Στη ζούγκλα του μαυροπίνακα…
Ποια είναι άραγε η πιο «μοντέρνα» έκφραση του φαινομένου της βίαιης συμπεριφοράς; Όχι η ίδια η πράξη αλλά η απεικόνισή της. Η αναπαραγωγή και η διαφήμιση της σ’ έναν ευρύτερο σχολικό ή κοινωνικό «πληθυσμό», ως «απόδειξη» του «θάρρους» και της «τόλμης» των δραστών… Το «μέσον», κατά συνέπεια, είναι η ίδια η πράξη και τελικός σκοπός είναι η απεικόνιση και διάδοση της πράξης.
Η «μεταφορά» των προτύπων της τηλεόρασης στη μικρο-κοινωνία του σχολείου και το κίνητρο της αναπαραγωγής αυτών των προτύπων αποτελεί ασφαλώς ένα σημαντικό παράγοντα ερμηνείας μιας σειράς εγκληματικού χαρακτήρα πράξεων που συντελούνται στα σχολεία.
Το βασικό, όμως, ερώτημα που τίθεται στις περιπτώσεις αυτές είναι εάν τα απαράδεκτα αυτά περιστατικά αποτελούν απλές «μιμήσεις» ή συνιστούν βαθύτερες εκφράσεις και συμπτώματα του τρόπου με τον οποίο κοινωνικοποιούνται και υιοθετούν κάποια συστήματα αξιών οι νέοι άνθρωποι.
Ασφαλώς η τηλεόραση επιτελεί ένα, συστηματικά, καταστροφικό ρόλο στη δημιουργία αυτών των φαινομένων. Οι κρυφές κάμερες και οι παρακολουθήσεις έχουν καταστήσει περίπου «ήρωες» τους δημοσιογράφους που εκμετρούν την παραβίαση της προσωπικότητας και την κατάργηση των ατομικών δικαιωμάτων ως απόδειξη του θάρρους, της ελευθερογνωμίας, της «καθαρτήριας» παρέμβασής τους σ’ έναν κόσμο παρανομιών και οικονομικών εγκλημάτων.
Είναι εύκολο ο «ταρζάν» της τηλεόρασης να μεταφερθεί στο σχολικό περιβάλλον. Και ακόμα πιο εύκολο μέσα από το βίντεο του κινητού τηλεφώνου να απεικονισθούν πράξεις που διασύρουν την προσωπικότητα των ίδιων των συμμαθητών και συμμαθητριών τους, προκειμένου μέσα από τη «ζούγκλα» της ανομίας να «αναγνωριστούν» οι δράστες σαν «ήρωες»…
Η αποδυνάμωση των αξιών, η καταστροφή ενός ολόκληρου πολιτισμού, μιας ολόκληρης τάξης κοινωνικών κανόνων (που δεν είναι εκ προοιμίου συντηρητικοί) που συντελούνται -έμμεσα ή άμεσα- από μια μεγάλη σειρά τηλεοπτικών εκπομπών δεν θα είχε προσλάβει τέτοια έκταση και τέτοιο βάθος αν δεν είχαν αποδυναμωθεί οι δύο κύριοι φορείς κοινωνικοποίησης των παιδιών και των νέων, δηλαδή η οικογένεια και η εκπαιδευτική κοινότητα.
Σημαντικές αλλαγές έχουν συντελεσθεί στη δομή και στον κοινωνικοποιητικό χαρακτήρα της σύγχρονης οικογένειας. Ο αγώνας για την επιβίωση είχε σοβαρές συνέπειες στην ενότητα και στις σχέσεις που αναπτύσσονται στο οικογενειακό περιβάλλον. Ασφαλώς η αγωνία για τις σπουδές, για το μέλλον των παιδιών, για ένα επαρκές επίπεδο διαβίωσης αποτελούν κεντρικούς στόχους των γονέων. Όμως έχει εκλείψει η πραγματική επαφή, ο αυθόρμητος και ειλικρινής διάλογος που θα καλλιεργήσει την κριτική σκέψη των παιδιών και θα τα οδηγήσει στην υιοθέτηση μιας σειράς κοινωνικών και ανθρωπιστικών αρχών και αξιών.
Γι’ αυτό και στο κενό αυτό μπορούν εύκολα να διεισδύσουν τα «πρότυπα» των τηλεοπτικών εκπομπών και να αποτελέσουν υποδείγματα ατομικής συμπεριφοράς των παιδιών. Άλλωστε η παιδική και η νεανική παραβατικότητα αποτελούν, σύμφωνα με τρέχουσες «λογικές», σταγόνα στον ωκεανό της παρανομίας, της συναλλαγής, της διαφθοράς, που κατακλύζουν τους θεσμούς σε κάθε επίπεδο.
Γι’ αυτό παρατηρούμε το φαινόμενο της ευρύτερης κοινωνικής αδιαφορίας στην εκδήλωση απαράδεκτων ή και εγκληματικών πράξεων που συντελούνται στο σχολικό περιβάλλον. Οι τοπικές κοινωνικές επιδιώκουν να «κλείσουν» τέτοιου είδους θέματα. Δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν στην ουσία τους τα γεγονότα, γιατί φοβούνται τον ίδιο τον εαυτό τους, τις αλήθειες που θα ανακαλύψουν μέσα τους… Το τραγικό περιστατικό του δυστυχούς Άλεξ αποτελεί ίσως το πιο κραυγαλέο παράδειγμα.
Ποιος είναι όμως ο ρόλος του σχολείου: Ποια είναι η στάση των δασκάλων, της εκπαιδευτικής κοινότητας απέναντι σ’ αυτά τα φαινόμενα, που αμαυρώνουν το πολιτισμό μας;
Δυστυχώς τα φαινόμενα των τελευταίων ετών αποδεικνύουν ότι -σε μια ανησυχητική έκταση- επικρατεί η αδιαφορία και η απουσία παρέμβασης. Ο δάσκαλος αποτελεί για τους μαθητές ένα υπόδειγμα που, λόγω του ρόλου του, αναγνωρίζεται και κατοχυρώνεται πέρα από τα συναισθηματικούς δεσμούς των γονεϊκών προτύπων. Έχει λοιπόν ο ίδιος πολλαπλές δυνατότητες παρέμβασης στο πεδίο των σχέσεων που διαμορφώνονται στο εκπαιδευτικό περιβάλλον και αυξημένο κύρος στην αξιολόγηση των πράξεων των μαθητών.
Όμως, σε μια ισχυρή μερίδα τους, οι εκπαιδευτικοί αρκούνται σήμερα σ’ ένα τυπικό-διοικητικό ρόλο. Η διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών, η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης μέσω της ανταλλαγής επιχειρημάτων, η προώθηση συλλογικού τύπου δράσεων και η ανάδειξη των κοινωνικών αξιών θεωρούνται από αυτούς δυσπρόσιτοι ή και περιττοί στόχοι.
Τα σχολεία μας «παράγουν» μαθητές με πολλές γνώσεις από πολλαπλές πηγές πληροφοριών. Δεν δομούν όμως ούτε προσωπικότητες ούτε κριτικά σκεπτόμενους πολίτες. Κι αυτό συμβαίνει σ’ όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης…
Και μόνον το μέτρο της πενθήμερης αποβολής των δραστών-μαθητών στο τραγικό γεγονός της 16χρονης μαθήτριας φανερώνει τον δευτερεύοντα και παρενθετικό ρόλο που διαδραματίζουν σήμερα ορισμένοι εκπαιδευτικοί. Οι οποίοι αρκούνται στον δημοσιοϋπαλληλικό τους ρόλο και στην προσπάθειά τους να μην έρθουν σε αντίθεση με την «κοινή γνώμη» της τοπικής κοινωνίας…
Ως ένα βαθμό το σχολείο αποτελεί έναν «μικρόκοσμο» της κοινωνίας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η κατάλυση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και η εγκληματική πράξη θα πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους. Γιατί η ακύρωση των αξιών στο σχολείο οδηγεί τις επόμενες γενιές όχι απλώς στη ζούγκλα της τηλεόρασης, αλλά στην κοινωνία της ζούγκλας.