Δομική διαφθορά
Το φαινόμενο της διαφθοράς και της συναλλαγής, με θεμελιώδες «υπόβαθρο» εκείνο της διαπλοκής, έχει ήδη καταστεί οργανικό τμήμα όχι μόνο της γενικότερης οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και των καθημερινών πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων.
Η αντιπαράθεση ΠΑΣΟΚ-ΝΔ τις ημέρες αυτές, με επίκεντρο τις αποκαλύψεις περί διαφθοράς από διευθυντικά στελέχη της Επιτροπής Ανταγωνισμού, δεν αναδεικνύει μόνο την παθογένεια και την αδυναμία του πολιτικού συστήματος να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τέτοιου είδους φαινόμενα.
Παράλληλα, μας αποκαλύπτει -αν αποστασιοποιηθούμε από τις άγονες και «σχηματικές» κομματικές αντιπαραθέσεις- ότι το φαινόμενο της διαφθοράς εκφεύγει του πλαισίου της οικονομίας και διαμορφώνεται σ’ ένα επικίνδυνο φαινόμενο κοινωνικού και πολιτισμικού χαρακτήρα.
Πάνω από δύο δεκαετίες παρακολουθούμε την επέκταση του φαινομένου της διαφθοράς, που, συν τω χρόνω, καταλαμβάνει και «αποικιοποιεί» οικονομικούς, κοινωνικούς, διοικητικούς θεσμούς. Και το χειρότερο, «ενσωματώνει» συνειδήσεις, ουδετεροποιεί τις αντιδράσεις και εξελίσσεται σ’ ένα είδος πολιτικού και κοινωνικού «μιθριδατισμού», ώστε τελικά να εντάσσεται το ίδιο το φαινόμενο της διαφθοράς σ’ ένα πλαίσιο ανομίας, που όπως τόσα άλλα, όχι μόνο συνοδεύει τις καθημερινές μας δραστηριότητες, αλλά αποβαίνει τελικά απρόσβλητο και αυτόνομο από οποιεσδήποτε προσπάθειες καταπολέμησής του.
Το φαινόμενο της διαφθοράς, που έχει κύριο «γεννήτορα» την οικονομικο-πολιτική συναλλαγή και διαπλοκή, έχει ήδη αποκτήσει τον χαρακτήρα μιας δομής που όχι μόνο έχει επιβάλει την παρουσία της, αλλά έχει τη δυνατότητα να αναπαράγεται και να επεκτείνεται.
Το ίδιο το πολιτικό σύστημα, με επικεφαλής τα κόμματα της διακυβέρνησης, έχει εδώ και χρόνια παραχωρήσει έναν κρίσιμο «χώρο» αποφάσεων στα οικονομικά συμφέροντα. Τα κόμματα, οι πολιτικοί, οι υποψήφιοι στους λεγόμενους «ενδιάμεσους» θεσμούς εξαρτούν σε μεγάλο βαθμό την παρουσία, την εξέλιξη, τους όρους αναπαραγωγής της εξουσίας τους από τη «συμπεριφορά» των ΜΜΕ -σε εθνικό και τοπικό επίπεδο- και την πολλαπλή «ενίσχυσή» τους από τα οικονομικά συμφέροντα. Ήδη στο κοινοβούλιο υπάρχουν άτυποι «εκφραστές» των συμφερόντων αυτών, οι οποίοι σε «κρίσιμα» νομοσχέδια επιτελούν τον «ρόλο» τους…
«Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι», λέει μια σοφή λαϊκή ρήση. Στα αλήθεια ποια πολιτική εξουσία, ποιοι πολιτικοί θα αντιμετωπίσουν τα οικονομικά συμφέροντα όταν οι ίδιοι διαγκωνίζονται κάθε βράδυ να καταλάβουν μια θέση στα τηλεοπτικά παράθυρα και να περιληφθούν στη «λίστα» των εκλεκτών του ιδιοκτήτη του σταθμού;
Όταν, δυστυχώς, ένα τμήμα του πολιτικού προσωπικού και της εκάστοτε κυβερνητικής εξουσίας εξαρτούν την τύχη τους από την εύνοια των οικονομικών συμφερόντων, τότε ποια στάση θα κρατήσουν οι «υπάλληλες» βαθμίδες της εξουσίας;
Όταν η διαπλοκή είτε γίνεται αποδεκτή από πρόσωπα και φορείς της πολιτικής εξουσίας, είτε δεν υπάρχει η πολιτική βούληση για ρήξη με τις δομές της διαπλοκής, τότε έχει στην ουσία «νομιμοποιηθεί» άτυπα ο ύψιστος βαθμός ανομίας.
Από εκεί και πέρα -όταν το «κακούργημα» αποσιωπάται και ενσωματώνεται στις καθημερινές λειτουργίες και στους όρους αναπαραγωγής του πολιτικού συστήματος, τότε όλα τα υπόλοιπα φαινόμενα διαφθοράς εκλαμβάνονται από τους ίδιους τους «δράστες» ως πταίσματα…
Το φαινόμενο της διαφθοράς έχει σήμερα καταλάβει όλους σχεδόν τους θεσμούς. Η τοπική αυτοδιοίκηση, σε πολλές περιπτώσεις, αποτελεί ένα τοπικό «κακέκτυπο» της κεντρικής πολιτικής εξουσίας. Κοινωνικοί θεσμοί όπως π.χ. αυτός της υγείας ανταλλάσσουν τον πόνο και την ασθένεια με το «φακελάκι» ή πλήττουν τη λειτουργικότητα των νοσοκομείων με προμήθειες και «μίζες» επισφαλών μηχανημάτων και υλικών.
Ακόμα και οι πολιτιστικοί θεσμοί έχουν μεταβληθεί σε χώρους συναλλαγής μοιράσματος κονδυλίων σε «εκλεκτούς», ώστε τελικά ένα μεγάλο μέρος των πολιτιστικών εκδηλώσεων να υποκρύπτει ευτελείς πελατειακές σχέσεις…
Η δομικού χαρακτήρα ισχύς της διαφθοράς αποκαλύπτεται από το γεγονός ότι ακόμα και αυτοί οι θεσμοί και οι διοικητικοί μηχανισμοί που δημιουργούνται για την καταπολέμησή της, μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα μετατρέπονται και οι ίδιοι σε «κυψέλες» και εκτροφεία της διαφθοράς (παλαιότερα ο ΣΔΟΕ, πρόσφατα η Επιτροπή Ανταγωνισμού). Ποιος θα μας φυλάξει, άραγε, από τους «φύλακες»;
Ασφαλώς το φαινόμενο της διαφθοράς συνδέεται ευθέως και με το κύκλωμα της παραοικονομίας, το οποίο περιλαμβάνει άνω του 35% των οικονομικών δραστηριοτήτων και αποτελεί έναν από τους πλέον ισχυρούς μηχανισμούς αναδιανομής του εθνικού προϊόντος και πλούτου. Δυστυχώς, ένα τμήμα του υπαλληλικού προσωπικού, «επωφελούμενο» από τη λειτουργία του κυκλώματος αυτού, δεν διστάζει να αποδέχεται δωροληψίες και «προμήθειες» θεωρώντας τα ως «συμπληρώματα» του οικογενειακού προϋπολογισμού. Εδώ η άνομη πράξη «αναγνωρίζεται» και ερμηνεύεται από τον ίδιο τον δράστη ως μορφή αποκατάστασης της «αδικίας».
Η έκταση, συνεπώς, και το βάθος του φαινομένου της διαπλοκής και της διαφθοράς δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί ούτε από μια «ηθικολογούσα» πολιτική ούτε από τις πρωτοβουλίες τής -διά πάσαν «νόσον» εγκαλούμενης- «κοινωνίας των πολιτών» .
Βασική προϋπόθεση για τη ρήξη με το φαινόμενο αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει η απόφαση των κομμάτων να έρθουν σε ρήξη με τους μηχανισμούς της διαπλοκής, να απεγκλωβιστούν τα ίδια από το πανίσχυρο πλέγμα των συμφερόντων. Μόνο τότε μπορεί να προωθηθεί μια πραγματική «εξυγίανση» των θεσμών, ώστε να «αναπνεύσει» η ελληνική κοινωνία από τη «δυσοσμία» της διαφθοράς. Όλα τα υπόλοιπα δεν αποτελούν παρά ευχολόγια και παραμυθίες που στην πράξη αναπαράγουν οιωνεί τη διαφθορά και τη σήψη.