Πολιτικές θύελλες σκορπούν ο Τσάβες και ο Μοράλες

Το κείμενο της τελικής διακήρυξης, παρότι δεν λέει κάτι πρωτοφανές, είναι βέβαιο ότι μέχρι να δοθεί στον Τύπο πέρασε από σαράντα κύματα. Το μαρτυρούν όχι μόνο οι επίμονες προσπάθειες που κατέβαλαν πολλοί κεντροδεξιοί ευρωβουλευτές για να ακυρωθεί η παρουσία του εκλεγμένου πρωθυπουργού της Βολιβίας στην επίσημη συνάντηση, αλλά και οι επίσημες πιέσεις που ασκήθηκαν στον Έβο Μοράλες να αποζημιώσει τις πολυεθνικές για τις ζημιές που θα υποστούν!

Το αίτημα των δυτικών εταιρειών τέθηκε ωμά από την υπουργό Εξωτερικών της Αυστρίας, καθώς στη χώρα της που έχει την κυκλική προεδρία της ΕΕ φιλοξενήθηκε η διεθνής σύνοδος. Η αντίδραση του Έβο Μοράλες ήταν άμεση: «Δεν υπάρχει καμιά περίπτωση αποζημίωσης καθ’ οιονδήποτε τρόπο. Εάν επρόκειτο να απαλλοτριώσουμε την τεχνολογία τους ή τα πάγια στοιχεία τους, τότε θα μπορούσε να γίνει λόγος για αποζημίωση, αλλά δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο», απάντησε στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε. Στη συνέχεια μάλιστα ο πρόεδρος της Βολιβίας, που εκλέχτηκε τον Δεκέμβριο του 2005 με 54%, και η δημοτικότητά του φθάνει τώρα στο εκπληκτικό ποσοστό του 80%, γνωστοποίησε ότι το επόμενο βήμα της κυβέρνησής του θα αφορά την εθνικοποίηση εκτάσεων γης που μένουν ακαλλιέργητες και την απόδοσή τους σε φτωχούς ακτήμονες καλλιεργητές. Επί της ουσίας, η απόφαση της κυβέρνησής του να εθνικοποιήσει τα 56 κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου που εκμεταλλεύονται ξένες εταιρείες δεν ήταν τόσο καταστροφική για τους ξένους επενδυτές, όσο φάνηκε από την πρώτη ματιά ή παρουσιάστηκε από τον δυτικό Τύπο. Άρθρο γνώμης που δημοσιεύτηκε στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν» στις 9 Μαΐου, με τίτλο «Πολύς καπνός, χωρίς φωτιά στη Βολιβία» από έναν πολύ καλό γνώστη των πραγμάτων της χώρας έλεγε ότι η απόφαση του Μοράλες «είναι απλώς ο τρόπος που λειτουργεί μερικές φορές η δημοκρατία»! Συνέχιζε δε με τα εξής: «Αν το δούμε από την οπτική της Βολιβίας, περισσότερο είναι επιστροφή στη συνταγματικότητα παρά την εθνικοποίηση. Ο Μοράλες έχει ένα ισχυρό νομικό επιχείρημα, ότι η ιδιωτικοποίηση που συντελέστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’90 ήταν αντισυνταγματική. Στο πλαίσιο του Συντάγματος της Βολιβίας τα συμβόλαια που έδωσαν τον έλεγχο στις ιδιωτικές εταιρείες υποτίθεται ότι θα εγκρίνονταν από το Κογκρέσο, κάτι που δεν έγινε. Σε αυτό να προσθέσουμε τη δυσαρέσκεια που βγήκε στους δρόμους για την πολύ χαμηλή κατάταξη της Βολιβίας τον προηγούμενο χρόνο στον δείκτη (διαφθοράς) της Διεθνούς Διαφάνειας -τοποθετώντας τους ηγέτες στους πιο ανέντιμους του κόσμου- και μια μακρά ιστορία από κομπίνες στο πλαίσιο των οποίων ʽʽιδιωτικοποιήθηκαν” οι φυσικοί πόροι προς μοναδικό όφελος ορισμένων πολύ πλούσιων Βολιβιανών. Ούτε πρόκειται για μια κλασική εθνικοποίηση με την έννοια των δημεύσεων που πραγματοποιούνταν στην περιοχή τις δεκαετίες του ’50 και του ’70. Εκείνες τις ημέρες οι κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής απαλλοτρίωναν οτιδήποτε και πέταγαν έξω τις εταιρείες με κλωτσιές την επόμενη μέρα. Αυτή τη φορά η Βολιβία θα ασκήσει μεγαλύτερο έλεγχο στις εταιρείες»… και τίποτε περισσότερο.

Αμερικανική υπονόμευση

Ακόμη και αν πάρουμε υπόψη μας ότι δεν είναι μόνο η Βολιβία του δηλωμένου αντινεοφιλελεύθερου συνδικαλιστή Μοράλες που ζητάει ένα μεγαλύτερο μερίδιο από τη χρυσοφόρο εθνική ενεργειακή πίτα, αλλά είναι ταυτόχρονα και η Αγγλία (που αύξησε τον Δεκέμβριο κατά 50% τους φόρους στις εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου) καθώς και η Σαουδική Αραβία (που εμφανίζεται όλο και πιο διστακτική να δώσει δουλειές σε άλλες εταιρείες πλην της Αράμκο). Παρ’ όλα αυτά το εγχείρημα του Μοράλες συνιστά μια ποιοτική στροφή. Βεβαιώνει αρχικά ότι οι ιδιωτικοποιήσεις δεν αποτελούν μονόδρομο. Αντιστρέφεται έτσι για πρώτη φορά επίσημα η πολιτική ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας στον ιδιωτικό τομέα όπως ξεκίνησε να εφαρμόζεται στη γειτονική Χιλή το 1973, όταν ο εγκληματίας δικτάτορας Πινοτσέτ κάλεσε από το Σικάγο τους μαθητές του γκουρού του νεοφιλελευθερισμού, Μίλτον Φρίντμαν, για να επιβάλουν στο ματωμένο σώμα της Χιλής το πιο επώδυνο και μοναδικό για εκείνη την εποχή μάθημα φιλελευθεροποίησης. Αυτή η εποχή κλείνει, αφού στο πέρασμά της προκάλεσε μόνο δεινά: φτώχεια, ανισότητες, κοινωνική οπισθοδρόμηση και διαφθορά.

Έχει επίσης σημασία να τονιστεί ότι η ριζοσπαστικοποίηση της πολιτικής του Μοράλες, όπως εκφράστηκε από το σύμφωνο οικονομικής συνεργασίας που υπέγραψε στις 29 Απριλίου με τους ηγέτες της Βενεζουέλας και της Κούβας στην Αβάνα, δεν ήταν επιθετική κίνηση, αλλά αμυντική. Η Βολιβία έκανε μια αριστερή στροφή ισχυροποιώντας τους δεσμούς της με τον Τσάβες και τον Κάστρο. Και σε αυτό το πλαίσιο ανακοίνωσε την εθνικοποίηση των κοιτασμάτων, προκειμένου να αντιμετωπίσει τα σχέδια οικονομικής υπονόμευσης που σιωπηρά προωθούν το τελευταίο διάστημα οι ΗΠΑ, οι οποίες τραβούν το χαλί κάτω από τα πόδια του Μοράλες. «Αυτή τη χρονιά η Κολομβία υπέγραψε με τις ΗΠΑ μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, όπως χαρακτηρίστηκε, που είναι ιδιαίτερα ζημιογόνα για τη Βολιβία», γράφει σε ανάλυσή του πρόσφατο τεύχος του εβδομαδιαίου «Γκάρντιαν». Και συνεχίζει: «Το 60% των σημαντικότερων αγροτικών εξαγωγών της Βολιβίας, της σόγιας, τώρα πηγαίνει στην Κολομβία. Η συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Κολομβίας σημαίνει ότι οι φθηνοί επιδοτούμενοι αμερικανικοί σπόροι θα πλημμυρίσουν την Κολομβία πετώντας έξω τη βολιβιανή σόγια. Συμφωνία με την Ουάσινγκτον επίσης που θα έχει δυσμενείς επιπτώσεις για τις εξαγωγές της Βολιβίας έχει υπογράψει και το Περού. Αυτές οι συμφωνίες έχουν προκαλέσει ρήγματα στην 37χρονη Κοινότητα των Εθνών των Άνδεων -μια εμπορική συμφωνία που περιλάμβανε τη Βενεζουέλα, το Εκουαδόρ όπως επίσης και τη Βολιβία. Ο Τσάβες ανακοίνωσε τον Απρίλιο ότι η Βενεζουέλα θα αποχωρούσε από τη συμφωνία, επειδή οι ΗΠΑ την είχαν τραυματίσει θανάσιμα. Ο Μοράλες δήλωσε ότι η Βολιβία επανεξέταζε τη συμμετοχή της». Φαίνεται έτσι ότι η πηγή της ριζοσπαστικοποίησης του καθεστώτος της Βολιβίας βρίσκεται στην ίδια την Ουάσινγκτον. Ας μην αποδίδουν λοιπόν την ευθύνη σε δάκτυλο του Κάστρο. Όπως ακριβώς το 1959 η ίδια η Ουάσινγκτον ήταν που έστρεψε την Αβάνα στη Μόσχα, για να αντιμετωπίσει το νεοσύστατο επαναστατικό καθεστώς τη διαφαινόμενη επίθεση, έτσι και τώρα η Λίμα από ανάγκη περισσότερο στρέφεται στην Αβάνα και το Καράκας, για να αντιμετωπίσει όσο πιο έγκαιρα μπορεί τα σχέδια οικονομικής (ως προς το παρόν) υπονόμευσης των Αμερικάνων.

Ενοποίηση της Νότιας Αμερικής

Το εκκολαπτόμενο σχέδιο οικονομικής ενοποίησης της Νότιας Αμερικής, που θα ξεδιπλώνεται σε μια ευθέως ανταγωνιστική προς τις ΗΠΑ βάση, το ανέπτυξε με μεγαλύτερη ακρίβεια από τη Βιέννη ο Ούγκο Τσάβες, με την ευκαιρία της παρουσίας του στη σύνοδο. Ο ηγέτης της Βενεζουέλας τράβηξε επάνω του τα φώτα της δημοσιότητας του ευρωπαϊκού Τύπου, καθώς με την ευκαιρία της συνόδου επισκέφθηκε μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες: από την Ιταλία, όπου συναντήθηκε με τον Πάπα, μέχρι την Αγγλία, όπου συναντήθηκε με βουλευτές, συνδικαλιστές, οπαδούς του εγχειρήματός του (το οποίο ο ίδιος περιγράφει ως σοσιαλισμό του 21ου αιώνα) και τον δήμαρχο της βρετανικής πρωτεύουσας, Κεν Λίβινγκστον. Μιλώντας δημόσια κατήγγειλε χωρίς μισόλογα τον Μπους, χαρακτηρίζοντάς τον «δολοφόνο», «υπεύθυνο γενοκτονίας» και «μεγαλύτερο εγκληματία της ανθρωπότητας», ενώ δήλωσε πως «έπρεπε να βρίσκεται στη φυλακή»! Πολύ χρόνο αφιέρωσε για να παρουσιάσει τα τεράστια οικονομικά επιτεύγματα της Βενεζουέλας και τα πρωτοφανή βήματα που έχουν γίνει στην κατεύθυνση μείωσης της φτώχειας.

Το υπό δημιουργία σχέδιο ενοποίησης της Νότιας Αμερικής ο Τσάβες το παρομοίασε με τον προάγγελο της ΕΟΚ, την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, που δημιουργήθηκε το 1951. Η μορφή ενέργειας που θα αναλάβει τον ρόλο της συγκολλητικής ουσίας στη Νότια Αμερική θα είναι το φυσικό αέριο, που θα μεταφέρεται μέσω ενός αγωγού ο οποίος θα εκτείνεται από την Καραϊβική μέχρι τη Γη του Πυρός, μήκους 9.600 χιλιομέτρων και κόστους 23 δισ. ευρώ! Ως μέτρο σύγκρισης αναφέρουμε ότι ο αγωγός Μπακού Τσεϊχάν, που θα ξεκινήσει να λειτουργεί το καλοκαίρι, κατασκευαζόταν επί μια δεκαετία και στοίχισε 3,9 δισ. δολάρια. Πρόκειται λοιπόν για ένα έργο κολοσσιαίο, που θα έχει τεράστια πολιτική σημασία.

«Αυτό είναι το σχέδιό μας για κοινωνική ελευθερία, για να συμβάλουμε να τερματιστεί η φτώχεια, για βιώσιμη ανάπτυξη», δήλωσε από τη Βιέννη ο Ούγκο Τσάβες, αποκαλύπτοντας την αξία χρήσης που θα έχει η σχεδιαζόμενη γιγαντιαία επένδυση για την τεράστια λαϊκή πλειοψηφία και όχι μόνο για τους κερδοσκόπους του πετρελαίου. Περιττό δε να πούμε ότι η επιχειρούμενη ενεργειακή ολοκλήρωση και αυτονόμηση ταυτόχρονα της Νότιας Αμερικής αποδυναμώνει την αμερικανική ισχύ και ως εκ τούτου κινείται σε παράλληλη τροχιά με ανάλογες ευρωπαϊκές φιλοδοξίες. Συνάγεται επίσης ότι ο αναδυόμενος «πολυπολικός κόσμος», που σιγά σιγά κάνει την εμφάνισή του, δεν θα είναι προϊόν συναίνεσης, αλλά συγκρούσεων!

Οι ΗΠΑ απειλούν

Όλα αυτά τα μέτρα του Τσάβες και του Μοράλες, όσο και αν απέχουν από τα ριζοσπαστικά μέτρα που έλαβε για παράδειγμα η κυβέρνηση του Σαλβαντόρ Αλιέντε στη Χιλή, δεν παύουν να ενοχλούν. Ακόμη και η σπέκουλα που έγινε για την εθνικοποίηση των κοιτασμάτων της Βολιβίας (παρουσιάζοντάς τη λίγο πολύ ως κρατικοποίηση ξένων επενδύσεων) αποκαλύπτει ότι οι πολυεθνικές εταιρείες της Γαλλίας, της Ισπανίας, και της Αγγλίας που είχαν εθιστεί να εκμεταλλεύονται επί δεκαετίες τον πλούτο του Τρίτου Κόσμου δωρεάν ταράχθηκαν. Αναστατώθηκαν (σε αντίθεση με την απόφαση του βρετανού υπουργού Οικονομικών Γκόρντον Μπράουν ή την απροθυμία των Σαουδαράβων να παραχωρήσουν συμβόλαια σε αμερικανικές πολυεθνικές), γιατί γνωρίζουν ότι πριν απ’ όλα οι κινήσεις των λατινοαμερικανών ηγετών είναι έκφραση πολύχρονων λαϊκών αγώνων. Γιατί επίσης ανάλογες πρωτοβουλίες τροφοδοτούν τα λαϊκά κινήματα της περιοχής με νέα αυτοπεποίθηση και ανώτερη δυναμική.

Υπό αυτό το πρίσμα η Ουάσινγκτον είναι βέβαιο ότι θα καταφύγει σε ακραίες λύσεις κρατικής τρομοκρατίας, για να καταστείλει την απειλή που εκπροσωπούν αποφασισμένοι αριστεροί ηγέτες της Λατινικής Αμερικής οι οποίοι χαίρουν λαϊκής υποστήριξης όπως ο Κάστρο, ο Τσάβες και ο Μοράλες. Μια γεύση των μεθόδων που ενδέχεται να αξιοποιηθούν από την κυβέρνηση Μπους έδωσε στην εβδομαδιαία «Γκάρντιαν» (12-18 Μαΐου) στέλεχος θινκ τανκ με έδρα την Ουάσινγκτον: «Εάν ο Μοράλες έχει μια επιτυχημένη διακυβέρνηση, θα θέσει ορισμένα σημαντικά ερωτήματα στην Ουάσινγκτον. Η αλήθεια είναι όμως ότι οι ΗΠΑ έχουν ξεμείνει από επιλογές. Δεν υπάρχουν πολλά πράγματα να κάνουν, εκτός από το να σκοτώσουν τους ηγέτες»!

Ας μην αναρωτηθούμε λοιπόν τι ήθελαν οι πάνοπλοι στρατιώτες στα διυλιστήρια, την ώρα όπου έκανε ο Μοράλες τις ανακοινώσεις για την εθνικοποίηση των κοιτασμάτων…