Πολιτικός και κοινωνικός συντηρητισμός
Η αντίφαση είναι προφανής: Η αγορά απελευθερώνεται και η κοινωνία εγκλωβίζεται. Την εποχή της βεβαιότητας και της σταθερής προόδου την έχει διαδεχθεί η περίοδος της ανασφάλειας και της υποθήκευσης του μέλλοντος.
Υψηλά ποσοστά ανεργίας, κρίση των παραδοσιακών παραγωγικών-επαγγελματικών δραστηριοτήτων, νέοι χωρίς σιγουριά για το μέλλον, νοικοκυριά βεβαρημένα με πολυετή δάνεια, ποιότητα ζωής υποβαθμισμένη στις μεγαλουπόλεις…
Θεμέλιο διαμόρφωσης της γενικευμένης αυτής ανασφάλειας είναι η αποδυνάμωση του κοινωνικού κράτους. Εκπαίδευση χωρίς γνωσιακοαξιακό περιεχόμενο και χωρίς στόχους, να βαδίζει προς την ιδιωτικοποίηση και την εμπορευματοποίηση. Εργασιακές σχέσεις, ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό σύστημα να αποδυναμώνονται χρόνο με τον χρόνο.
Στο κενό που αφήνει η αποδυνάμωση των κοινωνικών/ανθρωπιστικών αξιών αναδύεται μια σειρά συντηρητικών προταγμάτων.
Στο πλαίσιο της κοινωνικής ανασφάλειας προστίθεται ο τύπος ανασφάλειας που προκύπτει από τα κρούσματα εγκληματικότητας, από προβλήματα που δημιουργούνται από μετανάστες και γενικότερα από ένα διευρυνόμενο κλίμα ανομίας, παραβατικότητας και οικονομικού χαρακτήρα εγκλημάτων που παραμένουν ατιμώρητα.
Μ’ αυτόν τον τρόπο το τρίπτυχο ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ-ΑΝΟΜΙΑ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΔΙΚΙΑ οδηγεί σταδιακά στην ανάδυση ενός άλλου «τριπτύχου» που για πρώτη φορά εμφανίζεται με τέτοια δυναμική σ’ ολόκληρη την περίοδο της μεταπολίτευσης, του τριπτύχου: ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΣ-ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΣΜΟΣ-ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ.
Αυτές όμως οι αντιλήψεις και στάσεις συνιστούν μια συντηρητική μεταστροφή της πολιτικής συμπεριφοράς. Κι αυτή η μεταστροφή διαπερνά σ’ έναν μεγάλο βαθμό την κοινωνική-εκλογική βάση όλων των κομμάτων του πολιτικού συστήματος. Προσλαμβάνει δηλαδή ευρύτερες ιστορικές και κοινωνικές διαστάσεις.
Ασφαλώς τα φαινόμενα των συγκρούσεων, των καταστροφών, των καμένων αυτοκινήτων, των λεηλασιών που παρατηρούνται σε πολλές κινητοποιήσεις αυξάνουν το αίσθημα της ανασφάλειας. Τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται βέβαια εδώ και τρεις δεκαετίες. Όμως σε παρελθούσες περιόδους κυριαρχούσε το αίσθημα της ασφάλειας, της όποιας εμπιστοσύνης στην πολιτική εξουσία. Σήμερα κι αυτοί οι «ανασχετικοί» παράγοντες έχουν σε μεγάλο βαθμό αποδυναμωθεί.
Ο αυταρχισμός εκδηλώνεται με την επίκληση του νόμου και της τάξης. Το αίτημα της επανεδραίωσης της παράδοσης, του κύρους και της ισχύος του κράτους συνιστά το πρόταγμα νεοσυντηρητικών, θεωρητικών κατασκευών (Νέα Δεξιά) που συνδέουν την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς με την απόσυρση του παρεμβατικού κράτους και τη μετατροπή του σε μηχανισμό εποπτείας και καταστολής της κοινωνίας.
Η αντιτρομοκρατική υστερία παρέχει τις νομιμοποιητικές βάσεις γι’ αυτή τη «μετατροπή», αφού η περιστολή των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών εκλαμβάνεται ως αναγκαίος όρος αποτροπής φαινομένων τρομοκρατίας και εγκληματικότητας. Οι παρακολουθήσεις κάθε μορφής συνιστούν πλέον καθημερινό, μαζικό -και ατύπως νομιμοποιημένο- φαινόμενο.
Η ελευθερία του «ιδιωτικού», την οποία πρόβαλε ο φιλελευθερισμός ως ύψιστη αξία της ατομικότητας, δεν αποτελεί παρά ένα κίβδηλο «νόμισμα», χωρίς αξία.
Στη «θεματική» αυτής της συντηρητικού τύπου «στροφής» περιελήφθησαν την τελευταία περίοδο ιστορικοί θεσμοί όπως το πανεπιστημιακό άσυλο, οι διαδηλώσεις κ.λπ.
Ασφαλώς κανένας υπεύθυνος πολίτης δεν μπορεί να συμφωνήσει με τις καταστροφές ή τις εγκληματικού χαρακτήρα πράξεις που διεπράχθησαν στις πρόσφατες σχολικές καταλήψεις. Ούτε βέβαια με τις βιαιότητες και τις καταστροφές στις οποίες καταφεύγουν οι «γνωστοί-άγνωστοι»…
Σε κάθε περίπτωση πάντως η απάντηση δεν μπορεί να είναι η «επάνοδος» σ’ ένα συντηρητικό σχολείο ούτε η αναγόρευση του εισαγγελέα σε ύπατο κριτή για την προστασία του ασύλου από εγκληματικές πράξεις και καταστροφές.
Οι δημοκρατικοί θεσμοί δεν μπορούν να μεταβιβάζουν ουσιώδη ελευθεριακά τους προτάγματα στη δικαστική εξουσία και στις δυνάμεις καταστολής. Η ύψιστη διαδικασία της απόφασης θα πρέπει να παραμείνει στους πανεπιστημιακούς θεσμούς (π.χ. πρυτανικό συμβούλιο).
Βεβαίως το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη του σεβασμού του ασύλου από άτομα ή ομάδες που καταλύουν με τις πράξεις τους το ίδιο το περιεχόμενο του θεσμού του ασύλου (διατύπωση ελεύθερης γνώμης με σεβασμό της ελευθερίας της αντίθετης γνώμης).
Μια παρόμοια στάση θα πρέπει να προταθεί σε μια σειρά θεσμών και δημοκρατικών εκφράσεων πριν οδηγηθούμε σε αυταρχικές και συντηρητικές «ατραπούς». Οι ίδιοι οι πολίτες οφείλουν να ενεργοποιηθούν και να προασπίσουν τα δημοκρατικά/ελευθεριακά περιεχόμενα των θεσμών, γιατί η απουσία τους θα «καλυφθεί» από τη δράση των μηχανισμών του αυταρχικού κράτους.
Άλλωστε η αδιαφορία, ο σκεπτικισμός, ο πολιτικός κυνισμός οδηγούν κατευθείαν στην αντίληψη του «πατέρα» του νεοφιλελευθερισμού, F.A. Hayek: «Η δημοκρατία δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσον, ένα ”ωφελιμιστικό στρατήγημα” που συντελεί στη διασφάλιση του ύψιστου στόχου: της ελευθερίας του (οικονομικού) πράττειν»…