Κερκόπορτα στο Αιγαίο για Τουρκία

Επί της ουσίας η Τουρκία πήρε αυτήν τη φορά και με πλήρη νομική κάλυψη, λόγω της πλήρους αδράνειας και αδιαφορίας της ελληνικής κυβέρνησης, υπό τον πλήρη έλεγχο και αρμοδιότητά της το μισό Αιγαίο (αέρα και θάλασσα πίσω, δηλαδή δυτικά, από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ακόμα και δυτικά της Λήμνου), σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης (ύστερα από αεροπορικό ατύχημα), ανατρέποντας με αυτόν τον τρόπο διπλωματικά και νομικά κεκτημένα δεκαετιών για την Ελλάδα. Ουσιαστικά ανοίξαμε «Κερκόπορτα» για να «πατήσει γερά» στο Αιγαίο η Τουρκία, για πρώτη φορά μετά το 1950.

Πριν από δύο περίπου μήνες, «Το ΠΑΡΟΝ» με ένα αποκαλυπτικό και τεκμηριωμένο ρεπορτάζ, έφερνε στην επιφάνεια ένα μείζον θέμα που είχε δημιουργηθεί από τους νέους κανονισμούς του ICAO, οι οποίοι υιοθετήθηκαν με παντελή απουσία στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων της ελληνικής πλευράς και οι οποίοι (όπως τότε έγραφε το «Π» ετέθησαν σε ισχύ από τις 17 Ιανουαρίου 2006) στην ουσία ανέτρεπαν τα μέχρι τώρα δεδομένα για την Ελλάδα στο Αιγαίο, στις ασκήσεις και επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης (που πραγματοποιούνταν στα διεθνή ύδατα, αλλά εντός των αντίστοιχων ορίων του FIR Αθηνών) και εδραίωναν την κυριαρχία της Τουρκίας στο ευαίσθητο αυτό τμήμα.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει ευθύνη γι’ αυτήν την εξέλιξη, όχι μόνο γιατί δεν μερίμνησε για τη συμμετοχή αρμόδιων, αλλά κυρίως γιατί συστηματικά προσπάθησε να κρύψει τα νέα δεδομένα και δεν επιχείρησε, έστω και εκ των υστέρων, να τα ανατρέψει, έμεινε παθητικός θεατής στην οργανωμένη κίνηση της Τουρκίας, που με την πρόσφατη άσκηση ουσιαστικά επέβαλε ένα νέο «status quo».

Ενδεικτικό της δυσχερούς πλέον θέσης στην οποία έχει περιέλθει η ελληνική κυβέρνηση, λόγω των νέων ρυθμίσεων που έγιναν με την ηχηρή απουσία της, είναι και τα εξής:

• Για πρώτη φορά και ύστερα από τη notam της Τουρκίας για τη δέσμευση περιοχών (δυτικά της Λέσβου, Χίου) όπου πραγματοποιήθηκε η άσκηση (και μετά την απόρριψη από την Ελλάδα της τουρκικής notam ως «άκυρης και άνευ περιεχομένου»), η Αθήνα δεν προχώρησε σε διάβημα τουλάχιστον προς τον ICAO, όπως έπραττε σε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν.

Και αυτό γιατί, όπως επισημαίνουν έμπειροι διπλωμάτες και στρατιωτικοί, ο διεθνής οργανισμός θα αντιδρούσε αρνητικά στη θέση της Αθήνας λόγω των νέων κανονισμών.

• Η Τουρκία δεν έλαβε ούτε στο κατ’ ελάχιστον υπ’ όψιν της την ελληνική απορριπτική notam.

Είναι αλήθεια πως από το 2001, με πρόσχημα το σωσίβιο, δηλαδή τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, η Τουρκία επιχειρούσε να πάρει υπό τον επιχειρησιακό της έλεγχο, τουλάχιστον σε αυτό το θέμα, το μισό σχεδόν Αιγαίο. Η Τουρκία δημοσίευσε μάλιστα και χάρτη που οροθετεί τον χώρο έρευνας στο μέσον του Αιγαίου.

Η γραμμή μάλιστα που έχει χαραχτεί περνά σε «απόσταση αναπνοής» από τις ανατολικές ακτές της Σκύρου και της Άνδρου και δυτικά του Άη Στράτη και ορίζει ως τουρκικό χώρο ευθύνης το ανατολικό Αιγαίο.

Ο χάρτης αυτός στηριζόταν στη μονομερή δήλωση της Άγκυρας προς τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO) από το 1989, με την οποία όριζε ως ζώνη ευθύνης της τμήμα της Βόρειας Θάλασσας, του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης και της κατεχόμενης Κύπρου.

Την ίδια περίοδο με τη δημοσίευση του χάρτη αυτού παρατηρείται μια ποιοτική αναβάθμιση και κλιμάκωση των τουρκικών ενεργειών στον τομέα έρευνας και διάσωσης.

Στις 12 Δεκεμβρίου 2001 δημοσιεύτηκε ο Τουρκικός Κανονισμός Έρευνας και Διάσωσης, στηριζόμενος εν πολλοίς στον αντίστοιχο κανονισμό που είχαν καταρτίσει τον προηγούμενο χρόνο οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Τον Μάιο του 2002 δόθηκε στη δημοσιότητα και το Εθνικό Σχέδιο Έρευνας και Διάσωσης της Τουρκίας.

Ωστόσο το όλο θέμα πήρε νέες διαστάσεις από τον Οκτώβριο του 2004 (όπως πολύ αναλυτικά έχει επισημάνει σε ρεπορτάζ του πριν από περίπου δύο μήνες το «Π»), αφού στη Γενική Συνέλευση του ICAO αποδέχτηκε την κατάργηση των ορίων του FIR Αθηνών και το ότι δεν έχει την αποκλειστικότητα για τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο, στο ANEX 12 του Οργανισμού.

Στη συνέχεια, στις 7-10 Νοεμβρίου του 2005, στην 35η Σύνοδο της Αρμόδιας Επιτροπής του ICAO στο Μόντρεαλ, ελήφθη η οριστική απόφαση του οργανισμού για τα θέματα έρευνας και διάσωσης, τον καθορισμό περιοχών ευθύνης και Ιταλία και Τουρκία μοίρασαν ρόλους πάνω στο Αιγαίο, ενώ απουσίαζαν ηχηρά από αυτήν την κρίσιμη διαδικασία, για λόγους που ακόμα δεν έχουν διευκρινιστεί, οι αρμόδιες ελληνικές αρχές .

Εξίσου ηχηρή ήταν και η απουσία της Ελλάδας όλο το κρίσιμο διάστημα διαβουλεύσεων και συζητήσεων από τις αρμόδιες επιτροπές και τα όργανα του ICAO, την περίοδο της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού (3 Οκτωβρίου 2004), μέχρι την οριστικοποίηση της απόφασης στο Μόντρεαλ, τον Νοέμβριο του 2005. Όπως ήδη έχουμε σημειώσει, οι σχετικές νέες αποφάσεις και κανονισμοί του ICAO έχουν τεθεί σε ισχύ από τις 17 Ιανουαρίου του 2006.

Επισήμως (διά του εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών), η κυβέρνηση τις τελευταίες μέρες, με αφορμή την τουρκική άσκηση «Θαλάσσιος Λέων», ισχυρίστηκε ότι δεν έχει αλλάξει σε τίποτα η ελληνική θέση.

Όμως, πέραν των άλλων, η προσπάθεια της κυβέρνησης να «κρύψει» και να υποβαθμίσει το θέμα ανατρέπεται από δύο σημαντικά στοιχεία:

• Το πρώτο αφορά σε εσωτερικό έγγραφο του υπουργείου Εξωτερικών της 27ης Ιανουαρίου 2006 (είναι πρακτικό κοινής σύσκεψης των υπουργείων Εξωτερικών, Άμυνας, Εμπορικής Ναυτιλίας και Μεταφορών), το οποίο έφερε στο προσκήνιο, με αφορμή την τουρκική άσκηση, η «Ελευθεροτυπία», αλλά και η τηλεόραση του ΑΝΤ1 και το οποίο αναφέρει επί λέξει: «…Διευκρινίσθη επίσης ότι σε θαλάσσιο διεθνή χώρο του Αιγαίου η χώρα μας δεν έχει την αποκλειστικότητα διεξαγωγής έρευνας και διάσωσης και συνεπώς η Τουρκία δύναται, προκειμένου περί ναυτικών ατυχημάτων, να προβαίνει σε έρευνα και διάσωση…».

• Το δεύτερο και αρκετά σημαντικό είναι η επιστολή του υπουργείου Μεταφορών (που έχει σημαντική εμπλοκή και αρμοδιότητα στα θέματα ICAO) προς την εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» (δημοσιεύτηκε την Πέμπτη 11 Μαΐου 2006) και αναφερόμενη στα ρεπορτάζ για το όλο θέμα εμέσως πλην σαφώς παραδέχεται ότι πράγματι τον Οκτώβριο του 2006 άλλαξε η πάγια ελληνική θέση από το υπουργείο.

Αναφέρει συγκεκριμένα η επιστολή: «Παρά το γεγονός ότι δεν διαπιστώθηκε ότι θίγονται τα εθνικά συμφέροντα από την εν λόγω τροποποίηση, εζητήθη από τον ICAO η διατήρηση του όρου ΟΡΙΑ FIR Αθηνών. Ο ICAO όμως δεν έκανε αποδεκτό το αίτημα, αιτιολογώντας ότι ο όρος ΟΡΙΑ δημιουργεί σύγχυση με τα σύνορα τα οποία δεν συμπίπτουν στις περισσότερες των περιπτώσεων με τα όρια του FIR… (Ύστερα από δύο συσκέψεις στο ΥΠΕΞ) αποφασίστηκε ομόφωνα να μην υποβληθεί αίτημα απόρριψης της τροπολογίας εξ αυτού του λόγου…».

Με την ανοχή, τις ευλογίες και κυρίως με την ηχηρή απουσία της ελληνικής κυβέρνησης από κρίσιμες διαβουλεύσεις, η Άγκυρα πλέον και για πρώτη φορά μετά το 1950 πατάει «γερά πόδι» στο Αιγαίο, αποκτώντας τυπικά και νομικά το δικαίωμα του ελέγχου και των επιχειρήσεων σε ασκήσεις διάσωσης, έρευνας.

Κατά τα άλλα ο πρωθυπουργός συναντάται με τον «κουμπάρο» Ερντογάν και όλοι οι αρμόδιοι (πρωτίστως υπουργοί, αλλά και πολιτικοί και υπηρεσιακοί παράγοντες), που δέχτηκαν και διά της απουσίας τους (και ομολογούν αργότερα) ότι άνοιξαν «κερκόπορτα» στο Αιγαίο εξακολουθούν να «χαίρουν της εμπιστοσύνης» του πρωθυπουργού.