Ζημιές από την παρατεταμένη προεκλογική περίοδο

Τα ΜΜΕ έβγαλαν το συμπέρασμά τους. Γενικές εκλογές θα διεξαχθούν το φθινόπωρο του 2007. Έτσι παρουσιάζουν τη φετινή χρονιά σαν εκλογική και μάλιστα με πρόωρες εκλογές, παρά τη δεδηλωμένη «απόφαση» του Κώστα Καραμανλή ότι βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν στο τέλος της τετραετίας, δηλαδή τον Μάρτιο του 2008. Όπως και αν έρθουν τα πράγματα γύρω από την ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών, ένα είναι βέβαιο. Το 2007 είναι προεκλογικό έτος με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομία μας, που είναι βεβαρημένη με το καθεστώς της κοινοτικής επιτήρησης. Έστω και αν τα αρμόδια κοινοτικά όργανα αποφασίσουν τον τερματισμό του καθεστώτος επιτήρησης τον προσεχή Οκτώβριο ή Νοέμβριο και πάλι ουσιαστικά οι εκλογές θα διεξαχθούν, έστω τον Μάρτιο του 2008, κάτω από τη βαριά σκιά της επιτήρησης και των συνεπειών της.

H Ευρωπαϊκή Ένωση και η ΟΝΕ φαίνεται ότι είναι αποφασισμένες να «χτενίσουν» και τον προϋπολογισμό του 2008 και αφού πεισθούν για την «κοινοτική νομιμοφροσύνη» του, καθ’ όσον αφορά το ύψος του ελλείμματος, τότε να προχωρήσουν στην άρση της επιτήρησης της οικονομίας μας.

Οι επιπτώσεις στην οικονομία κατά το 2007 θα φέρουν τη σφραγίδα δύο αναμφισβήτητων γεγονότων: α) ότι η φετινή χρονιά είναι προεκλογική και ενδεχομένως εκλογική και β) ότι η ελληνική οικονομία δεσμεύεται από το καθεστώς επιτήρησης. Τα δύο αυτά σημαντικά γεγονότα είναι που προσδίδουν μια εξέχουσα ιδιαιτερότητα από οικονομική άποψη στη φετινή χρονιά. Έχοντας υπόψη τα δύο αυτά γεγονότα μπορούμε να διαγράψουμε τις πιθανές εξελίξεις στον δημοσιονομικό τομέα και στον ιδιωτικό, αφού επιστρατεύσουμε και την εμπειρία από προγενέστερες προεκλογικές χρονιές.

α)Επιπτώσεις στον δημοσιονομικό τομέα: Έχει διαπιστωθεί ότι κατά την προεκλογική χρονιά όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις «δίνουν τα ρέστα τους» για να κερδίσουν ψήφους. Δίκαιες ή άδικες διεκδικήσεις, λογικά ή παράλογα αιτήματα ή και προκλητικά ακόμη έρχονται στην επιφάνεια και οι κυβερνήσεις «την ανάγκην φιλοτιμία ποιούμενες» ικανοποιούν εν όλω ή εν μέρει τα αιτήματα αυτά. Έκτακτα επιδόματα, παροχές σε έχοντες και μη έχοντες, αθρόοι διορισμοί στο Δημόσιο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, εκτέλεση μεγάλων και μικρών δημόσιων έργων και δικαιολογημένες λόγω των εκλογών δημόσιες δαπάνες (εκτυπώσεις και αποστολές ψηφοδελτίων και εκλογικών καταλόγων, αποζημιώσεις δικαστικών αντιπροσώπων, δαπάνες συγκέντρωσης και δημοσιοποίησης των εκλογικών αποτελεσμάτων κ.λπ.) οδηγούν σε «εκτροχιασμό» την πορεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού. Ξετινάζεται η κάσα κατά το προεκλογικό έτος με ασύμμετρες αυξήσεις των κρατικών δαπανών και στον τομέα των δημοσίων εσόδων παρατηρείται μια «προεκλογική ραστώνη».

Οι ελεγκτικοί και οι εισπρακτικοί μηχανισμοί του υπουργείου Οικονομικών φρενάρουν για να μη γίνεται το κράτος ενοχλητικό για τους ψηφοφόρους. Σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις για τη συγκράτηση του ελλείμματος του προϋπολογισμού παρατηρείται ο περιορισμός των πιστώσεων του Προγράμματος Δημοσίων Έργων (ΠΑΕ) και έτσι καλύπτονται εν όλω ή εν μέρει οι «μαύρες τρύπες» του προϋπολογισμού. Όμως στις προεκλογικές χρονιές είναι αναγκαία η εκτέλεση δημοσίων έργων και το ΠΔΕ δεν παρουσιάζει δυνατότητες για να καλύψει υστέρηση εσόδων ή υπέρβαση δαπανών. Έτσι το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού φουντώνει την προεκλογική χρονιά. Φέτος η κυβέρνηση δεν έχει περιθώρια για αύξηση του ελλείμματος, καθώς πιέζεται από το καθεστώς της κοινοτικής επιτήρησης. Τα κοινοτικά όργανα που είναι εντεταλμένα να επιτηρούν τη δημοσιονομική διαχείριση θα παρακολουθούν προσεκτικά την πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού και δεν θα επιτρέπουν «ανοίγματα» στις δαπάνες ούτε υστέρηση στα έσοδα και κυρίως τα φορολογικά. Έτσι οι προεκλογικές παρεκκλίσεις στον κρατικό προϋπολογισμό του 2007 προσωπικά πιστεύουμε ότι θα είναι αρκετά περιορισμένες. Όλα αυτά που απορρέουν βασικά από τους περιορισμούς της επιτήρησης οδηγούν και σε στασιμότητα της δημόσιας κατανάλωσης και του ποσοστού συμμετοχής του κράτους στον ρυθμό ανάπτυξης κατά το 2007. Και είναι απόλυτα δικαιολογημένη η πρόβλεψη του υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών ότι το 2007 η δημόσια κατανάλωση θα παρουσιάσει αύξηση μόνο 1,1% έναντι 2% κατά το 2006 και 3,1% κατά το 2005, με αποπληθωριστή 3% (εισηγητική έκθεση προϋπολογισμού 2007 – σελίς 25 πίνακας 1.4). Το συμπέρασμα όλων αυτών είναι ότι στον δημοσιονομικό τομέα το καθεστώς της επιτήρησης και η γνωστή και αναμφισβήτητη δημοσιονομική καχεξία δεν επιτρέπουν προεκλογικού χαρακτήρα παροχές έστω απόλυτα δικαιολογημένες ούτε επιτρέπεται εφησυχασμός του ελεγκτικού και εισπρακτικού μηχανισμού του υπουργείου Οικονομικών. Ίσως έτσι αρχίσει να ατονεί το έθιμο των προεκλογικών παροχών. Και όμως αυτή ήταν η προσδοκία όλων εκείνων που επί 4 χρόνια γνωρίζουν την εγκατάλειψη και τη βαρβαρότητα της μόνιμης λιτότητας και προεκλογικά στηρίζουν ελπίδες για κάποια βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης. Και όλα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι και το 2008 η ίδια κατάσταση θα επικρατήσει, καθώς και ο προϋπολογισμός του 2008 θα καταρτισθεί με προδιαγραφές επιτήρησης.

β)Επιπτώσεις στον ιδιωτικό τομέα: Η προεκλογική περίοδος έχει σημαντικές επιπτώσεις και επηρεάζει πάρα πολλούς τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Επίσης επηρεάζει και τις εξελίξεις σε πολλά μακροοικονομικά μεγέθη. Ορισμένοι παραγωγικοί κλάδοι θα γνωρίσουν κατά την προεκλογική περίοδο συγκυριακή άνθηση, όπως για παράδειγμα ο κλάδος των διαφημίσεων, των γραφικών τεχνών, των εκτυπώσεων, των μεταφορών, των συμβούλων επικοινωνίας, των ΜΜΕ (έντυπου και ηλεκτρονικού Τύπου) και ένα σωρό άλλες δραστηριότητες που βοηθάνε στην ομαλή διεξαγωγή των σύγχρονων βουλευτικών εκλογών. Στους κλάδους αυτούς θα σημειωθούν και φαινόμενα υπερβολικής αύξησης των τιμών (αισχροκέρδειας), καθώς η ζήτηση θα είναι εντονότατη. Οι περισσότεροι όμως κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας δεν συνδέονται καθόλου με την προεκλογική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών και οι κλάδοι αυτοί θα μείνουν στο απυρόβλητο.

Η ανεργία κατά τη «ζεστή» προεκλογική περίοδο, δηλαδή το τελευταίο προ των εκλογών δίμηνο, θα παρουσιάσει αισθητή κάμψη. Πολλοί άνεργοι θα βρουν πρόσκαιρη απασχόληση στους κλάδους που παρουσιάζουν αυξημένη ζήτηση λόγω εκλογών και στην παροχή υπηρεσιών στους μηχανισμούς όλων των κομμάτων και των υποψηφίων βουλευτών (προσωπικό γραφείου, χειροκροτητές, συμμετέχοντες σε πολιτικές συγκεντρώσεις με ή χωρίς διαφημιστικά πανό, τοιχοκολλητές διαφημίσεων κ.λπ.). Γι’ αυτό και η πρόβλεψη είναι ότι κατά την προεκλογική περίοδο η μείωση της ανεργίας θα υπερβεί τη μία (1) εκατοστιαία μονάδα. Αυτή η συγκυριακή μείωση είναι μια ανάσα για πολλούς ανέργους, βραχύτατης όμως διάρκειας.

Αντιθέτως, στον τομέα των επενδύσεων θα παρατηρηθεί χαλάρωση. Τα προεκλογικά έτη δεν προσφέρονται για νέες επενδυτικές πρωτοβουλίες. Γενικά έχει παρατηρηθεί μια επενδυτική αδράνεια την περίοδο προ των εκλογών, καθώς οι επενδυτές (ιδιώτες ή επιχειρηματίες) αναβάλλουν την πραγματοποίηση επενδύσεων στην πραγματική οικονομία για μετά τις εκλογές. Με βάση τη μέχρι τώρα εμπειρία τους έχουν διαπιστώσει ότι τα προνόμια και τα κίνητρα για νέες επενδύσεις ισχυροποιούνται και βελτιώνονται υπέρ των επενδυτών με νόμους που καταρτίζονται από τις μετεκλογικές κυβερνήσεις. Και τούτο γιατί οι κυβερνήσεις αυτές έχουν νωπή την έκφραση της λαϊκής εμπιστοσύνης και δεν κινδυνεύουν να προκαλέσουν λαϊκή αγανάκτηση από τις βελτιωμένες παροχές στους επενδυτές. Αυτή η προεκλογική επενδυτική αδράνεια επηρεάζει αρνητικά την ιδιωτική κατανάλωση, την παραγωγή και την απασχόληση και τελικά και τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ.

Γι’ αυτό πολλοί φοβούνται καθίζηση της οικονομίας κατά την προεκλογική περίοδο και δικαιολογημένα επιθυμούν αυτή η περίοδος να είναι όσο το δυνατόν συντομότερη. Η τωρινή προεκλογική περίοδος όμως φαίνεται να είναι αρκετά εκτεταμένη, με μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας για τον χρόνο τερματισμού της. Και αυτό σημαίνει υψηλό τίμημα για τους τομείς της οικονομίας που επηρεάζονται αρνητικά. Ειδικά στον τομέα των επενδύσεων και ο κ. Αλογοσκούφης προβλέπει μείωση του ρυθμού αύξησής τους κατά το 2007. Στην εισηγητική του έκθεση επί του προϋπολογισμού του 2007 προβλέπει ρυθμό αύξησης 7,4%, ενώ το 2006 η αύξηση έφτασε σύμφωνα με τους υπολογισμούς του στο 8,8%. Ο κ. Αλογοσκούφης θα πρέπει να είναι απόλυτα ευχαριστημένος αν οι νέες επενδύσεις (μη συμπεριλαμβανομένων των ποσών από αποκρατικοποιήσεις δημοσίων επιχειρήσεων που βρίσκονται ήδη σε λειτουργία) στην πραγματική οικονομία φτάσουν το 2007 σε ρυθμό αύξησης 5%. Μεγάλη ευαισθησία από μέρους των υποψηφίων επενδυτών!

Η αγορά κατά την προεκλογική περίοδο λογικά θα κινηθεί σε ρυθμούς κερδοσκοπίας, λόγω της χαλάρωσης της κρατικής εποπτείας. Οι «αγαθοποιές» δυνάμεις της αγοράς θα αισθάνονται περισσότερη ελευθερία, καθώς η εκ μέρους του κράτους παρακολούθηση της δραστηριότητας θα είναι περιορισμένη. Και οι υγειονομικοί έλεγχοι των τροφίμων επίσης. Υποχρέωση όλων των αρμοδίων οργάνων του υπουργείου Ανάπτυξης και των νομαρχιών είναι να εντείνουν τους ελέγχους της αγοράς. Και καθ’ όσον αφορά τις τιμές και την ποιότητα. Και κυρίως την ποιότητα των ειδών που υπάγονται στο κύκλωμα διατροφής. Η υγεία του λαού είναι το ύψιστο αγαθό και η προστασία της βασικό μέλημα του κράτους.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το «ισοζύγιο» των επιπτώσεων στην οικονομία είναι σε γενικές γραμμές αρνητικό. Ο κίνδυνος καθίζησης είναι σφόδρα πιθανός. Για τον λόγο αυτόν καθήκον της κυβέρνησης και ειδικά του κ. πρωθυπουργού είναι να δώσει τέρμα στην εκλογολογία, στην παρατεταμένη προεκλογική περίοδο και στην αβεβαιότητα για τον χρόνο διεξαγωγής των προσεχών εκλογών. Πέραν των άλλων, η αβεβαιότητα κρατάει «όμηρο» και την οικονομία και επιδεινώνει τις αρνητικές επιπτώσεις.