Ο χαρισματικός των «χαμηλών πτήσεων»

«Θηρευτής του ονείρου» ο νυν ηγέτης του ΠΑΣΟΚ θέτει σε δοκιμασία την προγονική παρακαταθήκη και ό,τι ο συνεπώνυμος πάππος του, Γεώργιος Α. Παπανδρέου, προ ενενήντα δύο ετών, νεαρός σπουδαστής στο Βερολίνο των αρχών του 20ού αιώνα, κατέγραφε στο περιθώριο των τότε συνταρακτικών εξελίξεων στην Ελλάδα και τον κόσμο:

• «Τα άτομα και τα έθνη που δεν πιστεύουν στον εαυτό τους, που δεν αισιοδοξούν θα πεθάνουν. Τα άτομα και τα έθνη που ζουν με όνειρα, χωρίς θετική παρατήρηση και προσαρμογή στη ζωή, θα ναυαγήσουν. Χρειάζεται το σοφό μέτρο που θα συνθέσει τη θετικότητα, το όνειρο και την πίστη…».

Βεβαίως ο αεί μεταβαλλόμενος δείκτης των δημοσκοπήσεων -κατά κύριο λόγο έκφραση του ρεαλισμού της στιγμής- βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση με «το όνειρο» και ουδαμού προεξοφλείται διάψευση της ενόρασης του ποιητή:

• «Μη φοβηθείς το δέντρο που ‘ριξε τις ρίζες του βαθιά στο χώμα.

Μη φοβηθείς κείνον που στήριξε την πίστη πάνω στην ελπίδα.

Τον είδα στη ζωή να μάχεται μ’ ανίκητο τον είδα…»!…

Στην οικογενειακή γραμμή των Παπανδρέου, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ καλείται να επιβεβαιώσει το «αίνιγμα της ηγεσίας», τη μυστηριακή δύναμη της ηγεσίας καθώς και εκείνο που η οικογενειακή παράδοση προσδιόρισε ως «χάρισμα του ηγέτη».

Το «χάρισμα» χρησιμοποιείται συχνά από τους κοινωνιολόγους και τους πολιτικούς επιστήμονες να ερμηνευθεί ο σχεδόν «μυστηριακός δεσμός» ανάμεσα στον ηγέτη και στον καθοδηγούμενο, μία αλληλοεξάρτηση κατά τους ίδιους επιστήμονες που μπορεί να οδηγήσει τόσο σε εποικοδομητικά όσο και καταστροφικά αποτελέσματα.

Ο μελετητής της κοινωνικής συμπεριφοράς των ατόμων, ο κοινωνιολόγος Μαξ Βέμπερ, δίδει το χαρακτηριστικό στίγμα του όρου «χάρισμα».

«Ο όρος “χάρισμα” -σημειώνει- αναφέρεται σε συγκεκριμένη ιδιότητα της προσωπικότητας, χάρη στην οποία το άτομο ξεχωρίζει από τους κοινούς ανθρώπους και αντιμετωπίζεται ως προικισμένο με υπερφυσικές, υπεράνθρωπες ή τουλάχιστον ασυνήθιστες δυνάμεις ή ικανότητες…».

Ο γερμανός επιστήμονας στη μακρά διδακτική πορεία του εκλαΐκευσε την έννοια του «χαρίσματος» και χαρακτήρισε χαρισματικούς όλους τους ανθρώπους που μπορούν να εμπνέουν τους άλλους, να επιβάλλονται στο περιβάλλον τους και να ξεχωρίζουν χάρη στη διορατικότητά τους, στο θάρρος, στην ενεργητικότητα, στην αποφασιστικότητα καθώς και σε άλλα προσόντα.

Αναμφιβόλως η εποχή μας, η στερεά πορεία της Δημοκρατίας μας, της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, δεν προσφέρεται στην ανάδειξη τέτοιων μορφών ηγετών, στον χαρακτήρα των οποίων εντοπίζεται η «επαναστατική φύση του χαρισματικού ηγέτη».

Τέτοιες μορφές ηγεσίας εμφανίζονται κυρίως σε περιόδους αβεβαιότητας στις οποίες κυριαρχεί το απρόβλεπτο, σε εποχές ψυχικής, φυσικής, οικονομικής ή πολιτικών ανακατατάξεων.

Οι σταθερές και εύρυθμες κοινωνίες ως αυτή της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας φαίνεται να έχουν σε μικρότερο βαθμό ανάγκη τις υπηρεσίες χαρισματικών ηγετών…

Ο Γ. Α. Παπανδρέου κληρονόμησε ένα διαμορφωμένο, κοινωνικό, οικονομικό και κομματικό κατεστημένο και επομένως στο πρόσωπό του αναιρείται η βασική ιδιότητα της «χαρισματικής ηγεσίας» να λειτουργήσει επαναστατικά και να έρθει σε σύγκρουση με το κατεστημένο στην επιδίωξή του να δημιουργήσουν τάξη μέσα στην αταξία. Και κατ’ αυτό τον τρόπο καθίστανται οι θεμελιωτές του νέου κατεστημένου, κοινωνικού, οικονομικού, κομματικού!..

Στο πλαίσιο αυτό η εποχή προσφέρεται για «χαμηλές πτήσεις», σαν αυτές που δρομολογεί ο αρχηγός του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Το διιστάμενο εντοπίζεται στο αν τα ενδιαφέροντα του Γ. Α. Παπανδρέου είναι συναφή μ’ εκείνα της κοινωνίας…

Οι ηγέτες, ως γνωστόν, αποτελούν τους βασικούς στόχους πάνω στους οποίους αντανακλώνται οι επιθυμίες των οπαδών, των «κομματικών στρατευμάτων»…

Οι «βαθμοφόροι» των κομματικών στρατιών που περιβάλλουν τις ηγεσίες αποκρίνονται μόνο σ’ αυτό που οι ίδιοι θέλουν να δουν ή ν’ ακούσουν!

Οι εσωκομματικοί «αντεραστές» των ηγεσιών αυτό το γνωρίζουν και επιδιώκουν να το αξιοποιήσουν στο έπακρον!