Ο χάρτης με τα νέα σύνορα για τη νέα Μέση Ανατολή που θέλουν οι ΗΠΑ!
Το άρθρο «Blood borders, How a better Middle East would look» δημοσιεύθηκε στην επίσημη εφημερίδα των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, τον Ιούνιο του 2006, λίγες μέρες πριν από την επίσημη επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιουλ στην Ουάσινγκτον. Μετά τη δημοσίευση του άρθρου ακολούθησε σειρά δημοσιευμάτων τουρκικών εφημερίδων, τα οποία είχαν κοινό παρονομαστή το «οι ΗΠΑ διαμελίζουν την Τουρκία».
Μάλιστα, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα του Ντενίζ Μπαϊκάλ έφερε το θέμα του δημοσιεύματος του Ralph Peters στη Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση, με επερώτηση προς τον υπουργό Εξωτερικών από τον οποίο ζητούνταν απαντήσεις σε μια σειρά από θέματα, όπως τον αν τέθηκε παραπλήσιο με το άρθρο θέμα κατά τη διάρκεια των συζητήσεων με αμερικανούς αξιωματούχους και αν ο ίδιος διαμαρτυρήθηκε για το άρθρο και τους χάρτες που δημοσιεύθηκαν. Πάντως, οι τουρκικές εφημερίδες επανήλθαν στο θέμα του δημοσιεύματος μετά τις δηλώσεις της Κοντολίζα Ράις ότι ήρθε η ώρα για μια «Νέα Μέση Ανατολή».
Τα διεθνή σύνορα δεν είναι ποτέ τελείως δίκαια. Αλλά ο βαθμός αδικίας που επιβάλλεται σε εκείνους τους οποίους ενώνουν ή χωρίζουν είναι που κάνει τη διαφορά – τη διαφορά μεταξύ ελευθερίας και κατοχής, ανοχής και αγριοτήτων, κράτους δικαίου και τρομοκρατίας, ή ακόμα και ειρήνης και πόλεμου.
Τα πιο αυθαίρετα σύνορα στον κόσμο είναι στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Χαραγμένα από Ευρωπαίους (που ήδη είχαν πρόβλημα να καθορίσουν τα δικά τους σύνορα), τα σύνορα της Αφρικής συνεχίζουν να προκαλούν θανάτους εκατομμυρίων ντόπιων. Αλλά τα άδικα σύνορα στη Μέση Ανατολή -για να δανειστώ μια φράση του Τσώρτσιλ- παράγουν περισσότερα προβλήματα από όσα μπορεί να αντέξει η περιοχή.
Ενώ η Μέση Ανατολή έχει ήδη πολύ περισσότερα προβλήματα από τα δυσλειτουργικά σύνορα -από την πολιτισμική αποτελμάτωση και τη σκανδαλώδη ανισότητα μέχρι τον ολέθριο θρησκευτικό εξτρεμισμό- το μέγιστο ταμπού στην προσπάθεια να γίνει κατανοητή η συνολική προβληματική κατάσταση της περιοχής δεν είναι το Ισλάμ, αλλά αυτά τα ανεκδιήγητα διεθνή σύνορα που ωστόσο λατρεύονται σαν ιερά και απαράβατα από τους διπλωμάτες μας.
Φυσικά, καμία ρύθμιση των συνόρων, όσο δρακόντεια και αν είναι, δεν θα μπορούσε να ικανοποιήσει όλες τις μειονότητες στη Μέση Ανατολή. Σε μερικές περιπτώσεις, οι εθνικές και θρησκευτικές ομάδες διαβιούν αναμεμιγμένες μεταξύ τους και οι μεικτοί γάμοι δεν είναι ασυνήθιστοι. Αλλού οι επανενώσεις που θα βασίζονται στην κοινή καταγωγή ή στην πίστη μπορεί να μην αποδειχθούν τόσο επιτυχείς όσο αναμένουν αυτοί που σήμερα τις υποστηρίζουν. Τα σύνορα που προβάλλονται στους χάρτες που συνοδεύουν αυτό το άρθρο επανορθώνουν τις αδικίες από τις οποίες υποφέρουν οι σημαντικότερες «αδικημένες» πληθυσμιακές ομάδες, όπως οι Κούρδοι, οι κάτοικοι του Βελουχιστάν και οι Σιίτες Άραβες, αλλά δεν δίνουν επαρκή λύση για τους Χριστιανούς, τους Μπαχάι, τους Ισμαηλίτες, τους Νακσιμπεντί και πολλές άλλες αριθμητικά μικρότερες μειονότητες της Μέσης Ανατολής. Και βέβαια υπάρχει μια αδικία που μας στοιχειώνει και δεν μπορεί ποτέ να επανορθωθεί με μια εδαφική ανταμοιβή: πρόκειται για τη γενοκτονία των Αρμενίων που διαπράχθηκε από την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Ωστόσο, παρότι η πρόταση επαναχάραξης των συνόρων που καταθέτουμε εδώ δεν αντιμετωπίζει όλες τις αδικίες, χωρίς τέτοιες σημαντικές αναθεωρήσεις δεν θα δούμε ποτέ μια ειρηνικότερη Μέση Ανατολή.
Ακόμη και εκείνοι που αποστρέφονται το θέμα της αλλαγής των συνόρων θα ωφεληθούν συμμετέχοντας σε μια άσκηση που προσπαθεί να συλλάβει μια δικαιότερη, αν και ακόμα ατελή, τροποποίηση των εθνικών σύνορων στην εκτεταμένη από τον Βόσπορο μέχρι τον Ινδό ποταμό. Δεχόμενοι ότι η τέχνη της πολιτικής δεν ανέπτυξε ποτέ αποτελεσματικά εργαλεία -εκτός του πολέμου- για την αναπροσαρμογή των προβληματικών συνόρων, μια διανοητική προσπάθεια να συλλάβουμε τα «οργανικά» σύνορα της Μέσης Ανατολής εν τούτοις μας βοηθά να κατανοήσουμε την έκταση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουμε και θα συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε. Έχουμε να κάνουμε με κολοσσιαίες δυσαρμονίες που είναι αποτέλεσμα ανθρώπινων παρεμβάσεων που δεν θα σταματήσουν να γεννούν την έχθρα και τη βία έως ότου διορθωθούν.
Όσον αφορά εκείνους που αρνούνται «να σκεφτούν το αδιανόητο», δηλώνοντας ότι τα σύνορα δεν πρέπει να αλλάξουν και τελείωσε, αξίζει να θυμηθούν ότι τα σύνορα δεν έχουν σταματήσει ποτέ να αλλάζουν διαμέσου των αιώνων. Τα σύνορα δεν είναι ποτέ στατικά, και πολλά σύνορα, από το Κογκό ως το Κοσόβο και τον Καύκασο, αλλάζουν ακόμα και τώρα (ενόσω πρεσβευτές και ειδικοί αντιπρόσωποι αποστρέφουν το βλέμμα τους, περί άλλα τυρβάζοντες).
Α, υπάρχει και ένα άλλο βρώμικο μικρό μυστικό 5.000 ετών Ιστορίας: η εθνοκάθαρση είναι αποτελεσματική.
Ας αρχίσουμε με ένα ζήτημα συνόρων ιδιαίτερα ευαίσθητο για τους αμερικανούς αναγνώστες: Για να έχει το Ισραήλ οποιαδήποτε ελπίδα ειρηνικής συμβίωσης με τους γείτονές του, θα πρέπει να επιστρέψει στα σύνορα που είχε πριν το 1967 – με ουσιαστικές τοπικές ρυθμίσεις για τα ζητήματα ασφάλειας. Αλλά το ζήτημα των εδαφών που περιβάλλουν την Ιερουσαλήμ, μια πόλη που επί χιλιάδες έτη ποτίζεται με αίμα, μπορεί να αποδειχθεί δυσεπίλυτο για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από τη διάρκεια της ζωής μας. Εκεί όπου όλες οι πλευρές έχουν μετατρέψει τον Θεό τους σε μεγιστάνα ακινήτων, οι εδαφικές διεκδικήσεις ξεπερνούν την απλή απληστία για πετρελαϊκό πλούτο ή τις εθνικές διαμάχες. Έτσι, ας αφήσουμε κατά μέρος αυτό το υπερβολικά μελετημένο ζήτημα και ας στραφούμε σε εκείνα τα θέματα που αγνοούνται επιμελώς.
Η πιο χτυπητή αδικία στην περιοχή μεταξύ των βαλκανικών οροσειρών και των Ιμαλαΐων είναι η απουσία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Υπάρχουν 27 με 36 εκατομμύρια Κούρδοι που ζουν στις παρακείμενες περιοχές στη Μέση Ανατολή (οι αριθμοί είναι ανακριβείς επειδή κανένα κράτος δεν έχει επιτρέψει ποτέ μια τίμια απογραφή). Ακόμη και σύμφωνα με τη συντηρητικότερη εκτίμηση οι Κούρδοι αποτελούν τη μεγαλύτερη φυλετική ομάδα παγκοσμίως χωρίς δικό της κράτος. Ακόμα χειρότερα, οι Κούρδοι έχουν καταπιεστεί από κάθε κυβέρνηση που ελέγχει τα υψίπεδα και τα βουνά όπου κατοικούν από την εποχή των Μυρίων του Ξενοφώντος.
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί της έχασαν μια λαμπρή ευκαιρία να αρχίσουν να επανορθώνουν αυτήν την αδικία μετά την πτώση της Βαγδάτης. Ένα κράτος – τέρας του Φρανκενστάιν από συρραμμένα αταίριαστα κομμάτια, το Ιράκ, έπρεπε να έχει διαιρεθεί σε τρία μικρότερα κράτη αμέσως. Αποτύχαμε λόγω δειλίας και έλλειψης οράματος, υποχρεώνοντας τους Κούρδους του Ιράκ να υποστηρίξουν τη νέα ιρακινή κυβέρνηση – που το έκαναν με βαριά καρδιά και μόνο επειδή εμείς το θέλαμε. Αλλά αν γινόταν ένα ελεύθερο δημοψήφισμα, μην απατάστε: Σχεδόν το 100% των Κούρδων του Ιράκ θα ψήφιζε την ανεξαρτησία.
Όπως θα έκαναν και οι Κούρδοι της Τουρκίας, οι οποίοι έχουν υπομείνει δεκαετίες βίαιας στρατιωτικής κατοχής και υποβιβασμού τους σε «Τούρκους των βουνών», σε μια προσπάθεια να ξεριζωθεί η ταυτότητά τους. Ενώ η δεινή τους θέση στα χέρια της Άγκυρας είχε αμβλυνθεί κάπως κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, πρόσφατα η καταστολή εντάθηκε πάλι και το ανατολικό ένα πέμπτο της Τουρκίας πρέπει να αντιμετωπίζεται ως κατεχόμενο έδαφος. Όσον αφορά τους Κούρδους της Συρίας και του Ιράν, επίσης θα έσπευδαν να προσχωρήσουν σε ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν εάν μπορούσαν. Η άρνηση των δημοκρατιών μας να υπερασπιστούν την ανεξαρτησία των Κούρδων είναι ένα αμάρτημα που αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, πολύ χειρότερο από τις δευτερευούσης σημασίας περιπτώσεις διαφθοράς που συναρπάζουν συνήθως τα ΜΜΕ μας. Και παρεμπιπτόντως: Ένα ελεύθερο Κουρδιστάν, που θα εκτείνεται από Ντιγιαρμπακίρ ως το Ταυρίδα, θα ήταν το πιο φιλοδυτικό κράτος μεταξύ Βουλγαρίας και Ιαπωνίας.
Μια δίκαιη ρύθμιση στην περιοχή θα άφηνε τις τρεις επαρχίες του Ιράκ με σουνιτική πλειοψηφία ως μια περικομμένη περιοχή που θα μπορούσε τελικά να επιλέξει να ενωθεί με μια Συρία, η οποία θα έχανε τις ακτές της προς όφελος ενός Μείζονος Λίβανου προσανατολισμένου στη Μεσόγειο: Η Φοινίκη αναγεννημένη. Ο σιιτικός νότος του παλαιού Ιράκ θα αποτελούσε τη βάση ενός Σιιτικού Αραβικού Κράτους που θα περιέβαλλε μεγάλο μέρος του Περσικού Κόλπου. Η Ιορδανία θα διατηρούσε τα εδάφη της, με κάποια νότια επέκταση σε βάρος της Σαουδικής Αραβίας. Από τη μεριά του, το αφύσικο κράτος της Σαουδικής Αραβίας θα υφίστατο μια αποσυναρμολόγηση τόσο μεγάλη όσο το Πακιστάν.
Μια ριζική αιτία της ευρείας στασιμότητας του μουσουλμανικού κόσμου είναι ότι η σαουδική βασιλική οικογένεια αντιμετωπίζει τη Μέκκα και τη Μεδίνα ως φέουδό της. Με τα πιο ιερά προσκυνήματα του Ισλάμ υπό τον έλεγχο ενός από τα πιο φανατικά και καταπιεστικά καθεστώτα παγκοσμίως -ένα καθεστώς που έχει στη διάθεσή του απέραντο ανεκμετάλλευτο πετρελαϊκό πλούτο- οι Σαουδάραβες είναι σε θέση να προβάλλουν το ουαχαβιτικό όραμά τους της αυστηρής, αδιάλλακτης πίστης αρκετά πέρα από τα σύνορά τους. Η άνοδος του πλούτο των Σαουδαράβων και, συνεπώς, της επιρροής τους είναι το χειρότερο πράγμα που συνέβη στον μουσουλμανικό κόσμο από τον καιρό του Προφήτη, και το χειρότερο που συνέβη στους Άραβες από την οθωμανική (εάν όχι τη μογγολική) κατάκτηση.
Ενώ οι μη μουσουλμάνοι δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν μια αλλαγή στον έλεγχο των ιερών πόλεων του Ισλάμ, φανταστείτε πόσο υγιέστερος θα γινόταν ο μουσουλμανικός κόσμος αν τη Μέκκα και τη Μεδίνα τις κυβερνούσε ένα συμβούλιο, αντιπροσωπευτικό των σημαντικών μουσουλμανικών Σχολών και κινημάτων παγκοσμίως σε ένα Ισλαμικό Ιερό Κράτος -ένα είδος μουσουλμανικού Βατικανού- όπου το μέλλον μιας μεγάλης πίστης θα προέκυπτε μέσα από τον διάλογο και όχι με απολυταρχικές αποφάσεις. Η αληθινή δικαιοσύνη -που ίσως να μη μας αρέσει- θα έδινε επίσης τις παράκτιες πετρελαιοπηγές της Σαουδικής Αραβίας στους Σιίτες Άραβες που κατοικούν σ’ εκείνη την περιφέρεια, ενώ ένα νοτιοανατολικό τεταρτημόριο θα εκχωρούνταν στην Υεμένη. Περιορισμένος σε ένα απομεινάρι ανεξάρτητης περιοχής της σαουδικής πατρίδας γύρω από το Ριάντ, ο οίκος των Σαουντ θα ήταν ικανός για πολύ λιγότερη αναστάτωση στο Ισλάμ και τον κόσμο.
Το Ιράν, ένα κράτος με παράλογα σύνορα, θα έχανε πολύ έδαφος σε όφελος του ενοποιημένου Αζερμπαϊτζάν, του ελεύθερου Κουρδιστάν, του Σιιτικού Αραβικού Κράτους και του ελεύθερου Βελουχιστάν, αλλά θα κέρδιζε τις επαρχίες γύρω από το Εράτ στο σημερινό Αφγανιστάν – μια περιοχή με ιστορική και γλωσσική συγγένεια με την Περσία. Το Ιράν, συνεπώς, θα γινόταν εθνικό περσικό κράτος πάλι, με το δυσκολότερο ερώτημα να είναι εάν πρέπει ή όχι να κρατήσει τον λιμένα του Μπαντάρ Αμπάς ή να τον παραδώσει στο Σιιτικό Αραβικό Κράτος.
Ό,τι το Αφγανιστάν θα έχανε από την Περσία στη δύση, θα το κέρδιζε στην ανατολή, δεδομένου ότι οι φυλές των βορειοδυτικών συνόρων του Πακιστάν θα επανασυνδέονταν με τους αφγανούς αδελφούς τους (το θέμα αυτής της άσκησης δεν είναι να σχεδιαστούν οι χάρτες όπως θα τους θέλαμε αλλά όπως οι τοπικοί πληθυσμοί θα τους προτιμούσαν). Το Πακιστάν, ένα επίσης αφύσικο κράτος, θα έχανε επίσης το έδαφος της επαρχίας του Βελουχιστάν για να σχηματιστεί ένα ελεύθερο Βελουχιστάν. Το υπόλοιπο «φυσικό» Πακιστάν θα βρισκόταν εξ ολοκλήρου ανατολικά του Ινδού, εκτός από ένα δυτικό παρακλάδι κοντά στο Καράτσι.
Οι πόλεις-κράτη των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων θα είχαν μια μεικτή μοίρα – όπως και στην πραγματικότητα πιθανώς. Μερικές θα ενσωματωθούν στο Σιιτικό Αραβικό Κράτος, που θα πιάνει ένα μεγάλο μέρος του Περσικού Κόλπου (κράτος που πιθανότερο να εξελιχθεί ως αντιστάθμισμα του περσικού Ιράν παρά σύμμαχός του). Δεδομένου ότι όλες οι πουριτανικές κουλτούρες είναι υποκριτικές, το Ντουμπάι, αναπόφευκτα, έχει την άδεια για να διατηρήσει τη θέση παιδικής χαράς για τους πλούσιους ακόλαστους. Το Κουβέιτ θα παρέμενε μέσα στα σημερινά σύνορά του, όπως και το Ομάν.
Σε κάθε περίπτωση, αυτός ο υποθετικός επανασχεδιασμός των συνόρων αντανακλά τις εθνικές συγγένειες και τις θρησκευτικές κοινότητες – σε μερικές περιπτώσεις και τα δύο. Φυσικά, εάν θα μπορούσαμε να κουνήσουμε μια μαγική ράβδο και να τροποποιήσουμε τα σύνορα, θα προτιμούσαμε βεβαίως να το κάνουμε επιλεκτικά. Ωστόσο, η μελέτη του αναθεωρημένου χάρτη, σε αντίθεση με τον χάρτη που αποτυπώνει τα σημερινά σύνορα, προσφέρει κάποια αίσθηση του μεγάλου κακού που έκαναν τα σύνορα που όρισαν οι Γάλλοι και οι Άγγλοι τον 20ό αιώνα σε μια περιοχή που αγωνιζόταν να αναδυθεί μέσα από τις ταπεινώσεις και τις ήττες του 19ου αιώνα.
Το να διορθωθούν τα σύνορα έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στη θέληση των λαών μπορεί να είναι ανέφικτο. Προς το παρόν. Αλλά με τον χρόνο -και την αναπόφευκτη αιματοχυσία- νέα και φυσικά σύνορα θα προκύψουν. Η Βαβυλώνα έχει πέσει περισσότερες από μία φορά.
Εν τω μεταξύ, οι στρατιώτες μας θα συνεχίσουν να παλεύουν για την ασφάλεια ενάντια στην τρομοκρατία, για την προοπτική της δημοκρατίας και για την πρόσβαση στα αποθέματα πετρελαίου σε μια περιοχή καταδικασμένη να μάχεται τον εαυτό της. Οι τωρινοί διαχωρισμοί και οι διά της βίας ενώσεις σε μια περιοχή από την Άγκυρα μέχρι το Καράτσι, σε συνδυασμό με τις άλλες δυσκολίες της περιοχής, διαμορφώνουν το τέλεια γόνιμο έδαφος για τον θρησκευτικό εξτρεμισμό, την κουλτούρα της μνησικακίας και τη στρατολόγηση τρομοκρατών. Τα άδικα σύνορα γεννούν εχθρούς.
Από την υπερπαραγωγή τρομοκρατών ως την ελάττωση των ενεργειακών αποθεμάτων της, οι τωρινές παραμορφώσεις της Μέσης Ανατολής υπόσχονται επιδείνωση, όχι βελτίωση της κατάστασης. Σε μια περιοχή όπου μόνο οι χειρότερες πτυχές του εθνικισμού επικρατούν και που οι ακραίες πτυχές του θρησκευτικού φαινομένου απειλούν να κυριαρχήσουν, οι ΗΠΑ, οι σύμμαχοί τους και, προ πάντων, οι ένοπλες δυνάμεις μας θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν κρίσεις. Ενώ το Ιράκ μπορεί να παράσχει ένα παράδειγμα ελπίδας -που είναι εξαίρεση στον κανόνα- εάν δεν το εγκαταλείψουμε πρόωρα, το υπόλοιπο αυτής της απέραντης περιοχής παρουσιάζει επιδεινούμενα προβλήματα σχεδόν σε κάθε μέτωπο.
Εάν τα σύνορα της μείζονος περιοχής της Μέσης Ανατολής δεν τροποποιηθούν ώστε να αντανακλούν τους φυσικούς δεσμούς αίματος και πίστης, θα πρέπει να δεχθούμε ως δεδομένο ότι στην αιματοχυσία που θα συνεχιστεί στην περιοχή θα μετέχουμε κι εμείς.