Η Τουρκία στην Ευρώπη και άλλες ιστορίες
Μια ακόμα κανονική χώρα όπως οι άλλες που τι ζητάει, τίποτα. Τη φυσική της εξέλιξη, να γίνει δηλαδή μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γεγονός ότι -προς το παρόν τουλάχιστον- η απόκτηση της ιδιότητας του μέλους προϋποθέτει να ανήκει η ενδιαφερόμενη χώρα γεωγραφικώς στην Ευρώπη δεν φαίνεται να έχει μεγάλη σημασία. Ίσως χρησιμοποιείται ως λόγος ότι η Τουρκία «πατάει» με το ένα πόδι στη Γηραιά Ήπειρο, με το κομμάτι δηλαδή της ευρωπαϊκής Τουρκίας, μόνο που το κομμάτι δεν είναι καν πόδι, αλλά δάχτυλο, αναλογικά με τον όγκο και την έκταση της Τουρκίας. Οι ρεαλιστές Ευρωπαίοι βέβαια δεν ανησυχούν (κάτι ψύχραιμοι Δανοί, Γάλλοι, Βέλγοι κ.λπ.), αφού ξέρουν ότι η διαδικασία ένταξης θα πάρει (αν ποτέ ολοκληρωθεί) πολλά χρόνια. Και όταν οι διαπραγματεύσεις φθάνουν στο τέλος τους, είναι πολύ πιθανό η μορφή της σχέσης Τουρκίας – Ευρωπαϊκής Ένωσης να είναι πολύ διαφορετική από αυτήν που σήμερα υπάρχει. Κατ’ άλλους είναι πολύ πιθανό να μην υπάρχει Ευρωπαϊκή Ένωση, άρα ας μην ανησυχούμε, διότι όλα βρίσκονται στο κενό.
Μπορεί. Επειδή όμως μπορεί τίποτα από αυτά να μη συμβεί και επειδή η ιστορία γράφεται και αφορά σε βάθος πολλών χρόνων, καλό είναι να προβλέπουμε τι μπορεί να συμβεί αν η Τουρκία γίνει πλήρες και ισότιμο μέλος της ΕΕ. Με κυρίαρχη την αντίληψη «είμαστε περήφανοι που είμαστε Τούρκοι», αλλά επιπροσθέτως την αλαζονική άποψη «πώς αντέχουν οι άλλοι να μην είναι Τούρκοι», η γειτονική χώρα νιώθει κάπως σαν να κάνει χάρη στην Ευρωπαϊκή Ένωση που πρόκειται να γίνει μέλος της. Κυκλοφορεί άλλωστε ευρέως η άποψη πως η ΕΕ «αποενοχοποιείται» από τη χριστιανική της ταυτότητα με την είσοδο μιας μουσουλμανικής χώρας, κάτι που -σύμφωνα με την ίδια λογική- συμβάλλει καθοριστικά στη συνύπαρξη των πολιτισμών. Την αλαζονεία αυτή δεν κουβαλάει μόνο η τουρκική πολιτική ηγεσία (αν συνέβαινε μόνο αυτό, θα λέγαμε ότι πρόκειται για άσκηση-επίδειξη εθνικής υπερηφάνειας προκειμένου να πεισθεί ο λαός ότι η Τουρκία δεν «ξεπουλιέται» στην «άπιστη Ευρώπη»), αλλά και τα κόμματα, ο Τύπος και η μεγάλη πλειοψηφία του λαού που έχει εκπαιδευτεί να σκέπτεται και να λειτουργεί έτσι. Όταν η Ευρώπη ζητεί από την Τουρκία να κάνει βήματα στην κατεύθυνση προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η μεγάλη πλειοψηφία των Τούρκων διερωτάται τι ακριβώς είναι αυτό και «γιατί μας λένε αυτοί τι να κάνουμε». Δηλαδή τι εννοούν οι Ευρωπαίοι; Ότι φυλακίζονται, βασανίζονται, εξοντώνονται άνθρωποι στην Τουρκία για τις ιδέες και τα πιστεύω τους; Ναι, αυτό εννοούν. Στη γειτονική χώρα αγανακτούν τόσο επειδή τους παρατηρούν γι’ αυτό όσο και γιατί πρέπει να μάθουν να λειτουργούν αλλιώς. Δηλαδή «να γίνουν σαν τους άλλους». Κι από εκεί που θα (έπρεπε να) γίνονται οι άλλοι σαν τους Τούρκους, καλούνται εκείνοι να ομοιάσουν προς τους δυτικούς, αλλά και να υποστούν μαθήματα δημοκρατίας. Δεν είναι γνωστό πόσο και πότε θα καταφέρουν οι γείτονες «να ομοιάσουν» και να αποκτήσουν συνείδηση δημοκρατίας και ευαισθησία για τα δικαιώματα μειονοτήτων (εθνικών, θρησκευτικών, πολιτισμικών) ανάλογη με εκείνη των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν είναι δύσκολο πάντως να εφαρμοστούν οι κανόνες, οι ντιρεκτίβες της ΕΕ. Το δύσκολο είναι να πιστέψει η Τουρκία ότι έτσι πρέπει να γίνεται, έτσι πρέπει να συμβαίνει, έτσι πρέπει να λειτουργούν οι κοινωνίες. Και αφού το πιστέψει, να αποτελέσει σταδιακά κομμάτι της συνείδησής της. Γι’ αυτό το συγκεκριμένο πόσα χρόνια άραγε θα χρειαστούν;