Αύξηση του ΑΕΠ έχουμε, ανάπτυξη και ευημερία όμως;
Και δεν είναι μόνο η ηδονή από την «επιτυχία» της πώλησης της Εμπορικής. Τους ίδιους πανηγυρισμούς και την ίδια ευχαρίστηση αισθάνθηκε σύμπασα η κυβέρνηση για την αύξηση του ΑΕΠ κατά 4% κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2006. Λες και η αύξηση του ΑΕΠ δείχνει και την αύξηση (βελτίωση) της ευημερίας του ελληνικού λαού. Επιτέλους, κάποιος πρέπει να καταρρίψει κι αυτόν τον μύθο. Και αυτό θα προσπαθήσουμε σήμερα. Γιατί και επί των ημερών των κυβερνήσεων του νεο-ΠΑΣΟΚ τους ίδιους πανηγυρισμούς βλέπαμε από τους αρμόδιους υπουργούς! Κάπου λοιπόν αυτοί οι υπουργοί του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ έχουν μπερδευτεί.
Και έχουν μπερδευτεί γιατί δεν τους τρομάζει η φτώχεια του 22% του ελληνικού λαού ούτε η εξαθλίωση των χαμηλόμισθων ούτε η υπερχρέωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των νοικοκυριών ούτε η ακρίβεια που ροκανίζει συνεχώς το λίαν ανεπαρκές εισόδημα της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας, ούτε τα υψηλά επιτόκια χορηγήσεων των τραπεζών, ούτε το υψηλό ποσοστό ανεργίας ούτε η υποχώρηση του βιοτικού επιπέδου του λαού και η απομάκρυνση της πραγματικής σύγκλισης. Πανηγυρίζουν (και πανηγύριζαν την τελευταία δεκαετία) γιατί ένας μακροοικονομικός δείκτης, όπως είναι το ΑΕΠ, δείχνει ικανοποιητικά ποσοστά αύξησης. Τι είναι στην ουσία το ΑΕΠ στη σημερινή οικονομία και πόση σχέση έχει με την ευημερία του λαού;
Το ΑΕΠ είναι ένας δείκτης παραγωγής και δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με την ευημερία. Στην εγχρήματη οικονομία, όπως είναι η τωρινή, το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές διαμορφώνεται από τη χρηματική αξία της πρωτογενούς παραγωγής (γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή), της παραγωγής του δευτερογενούς τομέα (μεταποίηση), των κατασκευών, τη χρηματική αξία των υπηρεσιών (εκτός χρηματοπιστωτικού κλάδου), την αξία των υπηρεσιών του χρηματοπιστωτικού κλάδου (ως ανεξάρτητη, αυτοτελής συνιστώσα) και από την αξία των υπηρεσιών που παράγει ο δημόσιος τομέας (άμυνα, υγεία, παιδεία). Όσο οι τιμές των παραγομένων προϊόντων αυξάνονται τόσο αυξάνεται και το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές. Εάν από το ΑΕΠ αυτό αφαιρέσουμε τον εκάστοτε πληθωρισμό, όπως ανακοινώνεται από τις κυβερνητικές υπηρεσίες (συνήθως από την ΕΣΥΕ), τότε έχουμε το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές. Εάν η ακρίβεια είναι υψηλότερη από τον (κυβερνητικό) πληθωρισμό, τότε και το ΑΕΠ βγαίνει υψηλότερο. Και αυτό συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα. Η ακρίβεια ψηλώνει το ΑΕΠ, καθώς το πραγματικό ύψος του πληθωρισμού είναι πολύ υψηλότερο από αυτό που ανακοινώνεται. Και σε όλες τις χώρες «ροκανίζεται» ο πληθωρισμός για να δίδονται ψαλιδισμένες αυξήσεις στους εργαζoμένους, ενώ οι εργοδότες (συντελεστές και αυτοί της παραγωγής) τα ποσοστά αύξησης των κερδών τους τα καθορίζουν μόνοι τους, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά και τις τιμές στις οποίες προμηθεύονται τις πρώτες και βοηθητικές ύλες ή τα εμπορεύσιμα αγαθά.
Το πρώτο κουσούρι που παρουσιάζει η όποια αύξηση του ΑΕΠ είναι ότι παρουσιάζεται ψευδεπίγραφη εξαιτίας του «μαγειρεμένου» πληθωρισμού. Αυτό σημαίνει ότι και κάθε μέγεθος που εμφανίζεται σαν ποσοστό του ΑΕΠ είναι ψεύτικο και μακριά από την πραγματικότητα. Είναι η εικονική πραγματικότητα που δίνει αφορμή για πανηγυρισμούς από τις κυβερνήσεις που ασφαλώς δεν γνωρίζουν ακριβώς για ποιο πράγμα πανηγυρίζουν.
Για τον λαό είναι ένα προπέτασμα καπνού! Το ΑΕΠ ως δείκτης της χρηματικής αξίας της παραγωγής μπορεί να αυξηθεί, ακολουθώντας την άνοδο των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών, χωρίς να υπάρχει κατ’ όγκον αύξηση της παραγωγής και συνεπώς χωρίς να υπάρχει ανάπτυξη, όταν ο αφαιρούμενος πληθωρισμός είναι ψαλιδισμένος. Ούτε όμως και με την ευημερία του λαού έχει καμία σχέση το ΑΕΠ. Η ευημερία εξαρτάται από το εισόδημα και την κατανάλωση.
Το εισόδημα υποκλέπτεται από το κράτος και την εργοδοσία (εισοδηματική πολιτική) μέσα από την ψεύτικη διαμόρφωση της αύξησης του ΑΕΠ. Και ενώ οι αποδοχές των εργαζομένων καταβάλλονται σε ονομαστικό ύψος χρήματος, δηλαδή πληθωρισμένου χρήματος, οι αυξήσεις των αποδοχών υπολογίζονται με βάση την αποπληθωρισμένη αύξηση του ΑΕΠ, δηλαδή του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές. Λες και οι εργαζόμενοι αγοράζουν σε σταθερές, αποπληθωρισμένες τιμές! Αμφιβάλλω εάν αυτά τα καταλαβαίνουν οι καθορίζοντες την εισοδηματική πολιτική υπουργοί. Έτσι πανηγυρίζουν όταν δεν πρέπει!
Ένα άλλο σοβαρό κουσούρι του ΑΕΠ είναι ότι προσπερνάει με αδιαφορία την κατανομή του εισοδήματος, για να μην πούμε ότι συντελεί στην άδικη κατανομή του. Και παραβλέπει εντελώς τη σημασία που έχει η διασπορά της αύξησης του εθνικού προϊόντος για την ευημερία του κοινωνικού συνόλου.
Λες και δεν έχει σημασία για την ευημερία του λαού αν η χώρα είναι πλούσια και παράγει πλούτο, αλλά αυτός ο πλούτος οδεύει στα θησαυροφυλάκια λίγων ατόμων που ελέγχουν τα μέσα παραγωγής. Δεν υπάρχουν οι μηχανισμοί διασποράς της αύξησης του πλούτου. Και αυτό θα συμβαίνει όσο:
α) Δεν υπολογίζεται στη διαμόρφωση του ΑΕΠ η φθορά του παγίου κεφαλαίου που απασχολείται στην παραγωγική διαδικασία (απόσβεση παγίου κεφαλαίου), που εξασφαλίζει τη συνεχή ανανέωσή του και τον εκσυγχρονισμό της παραγωγικής μηχανής.
β) Δεν υπολογίζει την εξάντληση του φυσικού κεφαλαίου, δηλαδή την εξάντληση των μη ανανεώσιμων φυσικών παραγωγικών πηγών (όπως για παράδειγμα οι μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας).
Η εξάντληση του φυσικού κεφαλαίου έχει αρνητική επίπτωση στην ευημερία των λαών κατά τα επόμενα χρόνια, όταν η παροχή των πλουτοπαραγωγικών πηγών αρχίσει να μειώνεται μέχρις ότου μηδενιστεί. Εδώ πρόκειται για μελλοντική επίπτωση στην παραγωγή που σίγουρα θα προκαλέσει μείωση του ΑΕΠ.
γ)Παραβλέπει ότι η ευημερία του κοινωνικού συνόλου μεγιστοποιείται όταν όλα τα εισοδήματα συμμετέχουν στον επιμερισμό της όποιας αύξησης του ΑΕΠ κατά δίκαιο τρόπο. Για παράδειγμα, οι αποδοχές των εργαζομένων θα έπρεπε να αυξάνονται κατά το ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές, που στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια προσεγγίζει το 8% ετησίως, αφού αφαιρεθούν από το ΑΕΠ η φθορά του παγίου κεφαλαίου και ο συντελεστής εξάντλησης του φυσικού κεφαλαίου (του μη ανανεώσιμου).
Στην Ελλάδα, όπου οι αυξήσεις των αποδοχών δίδονται με βάση την αύξηση του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές ή και παρακάτω (3%-3,5%), έχουμε άνισο και άδικο επιμερισμό του εισοδήματος με αποτέλεσμα την εξαθλίωση αντί της ευημερίας. Οι μηχανισμοί διασποράς του ΑΕΠ δεν λειτουργούν σωστά και η ευημερία του ελληνικού λαού έχει υποστεί καθήλωση. Και αυτή ακόμη η αύξηση του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές είναι ψευδεπίγραφη, καθώς οι κυβερνήσεις για ευνόητους λόγους επιθυμούν να αγνοούν την ακρίβεια αγαθών και υπηρεσιών. Ορισμένοι θεωρούν ότι η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης είναι απόδειξη και της βελτίωσης της ευημερίας. Πρόκειται για μύθο, όταν η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης δεν στηρίζεται στην πραγματική αύξηση των εισοδημάτων, αλλά στον δανεισμό των νοικοκυριών από το τραπεζικό σύστημα. Γεγονός που μελλοντικά θα αποδειχθεί αρνητικό για την ευημερία του κοινωνικού συνόλου. Είναι επικίνδυνο οι δείκτες της οικονομικής εξέλιξης να στηρίζονται σε εφήμερα θετικά αποτελέσματα του παρόντος που προμηνύουν αρνητικές εξελίξεις στο άμεσο μέλλον.
Η ιδιωτική κατανάλωση είναι βασικός μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας και η εξέλιξή της πρέπει να αντιμετωπίζεται με τη δέουσα σοβαρότητα και όχι με πολιτικές σκοπιμότητες και κάτω από τη συσκότιση της εικονικής πραγματικότητας. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης με δανεισμό είναι προεξόφληση μελλοντικής ευημερίας. Και προεξόφληση της μελλοντικής ανάπτυξης της οικονομίας. Πολύ γρήγορα θα έρθουμε αντιμέτωποι με τις αρνητικές επιπτώσεις του υπερδανεισμού.
Όχι μόνο εδώ στην Ελλάδα, αλλά και σε όλα τα δυτικά κράτη που στήριξαν την ευημερία των λαών τους όχι στην πραγματική αύξηση των εισοδημάτων, αλλά στην υπερχρέωση των πολιτών. Αποτελεί πλέον γενική συνήθεια η σύνδεση της αύξησης του ΑΕΠ με την ανάπτυξη της οικονομίας. Και μάλιστα ταυτίζεται με τον ρυθμό ανάπτυξης. Και τούτο γιατί το ΑΕΠ αποτελεί δείκτη παραγωγής. Για να ταυτιστεί η αύξηση του ΑΕΠ με τον ρυθμό ανάπτυξης θα πρέπει ο υπολογισμός του ΑΕΠ να γίνεται έξω από τη συσκότιση της εικονικής οικονομικής πραγματικότητας. Δυστυχώς, υπάρχει πλήρης αποσιώπηση των προϋποθέσεων και των προδιαγραφών που πρέπει να πληροί ο δείκτης του ΑΕΠ για να ικανοποιεί τις προϋποθέσεις απεικόνισης του ρυθμού ανάπτυξης. Υπάρχουν πρακτικές που οδηγούν στην αύξηση του ΑΕΠ, δεν αποτελούν όμως ανάπτυξη.
Για παράδειγμα, η αύξηση των τιμών των πετρελαιοειδών προϊόντων και η αύξηση των τιμολογίων της ΔΕΗ μεγεθύνουν τις εγχρήματες συναλλαγές και το ΑΕΠ, επ’ ουδενί όμως λόγω αποτελούν ανάπτυξη. Και η αποκρατικοποίηση ΔΕΚΟ πολλές φορές προκαλεί αύξηση του ΑΕΠ, όμως δεν αποτελεί ανάπτυξη. Και το χειρότερο, δεν συμβάλλει στην ευημερία του συνόλου, ενώ αντιθέτως πολλές φορές αποβαίνει εις βάρος των καταναλωτών.
Τρανό παράδειγμα η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ που, χωρίς να αναβαθμίσει τις προσφερόμενες στο κοινό υπηρεσίες της, κάθε χρόνο αυξάνει τα τιμολόγιά της. Το ΑΕΠ ως δείκτης παρακολούθησης της παραγωγής μπορεί να μετατραπεί και σε δείκτη ανάπτυξης (ποτέ όμως σε δείκτη ευημερίας), με την προϋπόθεση ότι θα περιέχει και τον όγκο (ποσότητα) της παραγωγής. Για να διαπιστώνουμε αν η αύξηση του ΑΕΠ οφείλεται στην αύξηση και της παραγωγής ή είναι μόνο το αποτέλεσμα της ανοδικής πορείας των τιμών.