Το «καρτέλ» της ενημέρωσης
Γιατί ο ανταγωνισμός των καναλιών, όσον αφορά στις ειδήσεις και στις εκπομπές πολιτικού περιεχομένου, δεν διεξάγεται πλέον μεταξύ των καναλιών, αλλά μεταξύ τηλεοπτικών σταθμών και πολιτικής εξουσίας, μεταξύ των ΜΜΕ και του πολιτικού συστήματος.
Μ’ αυτό τον τρόπο ο πολιτικός ανταγωνισμός, η πολιτικο-ιδεολογική αντιπαράθεση μεταξύ των κομμάτων, διαμεσολαβείται και καθοδηγείται, κυριολεκτικά, από τις τηλεοράσεις και τους «αρμόδιους» δημοσιογράφους.
Η «εισβολή» αυτή στο πεδίο του Πολιτικού αποβλέπει σε δύο παράπλευρους και συγκλίνοντες στόχους:
Από τη μια πλευρά οι «τάξεις συμφερόντων» που κατέχουν τα ΜΜΕ επιδιώκουν την αποδυνάμωση και την ποδηγέτηση της κυβέρνησης και του Κ. Καραμανλή. Με δεδομένη την αδυναμία της αξιωματικής αντιπολίτευσης και του προέδρου της, ένας ισχυρός πρωθυπουργός αποτελεί ανεπιθύμητη εξέλιξη, ακόμα και για τις «φίλιες» δυνάμεις προς την κυβέρνηση. Το «πείραμα» της κυβέρνησης της ΝΔ με την προσπάθεια να τεθούν όρια στις δυνάμεις της διαπλοκής -παρά την αποτυχία του- αποτελεί μια δυσάρεστη υπόμνηση στα συμφέροντα αυτά, που με κανένα τρόπο δεν θα επιθυμούσαν την επανενεργοποίησή του.
Από την άλλη πλευρά οι ίδιες αυτές «τάξεις συμφερόντων» επιχειρούν να υπερακοντίσουν την ίδια την αξιωματική αντιπολίτευση και τον Γ. Παπανδρέου και να εμφανισθούν ως τα μόνα ισχυρά «αντιπολιτευτικά κέντρα» προς τις κυβερνητικές επιλογές και πρακτικές. Με τον τρόπο αυτό θέλουν να «πουλήσουν» εκδούλευση προς το ΠΑΣΟΚ με το επιχείρημα ότι φθείρουν την κυβέρνηση, ενώ ταυτόχρονα επιδιώκουν -άμεσα ή έμμεσα- να χειραγωγήσουν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ώστε να υιοθετήσει τη δική τους «πολιτική» τακτική. Δεν είναι άλλωστε λίγες οι φορές όπου ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ επιτιμήθηκε από τα ΜΜΕ τόσο για «ήπια» τακτική που ακολούθησε όσο και για τις «αποστάσεις» που κράτησε κάποιες φορές από τις συγκρουσιακές επιλογές των ιδιωτικών συμφερόντων των ΜΜΕ.
Οι πολιτικοί δεν καλούνται αλλά εγκαλούνται συστηματικώς στα δελτία ειδήσεων και στις εκπομπές πολιτικού περιεχομένου. Ορισμένοι δημοσιογράφοι ασκούν ατύπως έναν ξεκάθαρο πολιτικό ρόλο. Μέσα από επιθετικούς προσδιορισμούς και υπονοούμενα, ειρωνεύονται, λοιδορούν και σε ακραίες περιπτώσεις «διαπομπεύουν» κάποιους πολιτικούς, που με «αντίτιμο» την τηλεοπτική τους παρουσία είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν την αξιοπιστία τους αλλά και την αξιοπρέπειά τους.
Σε μια -επικίνδυνως διευρυνόμενη πλειοψηφία- παρακολουθούμε τους «πολιτικούς-δεσμώτες» που έχουν αποδεχθεί έναν «υπάλληλο» και απαξιωμένο πολιτικό ρόλο προκειμένου να φιλοξενηθούν στα τηλεοπτικά παράθυρα και να κατακλύζουν καθημερινά τις οθόνες μας.
Τα ΜΜΕ δεν αναπαριστούν, δεν ερμηνεύουν, δεν «αντανακλούν» μια πραγματικότητα, ένα συγκεκριμένο γεγονός, αλλά τα ανασυνθέτουν και τα διαμορφώνουν μέσα από σκόπιμη «λογική» τους. Προσδίδουν το δικό τους νόημα, αποδίδουν τη δική τους ερμηνεία, και επηρεάζουν όχι μόνο -ή τόσο- τις αντιλήψεις και τις στάσεις μας, αλλά και τη συνολική οπτική μέσα από την οποία κατανοούμε τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα.
Στο πρόσφατο παράδειγμα (συναλλαγής, εκβιασμού, διαφθοράς) που ήρθε στην επιφάνεια με την υπόθεση ΜΕΒΓΑΛ – Επιτροπής Ανταγωνισμού, το φαινόμενο της διαφθοράς χρησίμευσε ως απλό πρόσχημα για να πληγεί η ίδια η πολιτική. Ασφαλώς σε κάθε παρόμοια υπόθεση το θέμα των πολιτικών ευθυνών είναι πρώτιστο. Όμως το πρόβλημα των «κομματαρχών-κουμπάρων», των πελατειακών σχέσεων, της εύνοιας των «ημετέρων» αποτελεί μεν μια επαχθή όψη λειτουργίας του πολιτικού-κομματικού μας συστήματος, αλλά όχι τη μόνη αιτία παραγωγής των φαινομένων της διαφθοράς.
Εκεί, όμως, όπου το πρόβλημα της διαφθοράς συνδέεται ευθέως με τις σχέσεις διαπλοκής, τα ΜΜΕ και τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων τηρούν αιδήμονα σιωπήν… Μήπως κλήθηκε, άραγε, για να ερωτηθεί κάποιος μεγαλοβιομήχανος από το καρτέλ του γάλακτος ώστε να εξηγήσει στους έλληνες πολίτες γιατί το φρέσκο γάλα πωλείται στις υψηλότερες σ’ όλη την Ευρώπη τιμές και ποια είναι η ποιότητα του;
Δυστυχώς όταν η ανάλυση εγγίζει δομικά χαρακτηριστικά του κυκλώματος της διαπλοκής και των μηχανισμών της ασύδοτης κερδοσκοπίας, τότε τα ΜΜΕ τρέπονται σε φυγή, καταφεύγοντας στον «εύκολο» στόχο των πολιτικών ευθυνών, γιατί και αυτά τα ίδια δεν αποτελούν -στη μεγάλη τους πλειοψηφία- παρά «τμήματα» των σχέσεων της διαπλοκής, σχέσεων που απαξιούν και αποδυναμώνουν το πολιτικό μας σύστημα.
Ακολουθώντας τη στρατηγική αυτή οι τηλεοπτικοί σταθμοί συγκροτούν – μέσα από το πεδίο του οικονομικού ανταγωνισμού των -ένα ιδιότυπο πολιτικό-ιδεολογικό «καρτέλ», που αποβλέπει στη διεύρυνση της πολιτικής του επιρροής, προωθώντας ταυτόχρονα την αποπολιτικοποίηση του πολίτη και συμβάλλοντας, παράλληλα, στην επικράτηση μιας γενικότερης στάσης πολιτικού κυνισμού.
Η «έρευνα» των φαινομένων της διαφθοράς, όπως διεξάγεται από τα ΜΜΕ, όχι μόνο δεν οδηγεί στην άρση των φαινομένων αυτών αλλά -μη θίγοντας τα δομικά στοιχεία της διαφθοράς και της διαπλοκής τα οποία πρέπει να αποδυναμωθούν- οδηγεί τον «μέσο» πολίτη στην παραίτηση, στην απογοήτευση, στην πολιτική περιθωριοποίηση. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται ο πυρήνας μιας «λογικής» που πρέπει ολοσχερώς να ανατραπεί.