υπουργείο Εξω(φρεν)ικών

«Ενδιαφέρουσα» αξιολόγησε, λακωνικά, η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή την πρόταση-παρότρυνση του τέως Προέδρου Κων. Στεφανόπουλου για παραπομπή όλων των διαφορών με την Τουρκία στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Απάντηση ευγενική, διπλωματική και βεβαίως μη δεσμευτική… Όπως στην περίπτωση μιας εγκύου γυναίκας, που βρίσκεται «σε ενδιαφέρουσα» κατάσταση, έτσι και για την πρόταση Στεφανόπουλου πολλοί αγωνιούν τι θα γεννήσει… και εδώ μιλάμε βεβαίως για τα κυριαρχικά μας δικαιώματα (ό,τι τέλος πάντων μας απέμεινε από αυτά…), οπότε αγωνιών σύζυγος για τον τοκετό είναι ολόκληρος ο ελληνικός λαός…

Πάντως, ο σεβαστός τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν μας είχε συνηθίσει, μέχρι σήμερα, σε αιφνιδιαστικά προεδρικά «πυροτεχνήματα»… Διερωτώμαι, όμως, ποια θα είναι η αντίδρασή του, όταν η τουρκική πλευρά παρουσιάσει την μακρά λίστα με τις γνωστές αξιώσεις της… Περιμένει και η Άγκυρα την αρχική δική μας συγκατάθεση στη λίστα «εκκρεμοτήτων προς διευθέτηση και συμψηφισμό» για να αποδεχθεί στη συνέχεια να συνυπογράψει το συνυποσχετικό προς το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, για… συνδιαχείριση, συνεκμετάλλευση και συγκυριαρχία στο Αιγαίο…

Να σημειώσουμε και από αυτήν εδώ τη στήλη ότι οι έγκριτοι νομικοί και διεθνολόγοι που απαρτίζουν το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης «εκλέγονται» μετά από παρασκηνιακή διπλωματική ψηφοθηρία των κρατών από τα οποία προέρχονται… Σημειωτέον ότι τα Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας πάντα επιδιώκουν να εκλέγονται εκπρόσωποί τους ως δικαστές στο Δ.Δ. της Χάγης. Κατά συνέπεια, το Δ. Δικαστήριο στη «δικαστική του κρίση» επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από τα μεγάλα κράτη, που με «κατευθυτήριες οδηγίες», με περίτεχνο νομικό περιτύλιγμα, καθοδηγούν την «ανεξάρτητη» νομική σκέψη των διεθνών δικαστών προς επιθυμητές γεωπολιτικές αποφάσεις… Να προσθέσω τέλος ότι, κατ’ εκτίμησιν εμπειρότατων ξένων πρέσβεων, ορισμένοι από τους δικαστές, μικρών ιδίως χωρών, είναι ελαφρώς «αργυρώνητοι», έτσι για να αντιληφθούμε σε ποιο «ανεξάρτητο» διεθνές δικαστικό όργανο εμπιστευόμαστε τα όποια κυριαρχικά μας δικαιώματα σε ξηρά, θάλασσα και αέρα… Θα μας απομείνει βεβαίως, λένε οι αισιόδοξοι, το κατιτίς που μας ανήκει από τα αμφισβητούμενα σήμερα από την Τουρκία κυριαρχικά μας δικαιώματα. Τούτο διότι, κατά την επικρατούσα αντίληψη και πρακτική, στο ΔΔ της Χάγης ένα γενικότερο συμβιβαστικό πνεύμα αποτελεί το κυρίαρχο στοιχείο που «κατευθύνει» νοερά τη νομική σκέψη του διεθνούς αυτού οργάνου…

Άκρως αποκαλυπτικό των τουρκικών προθέσεων το περιεχόμενο των «διερευνητικών συνομιλιών» μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας, που έφερε στο φως της δημοσιότητας η δημοσιογραφική έρευνα του Στ. Λυγερού στην «Καθημερινή της Κυριακής», την περασμένη εβδομάδα… Ανησυχητικά, αλλά όχι νέα τα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τις επίμονες και αμετάβλητες επιδιώξεις της Τουρκίας στο Αιγαίο και στη Θράκη… Γνώριζε βέβαια ο μέσος Έλληνας τις τουρκικές προθέσεις, ας πούμε καλύτερα ότι τις οσφραινόταν… παρά το γεγονός ότι η μυστική διπλωματία στο υπουργείο Εξωτερικών έκρυβε, όσο μπορούσε, την πραγματική κατάσταση και αντιθέτως προέβαλλε τις «ζεμπεκιές» και τις «κουμπαριές» και «όλα τα λεφτά» της Εθνικής τα σπρώξαμε στη γείτονα εξ Ανατολών… μπας και «εξευρωπαϊσθεί» και ακολουθήσει άλλη κατεύθυνση προς την «ευρωπαϊκή της προοπτική»… βοηθούσης και της δικής μας ρητής συγκατάθεσης, ως χώρας μέλους της ΕΕ, που δόθηκε απλόχερα, αβασάνιστα και άνευ ορατών «ανταλλαγμάτων», προς το παρόν τουλάχιστον…

Η κυβέρνηση, ξεκαθάρισε ο υπουργός Επικρατείας Θ. Ρουσόπουλος, «δεν έχει υπόψη της έγγραφα που να επιβεβαιώνουν ότι η Τουρκία είχε φθάσει κοντά στην υπογραφή συνυποσχετικού για παραπομπή των ελληνοτουρκικών διαφορών στη Χάγη το 2003»… Πρόσθεσε όμως, πονηρά, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, ότι «εάν υπάρχουν άλλες διπλωματικές επαφές των δύο κυβερνήσεων είναι κάτι που δεν το γνωρίζει…». Τώρα, ποιον κοροϊδεύουν; Είναι γνωστό ότι, στη διεθνή πρακτική, δεν τηρούνται λεπτομερή πρακτικά, όταν βεβαίως ακολουθείται η μέθοδος της «μυστικής διπλωματίας», ήτοι όταν έμπιστοι διαμεσολαβητές αναλαμβάνουν να διερευνήσουν «ατύπως» προθέσεις και επιδιώξεις της άλλης πλευράς και μεταφέρουν στη συνέχεια τα συζητηθέντα στους κυβερνώντες, αυτολεξεί και προφορικά… Κύριο λοιπόν χαρακτηριστικό της μυστικής διπλωματίας είναι ότι δεν τηρούνται λεπτομερή πρακτικά, ανταλλάσσονται όμως στην πράξη τα λεγόμενα «non paper». Συνεπώς, τι είδους επίσημα «έγγραφα» για την πορεία των διερευνητικών συνομιλιών περίμενε να βρει η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή στους φακέλους του υπουργείου Εξωτερικών για να προχωρήσει και σε αυτόν τον τομέα σε λεπτομερή «απογραφή» και «ταμείο» τι πραγματικά παρέλαβε…

Η εμπιστευτική ενημέρωση ενός στενότατου κύκλου προσώπων (πρωθυπουργός, υπουργοί Εξωτερικών, Άμυνας) σε άκρως ευαίσθητα θέματα εξωτερικής πολιτικής γίνεται με άκρως απόρρητα συνοπτικά σημειώματα, που φέρουν τον χαρακτηρισμό «ειδικού χειρισμού», αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις η αναλυτική ενημέρωση είναι μόνο προφορική για να αποφεύγονται οι διαρροές, προς πάσα κατεύθυνση…

Η άκρως εμπιστευτική αυτή αποστολή, της διεξαγωγής «διερευνητικών συνομιλιών εφ’ όλης της ύλης» με την Τουρκία, σε υψηλό τεχνοκρατικό υπηρεσιακό επίπεδο, ανατέθηκε από τον τότε υπουργό Εξωτερικών Γ. Παπανδρέου στον έμπειρο διπλωμάτη Αν. Σκοπελίτη, γενικό διευθυντή Πολιτικών Υποθέσεων και στη συνέχεια γενικό γραμματέα του υπουργείου. Η κυβέρνηση κ. Καραμανλή τον διατήρησε ως έγκυρο συνομιλητή και «γραμματοκομιστή» προς την τουρκική πλευρά, ακόμη και σήμερα που είναι πρέσβης στο Λονδίνο, για να παραμείνει στεγανός ο στενότατος κύκλος όσων γνωρίζουν, σε βάθος, το απόκρυφο ελληνοτουρκικό διπλωματικό αλισβερίσι, ενώ παράλληλα συνεχίζεται και η αμφισβήτηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων στο Αιγαίο… Πάντως στους υπουργικούς προθαλάμους τον νεοκλασικού της Βασ. Σοφίας εκτιμούν ότι ορισμένοι διπλωμάτες που αναρριχήθηκαν σε υψηλόβαθμες θέσεις στη κεντρική υπηρεσία, μετά τη μετάθεση Σκοπελίτη στο εξωτερικό, ήταν για τα πανηγύρια… Έτσι προτιμήθηκε τελικά ο παλιός που είναι αλλιώς…. και με πρόσθετο προσόν την αποδεδειγμένη υπηρεσιακή του εχεμύθεια στον ατέλειωτο ελληνοτουρκικό «διάλογο κωφών»…

Οι «διερευνητικές» συνομιλίες με την Τουρκία, κατ’ ευφημισμό «άτυπες», άρχισαν το καλοκαίρι του 1999, με υπουργό Εξωτερικών τον Γ. Παπανδρέου, με το σκεπτικό να διερευνηθούν οι δυνατότητες προώθησης της συνεργασίας με την Τουρκία σε όσους επιμέρους τομείς δεν υπεισέρχεται, ή δεν εμπλέκεται, το στοιχείο των κυριαρχικών δικαιωμάτων. Η όλη πρωτοβουλία απέβλεπε στη δημιουργία ενός γενικότερου θετικού κλίματος και μετά βλέποντας και κάνοντας…

Οι τομείς διερεύνησης των δυνατοτήτων συνεργασίας με την Τουρκία αποκλήθηκαν, παραδόξως, «χαμηλής πολιτικής», προφανώς διότι το στοιχείο της έντασης και αντιπαράθεσης δεν ήταν τόσο άμεσα ορατό… Στην πορεία όμως των επιμέρους διαπραγματεύσεων ήταν εμφανέστατη, διά γυμνού (διπλωματικού) οφθαλμού, η συνεχώς και επίμονη επιδίωξη της Άγκυρας προς την κατεύθυνση της συνδιαχείρισης και συνεκμετάλλευσης στο Αιγαίο, αλλά και στο ευρύτερο σύμπλεγμα της νησιωτικής Ελλάδας…

Οι παράλληλες συνομιλίες με την Τουρκία σε θέματα «χαμηλής πολιτικής» κάλυψαν ένα ευρύτατο φάσμα δράσεων και τομέων συνεργασίας και ολοκληρώθηκαν σε διάστημα δύο ετών περίπου. Επικεφαλής στις επιμέρους διαπραγματεύσεις ήταν οι πρέσβεις Κων. Γεροκωστόπουλος, Αλεξ. Μηλιαρέσης και Ελ. Δανέλλης και με ένα συνεχές πηγαινέλα στην Άγκυρα ολοκληρώθηκε δέσμη διμερών συμφωνιών, ένα πολύμορφο συμβατικό πλαίσιο συνεργασίας. Στους τομείς «χαμηλής πολιτικής» (ορθότερη και πλέον δόκιμη διατύπωση θα ήταν ίσως «χαμηλής αντιπαράθεσης») εντάχθηκαν η οικονομική και εμπορική συνεργασία, οι επενδύσεις, η ναυτιλία, ο τουρισμός, η ενέργεια, η προστασία του περιβάλλοντος, η αποφυγή διπλής φορολογίας εισοδήματος, έρευνα και τεχνολογία κ.ά.

Η πολιτική αυτή απέδωσε χωρίς αμφιβολία αμοιβαία οφέλη, κυρίως στον οικονομικό τομέα. Δημιούργησε ένα momentum προσδοκιών και αισιοδοξίας, παροδικό όμως φαινόμενο, όπως επανειλημμένα αποδείχθηκε. Μια προσεκτικότερη αποτίμηση και απογραφή του «ανοίγματος» προς την Τουρκία θα αποδείξει ότι τα οφέλη για την τουρκική πλευρά ήταν πολλαπλάσια και με μακροχρόνιες θετικές προοπτικές… Από δικής μας επιχειρηματικής πλευράς εξακολουθεί και υπάρχει πλήθος δισταγμών, επιφυλάξεων, προβληματισμών… Δεν φοβίζει μόνο το πληθυσμιακό μέγεθος της Τουρκίας και η ένταση της επιθετικής εξωστρέφειας τουρκικών επιχειρήσεων, ανταγωνιζόμενων αντίστοιχες ελληνικές… Προβληματίζουν ψυχολογικά και όχι μόνο αυτές οι εμμονές σε casus belli, «γκρίζες ζώνες», αερομαχίες, Οικουμενικό Πατριαρχείο, Σχολή της Χάλκης και πολλά άλλα… Γι’ αυτό και θα επανέλθουμε από αυτήν τη στήλη στο θέμα των σχέσεών μας με την Τουρκία…

Φαντάσου λοιπόν να μην είχε χρηματίσει υπουργός Εξωτερικών… χάρη και στον Οτσαλάν βεβαίως… Για τον Γιωργάκη Παπανδρέου ο λόγος, που όποτε παίρνει θέση σε καίρια και στρατηγικής σημασίας θέματα για την Ελλάδα έρχεται σε κραυγαλέα αντίθεση με την πλειοψηφία… Υπέρ του Σχεδίου Ανάν τάχθηκε αβασάνιστα και εσπευσμένα, αλλά μετά το βροντερό ΟΧΙ των Ελληνοκυπρίων άλλαξε ρότα… Υπέρ της πρότασης Στεφανόπουλου για παραπομπή των διαφορών με την Τουρκία στη Χάγη τάχθηκε, πάλι εσπευσμένα και ολίγον αδιάβαστος… Στη συνέχεια «τα μάζεψε» με διευκρινιστικές δηλώσεις… Φαντάσου, λοιπόν, να μην είχε θητεύσει στο υπουργείο Εξωτερικών, όπου τα ελληνοτουρκικά είναι από τους σημαντικότερους φακέλους καθημερινής ενημέρωσης για λόγους εθνικής μας επιβίωσης… Καλά, από πού παίρνει «μηνύματα» κάθε φορά για την αρχική του στάση, διερωτώνται πολλοί στο υπουργείο Εξωτερικών και αναστενάζουν με ανακούφιση όταν πληροφορούνται τις «διορθωτικές» δηλώσεις.

Άρχισε το Μουντιάλ… Και μερικές γερμανικές πρεσβείες έστησαν γιγαντοοθόνες και προκάλεσαν ξένους συναδέλφους τους, διπλωμάτες, να παρακολουθήσουν τα πιο κρίσιμα ματς… Κατόπιν τούτου, μην ψάχνετε τέτοιες μέρες τους έλληνες πρέσβεις και τους προξένους στα γραφεία τους. Θα βρίσκονται σε «σύσκεψη» στις φιλόξενες γερμανικές πρεσβείες… Σε ανάλογη «σύσκεψη» διαρκείας θα βρίσκεται και ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής και αρκετοί ποδοσφαιρόφιλοι υπουργοί του. Άτυχοι όμως οι στενοί συνεργάτες της υπουργού Εξωτερικών Ντ. Μπακογιάννη, που τους κρατάει σε συσκέψεις γι’ άλλου είδους ντέρμπι με τους γείτονες…

Α. Κ.