Το πολιτικό όραμα του Ανδρέα εμπνέει πάντα τον λαό μας
Ο λιπόσαρκος, καταβεβλημένος πρωθυπουργός της ύστερης περιόδου έχει μεταβληθεί ξαφνικά στον προ εικοσαετίας ηγέτη που συνέπαιρνε τα πλήθη. Αφήνει τα ελληνοτουρκικά και προχωράει σε μια καταλυτική κριτική της ΕΕ και των διαδικασιών της, χωρίς να δεσμεύεται από τους περιορισμούς του αξιώματός του. Τα λόγια του έχουν ακόμη μεγαλύτερη δραματική σημασία σήμερα:
«Τι είναι η Ενωμένη Ευρώπη; Ποιος την κυβερνά; Τι ρόλο παίζουμε πλέον εμείς, οι κυβερνήσεις, οι εθνικές κυβερνήσεις; Βαδίζουμε προς μια σμίκρυνση των δυνάμεων του έθνους ως έννοιας».
Το διευθυντήριο της ΕΕ
Ακάθεκτος συνεχίζει: «Να αφήσουμε τα μεγάλα λόγια και τις γυμνασιακές ομιλίες περί των προσόντων και μη της Ενωμένης Ευρώπης… Για πρώτη φορά νομίζω είδα εν λειτουργία το νέο διευθυντήριο της Ευρώπης. Ίσως υπήρχε πάντα, αλλά δεν ήταν τόσο εμφανές και τόσο αιχμηρό… Εδώ υπάρχει σαφές σχέδιο για τη μηδενοποίηση των εθνικών κυβερνήσεων οι οποίες δεν θα μπορούν να παίξουν δημοκρατικά αποτελεσματικό ρόλο, αλλά θα υπόκεινται στις κατευθύνσεις που μας δίνει το διευθυντήριο». Καμιά σχέση ανάμεσα στις θέσεις του Ανδρέα Παπανδρέου και τις θέσεις που υποστήριξαν στη συνέχεια οι «εκσυγχρονιστικές» κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ με τον Κ. Σημίτη και τα «ευρωλαμόγια» και τους «ευρωλιγούρηδες». Ο Ανδρέας ήταν αμείλικτος στη συνέντευξη εκείνη. «Βαδίζουμε προς μια Ευρώπη που θα είναι δημοκρατική τύποις, αλλά που οι μεγάλες αποφάσεις θα παίρνονται από ένα triumviratium (σ.σ.: τριανδρία) ηγετών της Ευρώπης. Και μην ξεχνάμε ότι αυτή η τριανδρία μεταφέρει τη θέληση των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών σιγά σιγά να ελέγξουν οικονομίες και να παίξουν αυτές τον ρόλο του ενεργού και αποτελεσματικού κυβερνήτη», τόνισε. Και τα έλεγε αυτά δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια αφ’ ότου είχε ανέβει στην πρωθυπουργία, όχι όταν ήταν στην αντιπολίτευση. Πόσο τεράστια διαφορά με τον υποτελή Σημίτη!
Η ρίζα του κακού
Σήμερα όλοι θεωρούν αυτονόητο πως η Ελλάδα πρέπει να ανήκει στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πως πρέπει να εκλιπαρεί τις ΗΠΑ για να δώσουν λύση στο Κυπριακό. Κανείς δεν τολμά να καταγγείλει τη στάση της Ουάσινγκτον, κανείς δεν αναζητεί τις αιτίες των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, αντίθετα, κατέκτησε επάξια τη θέση του ως του κορυφαίου έλληνα πολιτικού της μεταπολιτευτικής περιόδου, ακριβώς γιατί τόλμησε να μιλήσει με μοναδικό θάρρος για τα ζητήματα αυτά. Η Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη του 1974 δεν αφήνει περιθώρια παρανοήσεων, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Η ρίζα της συμφοράς βρίσκεται στην εξάρτηση της πατρίδας μας. Τα επτά μεσαιωνικά χρόνια που πέρασαν με τη στυγνή στρατιωτική δικτατορία και η τραγωδία της Κύπρου δεν αποτελούν παρά μια ιδιαίτερα σκληρή έκφραση της εξάρτησης της Ελλάδας από το ιμπεριαλιστικό κατεστημένο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ… Για το ΠΑΣΟΚ, το στρατιωτικό καθεστώς της χούντας, που επιβλήθηκε με το πραξικόπημα της 21ης Απρίλη 1967, δεν ήταν παρά μια ιδιαίτερα στυγνή μορφή αποικιοποίησης της Ελλάδας από το Πεντάγωνο και το ΝΑΤΟ, με τη συνεργασία του εξαρτημένου δυτικοευρωπαϊκού και ντόπιου μεταπρατικού κεφαλαίου… Μεταβλήθηκε η πατρίδα μας σε ξέφραγο αμπέλι για να διαβρωθεί η οικονομία μας από τις πολυεθνικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ και της Δύσης, με τη συνεργασία πάντα του ντόπιου μεταπρακτικού κεφαλαίου».
Υπερήφανη εξωτερική πολιτική
Ο Α. Παπανδρέου δεν υλοποίησε, βέβαια, τις ριζοσπαστικές του θέσεις για αποχώρηση της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ ούτε έκλεισε τις αμερικάνικες βάσεις. Ακολούθησε, όμως, μια εξωτερική πολιτική εθνικής αξιοπρέπειας, που δεν είχε καμιά σχέση με την πολιτική υποτέλειας που ακολουθούσαν οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις της Δεξιάς. Αξέχαστη έχει μείνει στη μνήμη του ελληνικού λαού η πρώτη εμφάνιση του Ανδρέα σε σύνοδο υπουργών του ΝΑΤΟ, με την αρχική ιδιότητά του ως υπουργού Άμυνας εκτός από πρωθυπουργού, στις 9 Δεκεμβρίου του 1981.
«Άδειασε» εντελώς τους νατοϊκούς υπουργούς, απαιτώντας να προστεθεί στο κοινό ανακοινωθέν της συνόδου παράγραφος η οποία ανέφερε: «Είναι αυτονόητο ότι η Ατλαντική Συμμαχία επεκτείνει την προστασία των κρατών-μελών της απέναντι σε οποιαδήποτε απειλή κατά της εδαφικής τους ακεραιότητας από οποιονδήποτε και αν προέρχεται». Από το πρωί μέχρι τη νύχτα η σύνοδος ασχολιόταν με την παράγραφο των εγγυήσεων που ζητούσε ο Α. Παπανδρέου. Οι Τούρκοι αρνούνταν να τη δεχθούν. Ο φιλότουρκος τότε γ.γ. του ΝΑΤΟ Γιόζεφ Λουνς, προσπαθώντας να τους ικανοποιήσει, είχε αναδιατυπώσει το κείμενο κάπου… είκοσι φορές!
Ο Ανδρέας όμως δεν συμβιβάστηκε. Δεν δίστασε να προβάλει βέτο. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ΝΑΤΟ δεν εκδόθηκε κοινό ανακοινωθέν! Η Ελλάδα, συνεπαρμένη και ενθουσιασμένη, έβλεπε επιτέλους έναν πολιτικό της ηγέτη να μη συμπεριφέρεται ως «γιέσμαν» των Αμερικανών. Δεν σταμάτησε όμως εκεί ο Α. Παπανδρέου. Πέντε μέρες αργότερα, στις 14 Δεκεμβρίου 1981, έφθανε στην Αθήνα για πανηγυρική επίσημη επίσκεψη ο πρόεδρος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), Γιάσερ Αραφάτ. Δεν είχαν περάσει ούτε δύο μήνες από την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ και η Ελλάδα γινόταν η πρώτη χώρα της ΕΟΚ που αναβάθμιζε σε διπλωματική αντιπροσωπεία το γραφείο της PLO στην Αθήνα.
Ο Ανδρέας δεν έπαψε όμως να στέλνει συνεχώς μηνύματα προς τους Αμερικανούς και τους Δυτικοευρωπαίους. Στις 4 Ιανουαρίου 1982 απέλυσε εν πτήσει (!) τον υφυπουργό Εξωτερικών Ασημάκη Φωτήλα, επειδή αυτός συμμετέχοντας σε σύνοδο υπουργών της ΕΟΚ, είχε προσυπογράψει δήλωση που καταδίκαζε το στρατιωτικό καθεστώς της Πολωνίας και επιπλέον επέκρινε την πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης και ζητούσε την επιβολή οικονομικών κυρώσεων εναντίον της. Κορυφαία, φυσικά, κίνηση του Α. Παπανδρέου εκείνη την εποχή ήταν η απόφασή του να επισκεφθεί την Κύπρο, την Πρωτομαγιά του 1982. Πέρασε έτσι στην ιστορία ως ο πρώτος έλληνας πρωθυπουργός που τόλμησε ποτέ να επισκεφθεί την Κύπρο – πώς να πάει, άλλωστε, ο Καραμανλής με τις προδοτικές συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου που είχε υπογράψει;
Εκδημοκρατισμός σε βάθος
Η εξάλειψη από την ελληνική κοινωνία του «φόβου του χωροφύλακα», συμβόλου του αστυνομικού κράτους της Δεξιάς επί δεκαετίες, υπήρξε αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο συνολικά, επίτευγμα του Α. Παπανδρέου, που σηματοδοτούσε τον ουσιαστικό εκδημοκρατισμό της ελληνικής πολιτικής ζωής και την τελεσίδικη κατάλυση του ανώμαλου μετεμφυλιακού καθεστώτος, γνήσιο τέκνο του οποίου υπήρξε και η χούντα. Καθώς, μάλιστα, αυτό συνοδεύτηκε με μαζική εισβολή στον κρατικό μηχανισμό και στις δημόσιες υπηρεσίες εκατοντάδων χιλιάδων δημοκρατικών πολιτών -έστω και με τις υπερβολές του «πρασινοφρουρισμού»- οδηγηθήκαμε πλέον στον τελεσίδικο ενταφιασμό του μονοκομματικού κράτους της Δεξιάς. Η μετάλλαξη του χαρακτήρα του κρατικού μηχανισμού επισημοποιήθηκε κατά θεαματικό τρόπο με την αναγνώριση, επιτέλους, της Εθνικής Αντίστασης, που έθεσε τέλος στο εξωφρενικό καθεστώς να είναι η Ελλάδα η μόνη χώρα της Ευρώπης όπου ως «αντιστασιακοί» είχαν αναγνωρισθεί μόνο οι δωσίλογοι συνεργάτες των ναζί, κάποιοι από τους οποίους μάλιστα είχαν αναρριχηθεί και στην πολιτική και κυρίως οικονομική ηγεσία της χώρας.
Ανακούφιση των «μη προνομιούχων»
Σοσιαλισμό δεν έφερε, φυσικά, ο Ανδρέας στην Ελλάδα παρά τις ριζοσπαστικές υποσχέσεις του. Έφερε όμως με την πολιτική της πρώτης οκταετίας του θεαματική βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των «μη προνομιούχων» εργατοϋπαλλήλων, αγροτών, μικρομεσαίων, συνταξιούχων. Τα κατώτερα μεροκάματα αυξήθηκαν μέχρι 40%, οι κατώτερες συντάξεις από 20% του ΙΚΑ μέχρι 50% του ΤΕΒΕ και 100% του ΟΓΑ, που είχε πολύ μικρές. Οι αγρότες είδαν «άσπρη μέρα» με τα άφθονα χρήματα που απέσπασε ο Α. Παπανδρέου από την ΕΟΚ, πέρα από τα προβλεπόμενα. Κάποιοι ανόητοι «λογιστές» της πολιτικής, υποστηρικτές του νεοφιλελευθερισμού και φυσικά πλούσιοι οι ίδιοι, χρόνια τώρα λένε και γράφουν ότι «αυτή η πολιτική κατέστρεψε την Ελλάδα». Ο κόσμος τούς αγνοεί. Ξέρει ότι επί Ανδρέα «έφαγε ψωμί». Γι’ αυτό και σάρωσε τον Μητσοτάκη από την εξουσία, ο οποίος εξελέγη πανίσχυρος το 1990 στη βάση και των λαθών του Α. Παπανδρέου, αλλά τρομοκράτησε τον κόσμο, μόλις κυβέρνησε και του έδωσε να καταλάβει τι εστί νεοφιλελευθερισμός. Τώρα ο Ανδρέας πέρασε στην ιστορία ως ο πιο μεγάλος φιλολαϊκός ηγέτης που είχε η χώρα μας. Η τραγωδία είναι πως οι διάδοχοί του στο ΠΑΣΟΚ έκαναν και κάνουν τα πάντα για να ξεχαστεί η πολιτική κληρονομιά του. Δεν θα τα καταφέρουν ποτέ.