα οποία η Ινδία πρωτοπορεί διεθνώς.

Κατά δεύτερο λόγο, η σύγκλιση των τριών έχει πολύ ιδιαίτερη σημασία σε σχέση με τη διεκδίκηση ενός πολυμερούς κόσμου, σε αντίθεση με τις μονομερείς ηγεμονικές φιλοδοξίες των ΗΠΑ. Οι τελευταίες έκαναν κατά το τελευταίο διάστημα ιδιαίτερες προσπάθειες για να προσεταιρισθούν την Ινδία και να την αποσπάσουν ή να προκαταλάβουν την ανάπτυξη μιας πολύ στενής σχέσης με τη Ρωσία και την Κίνα. Για τον σκοπό αυτό έκαναν, μεταξύ άλλων, πολύ δελεαστικές προτάσεις στην Ινδία για συνεργασία στην πυρηνική τεχνολογία, όπως επίσης στους στρατιωτικούς εξοπλισμούς και στην οικονομική ανάπτυξη. Η σύγκλιση όμως με τις άλλες δύο ασιατικές δυνάμεις έχει τρία προφανή πλεονεκτήματα για την Ινδία: Την αντιμετώπιση του καυτού θέματος της ενέργειας, στο οποίο η Ρωσία κατέχει προνομιακή θέση. Στο γεγονός ότι η αποφυγή εξαρτήσεως από τις ΗΠΑ παρέχει στην Ινδία μεγαλύτερο περιθώριο επιλογών και συμφέρουσας διεθνούς συνεργασίας. Στο γεγονός, τέλος, ότι η Ινδία, όπως και οι άλλες δύο δυνάμεις, ανησυχεί ειλικρινά για τη μονομερή αμερικανική πολιτική και έχει κάθε συμφέρον να υποστηρίξει και να προβάλει την ιδέα ενός πολυπολικού κόσμου μέσα στον οποίο και η ίδια θα παίζει έναν μεγαλύτερο ρόλο.

Κατά τρίτο λόγο, η τριμερής συνάντηση και συναντίληψη του Νέου Δελχί υπογραμμίζει την αυξανόμενη σημασία της Ασίας στη διεθνή οικονομική και πολιτική ζωή, που σηματοδοτείται με τη ραγδαία ανάπτυξη και ανάδειξη σε μεγάλες δυνάμεις της Κίνας και της Ινδίας. Οι δύο χώρες αναπτύσσονται με πολύ υψηλούς ρυθμούς. Αν προσθέσει κανείς σ’ αυτές και την ταχέως αναπτυσσόμενη επίσης Ρωσία του Πούτιν, τότε διαπιστώνει μια θεαματική μετατόπιση του κέντρου βάρους των οικονομικών εξελίξεων προς την περιοχή αυτή του κόσμου. Η νέα αυτή πραγματικότητα εκφράζεται δυναμικά και στις ροές των πηγών ενέργειας που δεν έχουν πλέον μόνο την παραδοσιακή κατεύθυνση προς δυσμάς αλλά και προς ανατολάς.

Παγιδευμένες και αποτελματωμένες στο Ιράκ οι ΗΠΑ πληρώνουν πολύ υψηλό γεωπολιτικό ανθρώπινο οικονομικό και διπλωματικό κόστος. Η αλαζονική, μεγαλεπήβολη και μονομερής πολιτική τους να αναδιαρθρώσουν γεωπολιτικά την περιοχή και να επιβάλουν διά των όπλων μια νέα τάξη απεδείχθη εντελώς ανεδαφική και έφερε χάος. Ο εγκλωβισμός και η καθήλωση στο Ιράκ των ΗΠΑ κάνουν πιο εύκολα τα πράγματα για τη ρωσική πολιτική αλλά και για άλλες μεγάλες χώρες που διεκδικούν έναν δικό τους αυτόνομο γεωπολιτικό ρόλο σ’ έναν πολυπολικό κόσμο. Είναι κρίμα που η ΕΕ δεν είναι ακόμη μεταξύ αυτών. Θα μπορούσε από τη θέση, την ιστορία και το δυναμικό της να παίξει έναν ιδιαίτερα θετικό ρόλο και να προωθήσει την ιδέα και την προοπτική ενός πιο ειρηνικού, πιο ανεπτυγμένου και πολιτισμένου κόσμου.