Ο κύκλος των χαμένων ΔΕΚΟ: Η περίπτωση του ΟΤΕ

Κακός οιωνός για την αμερικανική παντοκρατορία είναι η δύση του χρόνιου αμερικανικού μονοπωλίου στην ενημέρωση, όπως αυτό ανέτειλε και διαμορφώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90.

Το ξεκίνημα του γαλλικού τηλεοπτικού καναλιού παγκόσμιας εμβέλειας «Φρανς 24» στις 6 Δεκέμβρη, σε συνδυασμό με την απόφαση του αραβικού «Αλ Τζαζίρα» να δημιουργήσει ξεχωριστό πρόγραμμα στα αγγλικά, απευθυνόμενο σε όλο τον κόσμο, και την ίδρυση του «Τελεσούρ», που καλύπτει όλη τη Νότια Αμερική, έπειτα από πρωτοβουλία του Ούγκο Τσάβες, δίνουν την αίσθηση ότι στον κόσμο της ενημέρωσης δημιουργείται για πρώτη φορά μια ισορροπία δυνάμεων που παραπέμπει στον «πολυπολικό» κόσμο που πολλοί οραματίζονται ως υποκατάστατο της αμερικανικής παντοκρατορίας. Το ενδιαφέρον μάλιστα είναι ότι το περιεχόμενο και των τριών αυτών τηλεοπτικών σταθμών ανταγωνίζεται και σε πολιτικό επίπεδο τις ιεραρχήσεις του αμερικανικού CNN.

Το γαλλικό κανάλι «Φρανς 24», για παράδειγμα, φιλοδοξεί να εκφράσει τις διαμαρτυρίες απέναντι στην παγκοσμιοποίηση. Η διαφήμισή του περισσότερο θυμίζει πολιτική διαφήμιση: Στην αρχή η κάμερα μπαίνει σε ένα σουέτσοπ (όπως λέγονται τα κάτεργα του Τρίτου Κόσμου όπου ανθεί η παιδική εργασία), δείχνοντας έναν πιτσιρικά που ράβει μια μπάλα. Αμέσως μετά η κάμερα απαθανατίζει τον θρίαμβο ενός ποδοσφαιριστή σε ένα γήπεδο ποδοσφαίρου. Τότε έρχεται η προσγείωση στην πραγματικότητα, καθώς μια σκοτεινή φιγούρα στο σουέτσοπ καρπαζώνει τον μικρό, επαναφέροντάς τον στη μουντή του καθημερινότητα. Η καρπαζιά που έφαγε ο πιτσιρικάς θυμίζει σε πολλά την πολιτική καρπαζιά που έφαγαν οι Ευρωπαίοι από τους Αμερικανούς το 2002, όταν αντετίθεντο με κάθε δυνατό τρόπο στην απόφαση των Αμερικανών να επέμβουν στο Ιράκ, χωρίς στο τέλος να καταφέρουν και πολλά. Τα ρεπορτάζ υποστηρίζουν ότι σε εκείνη ακριβώς τη συγκυρία ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Ζακ Σιράκ, συνέλαβε την ιδέα για τη δημιουργία μιας γαλλικής τηλεόρασης που θα ανταγωνίζεται την τηλεόραση του Τέρνερ, προπαγανδίζοντας τις γαλλικές θέσεις. Έχει μάλιστα ενδιαφέρον η ειλικρίνεια με την οποία ανασκευάζονται κοινοτοπίες περί αντικειμενικότητας, από τον ίδιο τον πρόεδρο του «Φρανς 24»: «Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι ένας κόσμος με αντικειμενικότητα. Αλλά αυτός ο κόσμος δεν υπάρχει. Θέλουμε να καλύπτουμε τον κόσμο με τα δικά μας μάτια και τα μάτια μας είναι γαλλικά μάτια. Και αν πρέπει να εξηγήσω τη γαλλική οπτική, λέω πως είναι μια οπτική που αναγνωρίζει την ποικιλία στον κόσμο»!

Το δίκτυο «Αλ Τζαζίρα» δεν χρειάζεται συστάσεις. Δυο φορές στο παρελθόν τα γραφεία των ανταποκριτών του στην Καμπούλ και στη Βαγδάτη έχουν δεχτεί τις αμερικανικές βόμβες και άπειρες φορές υψηλόβαθμοι αμερικανοί αξιωματούχοι εδώ και δέκα χρόνια που λειτουργεί έχουν παραπονεθεί στον εμίρη του Κατάρ, που το χρηματοδοτεί, ότι υποθάλπει τον αντιαμερικανισμό στον αραβικό κόσμο, ζητώντας του μάλιστα να το κλείσει.

Η πραγματικότητα βέβαια είναι πιο σύνθετη από αυτήν που αναγνωρίζει η αμερικανική οπτική, καθώς οι ανταποκριτές του έχουν διωχθεί από το Ιράν με την κατηγορία ότι υπονομεύουν τον αντιαμερικανικό προσανατολισμό του καθεστώτος, ενώ ο κορυφαίος βρετανός ανταποκριτής στη Μέση Ανατολή, ο Ρόμπερτ Φισκ, στο καινούργιο συναρπαστικό του βιβλίο για την κατάκτηση της Μέσης Ανατολής αναφέρει πως ο υπουργός Πληροφοριών του Σαντάμ Χουσεΐν λίγο πριν πέσει η Βαγδάτη κατήγγελλε το «Αλ Τζαζίρα» ότι προπαγανδίζει τις αμερικανικές θέσεις. Το «Αλ Τζαζίρα» παρ’ όλα αυτά από τις 15 Νοέμβρη εκπέμπει και στην αγγλική γλώσσα, φθάνοντας σε εκατομμύρια δέκτες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, επιδιώκοντας να καλύπτει τα γεγονότα που συμβαίνουν στον αναπτυσσόμενο κόσμο, με μια δημοσιογραφία που παραπέμπει στο βρετανικό δίκτυο BBC. Εντελώς ενδεικτική είναι η ιεράρχηση των θεμάτων ενός από τα πρώτα του δελτία: πρώτο θέμα – Λωρίδα της Γάζας, δεύτερο – Νταρφούρ, τρίτο – Ιράν και τέταρτο – Ζιμπάμπουε. Ποιος είπε ότι οι ΗΠΑ και η Δυτική Ευρώπη είναι το κέντρο της γης;

Το παζλ στον νέο χάρτη της παγκόσμιας ενημέρωσης συμπληρώνεται με το δίκτυο «Τελεσούρ», που έχει την έδρα του στην πρωτεύουσα της Βενεζουέλας, το Καράκας, και ξεκίνησε να εκπέμπει σε περισσότερες από 15 χώρες στις 31 Οκτώβρη 2005. Αδιάψευστο μάρτυρα της πολιτικής του κατεύθυνσης αποτελεί η λίστα των χρηματοδοτών του.

Στην πρώτη σειρά βρίσκεται η Βενεζουέλα που καλύπτει το 51% του κόστους του, στη δεύτερη η Αργεντινή του κεντροαριστερού Κίρχνερ, που συμβάλλει με το 20%, στην τρίτη η Κούβα και μετά η Ουρουγουάη, ενώ μόλις πρόσφατα προθυμοποιήθηκε και ο πρωθυπουργός της Βολιβίας, Έβο Μοράλες, να αγοράσει ένα πακέτο μετοχών, δείχνοντας έτσι το πολιτικό του ενδιαφέρον για μια τηλεόραση που δεν φιλοδοξεί μόνο να ενώσει την κατακερματισμένη Νότια Αμερική, αλλά επίσης τη Νότια Αμερική με τον υπόλοιπο Τρίτο λεγόμενο κόσμο μέσω ανταλλαγής προγραμμάτων ακόμη και με το «Αλ Τζαζίρα»!

Όλες οι παραπάνω εξελίξεις, που διαμορφώνουν ένα περισσότερο δημοκρατικό και πολυφωνικό τοπίο, παρότι δεν αγγίζουν άμεσα την ενημέρωση στην Ελλάδα, υπογραμμίζουν δύο τάσεις. Πρώτον την επιστροφή του πολιτικού σχολιασμού και της κριτικής παράθεσης των γεγονότων. Και δεύτερον πως ακόμη και στην ενημέρωση, όπως και στην πολιτική, δεν υφίστανται μονόδρομοι!